Stanisław Smolka
 Fotografia Juliusza Miena z 1898 | |
| Data i miejsce urodzenia |
29 czerwca 1854 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk historycznych | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
lipiec 1873 |
| Profesura |
1880 |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status |
członek czynny |
| Uczelnia |
Uniwersytet Lwowski |
| Rektor UJ | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Stanisław Smolka (ur. 29 czerwca 1854 we Lwowie, zm. 27 sierpnia 1924 w Nowoszycach) – polski historyk, współtwórca i przedstawiciel krakowskiej szkoły historycznej, syn wybitnego adwokata i polityka – Franciszka Smolki.
Badał głównie początkowe okresy historii Polski: piastowski i jagielloński, również czasy Królestwa Polskiego. Dzieje Polski przedstawiał w szerszej perspektywie na tle dziejów powszechnych, odmiennie od dotychczasowych trendów romantycznych – z dużym krytycyzmem. Jego poglądy i metody badawcze wywarły ogromny wpływ na jego kontynuatorów oraz następne pokolenia mediewistów.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W latach 1876–1883 był profesorem Uniwersytetu we Lwowie, następnie w okresie 1883–1902 na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w latach 1895–1896 pełnił funkcję rektora.
W 1877 r. zawarł związek małżeński z Marią Rydel (1854–1883), najmłodszą siostrą poety Lucjana Rydla[1][2], a po jej śmierci z Wandą Marią Orda, córką Witolda i Wandy, właścicieli majątku Biżerewicze pod Pińskiem[3].
W 1886 zorganizował tzw. Ekspedycję Rzymską, której celem było przyswojenie polskiej nauce dokumentów z archiwum w Watykanie. W 1899 został członkiem Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego[4]. W latach 1908–1919 był dyrektorem Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie, ponadto od 1919 był profesorem Uniwersytetu Lubelskiego, któremu przekazał księgozbiór i część swojego archiwum. Od 1881 członkiem krakowskiej Akademii Umiejętności pełniącej funkcję ogólnonarodową, do której zjeżdżali uznani uczeni z terenów całej byłej Rzeczypospolitej, w latach 1891–1902 został jej sekretarzem generalnym. Smolka mieszkał w 1910 w domu Heleny Rusockiej w Rudawie, a w latach 1912–1914 w pobliskich Niegoszowicach. Za wybitne osiągnięcia naukowe Akademia przyznała mu nagrodę pieniężną w 1924[5].
Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[6]. Wymieniany jest również w gronie najbardziej zasłużonych współpracowników Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Był członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego. W 1913 otrzymał austriackie szlachectwo II stopnia (z tytułem „Ritter”)[7].
Został pochowany w Janowie Poleskim pod Pińskiem[8][1].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 11 listopada 1936)[9]
- Order Korony Żelaznej (Austro-Węgry)[10]
Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Brodaty. Ustęp z dziejów epoki piastowskiej (1872)
- Mieszko Stary i jego wiek (1881)
- Uwagi o pierwotnym ustroju społecznym Polski piastowskiej (1881)
- Szkice historyczne t. 1–2 (1882–1883) Warszawa
- Dzieje narodu polskiego t. 1–2 (1897).
- Poczet królów Polskich. Zbiór portretów historycznych (1893).
- Polityka Lubeckiego przed powstaniem listopadowym Tom 1 (1907) Tom 2 (1907)
- Dziennik Franciszka Smolki, 1848–1849, w listach do żony (1913)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Stanisław Smolka [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-01-21].
- ↑ Zbigniew Stós, Lucjan Rydel, ojciec Pana Młodego z „Wesela” Wyspiańskiego, urodził się w Strzelcach Wielkich [online], Nieoficjalny Portal Miasta Brzeska i Okolic [dostęp 2023-01-21].
- ↑ Witold Orda [online], geni_family_tree [dostęp 2023-01-21] (pol.).
- ↑ Maria Blombergowa, Polscy członkowie Cesarskiego Moskiewskiego Towarzystwa Archeologicznego (1864–1914), „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 25/3 (1980) s. 556.
- ↑ Erazm Jerzmanowski - fundator polskiej Nagrody Nobla. [dostęp 2024-06-17].
- ↑ Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 4.
- ↑ Sławomir Górzyński, Nobilitacje w Galicji w latach 1772–1918, DiG 1997, s. 245.
- ↑ Stanisław Smolka [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-08-15] (pol.).
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.
- ↑ Rocznik Akademii Umiejętności w Krakowie. Kraków: AU, 1901, s. 4.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzieła Stanisława Smolki w Federacji Bibliotek Cyfrowych
- Dzieła Stanisława Smolki w archive.org
- Prace Stanisława Smolki w serwisie Polona.pl
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
