Sosna karłowa
| |||
| Systematyka[1][2][3] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
sosna karłowa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Pinus pumila (Pall.) Regel Kuester et al., Index Sem. Hort. Petrop. 1858: 23. 1859. | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Sosna karłowa, kosolimba (Pinus pumila (Pall.) Regel) – gatunek krzewu iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Kosolimba występuje we wschodniej Syberii, na półwyspie Kamczatka i Wyspach Kurylskich, w Japonii, Mandżurii, Korei Północnej, na północnych obszarach Mongolii i w Chinach.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Krzew iglasty, rosnący wolno, krzaczasto, dość regularnie. Pokrojem zbliżony do kosodrzewiny (Pinus mugo).
- Pień
- Osiąga 1–3 m wysokości, wyjątkowo w korzystnych warunkach dorasta do 5 m.
- Liście
- Igły zebrane po 5 na krótkopędzie, zielone, sztywne, od wewnętrznej strony w odcieniu niebieskawym z podłużnymi, białymi paskami. Są lekko skręcone, o zróżnicowanej długości (3–8 cm).
- Szyszki
- Jajowate, niewielkie, o rozmiarach 3–4,5 na 2,5–3 cm, w kolorze purpurowo lub czerwono-brązowym. Nasiona jednocentymetrowe, ciemnobrązowe, o orzeszkowatym kształcie, nie mają skrzydełek.
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Jedna wiązka przewodząca i 1 lub 2 kanały żywiczne w liściu. Igły o przekroju poprzecznym w kształcie trapezu[5].
Występuje w górach, na wysokościach 1000–2300 m n.p.m.[6], na terenie tundry, szczególnie na obszarach o dużej wilgotności powierza. Jest bardzo wytrzymała, znosi dość niskie temperatury i niekorzystne działanie porywistych wiatrów. Lubi miejsca nasłonecznione. Preferuje gleby lekkie, piaszczyste, także iły.
Nasiona są jadalne, chętnie zjadane przez orzechówki (Nucifraga caryocatactes).
Sosna karłowa jest podatna na zarażenie grzybem rdzawnikowym Cronartium kamtschaticum (Peridermium kurilense Diet.), blisko spokrewnionym z wywołującym rdzę wejmutkowo-porzeczkową grzybem Cronartium ribicola[7].
Systematyka i zmienność
[edytuj | edytuj kod]Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[8]:
- podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
- podsekcja Strobus
- gatunek P. pumila
- podsekcja Strobus
- sekcja Quinquefoliae
W górach północnej Japonii często krzyżuje się z sosną drobnokwiatową (Pinus parviflora), tworząc hybrydę (Pinus ×hakkodensis) dorastającą do 8–10 m.
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa organizacja IUCN nadała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
- ↑ a b A. Farjon, Pinus pumila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-24] (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle, Pinus pumila, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).
- ↑ Pinus pumila. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
- ↑ R.H. Colley, M.W. Taylor. Peridermium kurilense Diet. on Pinus pumila Pall., and Peridermium indicum N.Sp. on Pinus excelsa Wall. „Journal of Agricultural Research”. 34 (4), s. 327-330, 1927-02-15. Waszyngton. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
- ↑ Christopher J. Earle, Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).
- EoL: 1033634
- Flora of China: 200005352
- Flora of North America: 200005352
- GBIF: 5285355
- identyfikator iNaturalist: 135651
- IPNI: 263243-1
- ITIS: 822560
- NCBI: 71649
- Plant Finder: 284969
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2562479
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:263243-1
- identyfikator Tropicos: 24900039
- USDA PLANTS: PIPU6
- CoL: 4J2FH
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
