Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji

Россійская соціалъ-демократическая рабочая партія

Państwo	Rosyjska FSRR
Skrót	РСДРП
Lider	Julij Martow (mienszewicy), Włodzimierz Lenin (bolszewicy)
Data założenia	1898
Data rozwiązania	1920
Adres siedziby	Piotrogród
Ideologia polityczna	socjaldemokracja, socjalizm frakcje:  • bolszewicy (marksizm)  • mienszewicy (socjaldemokracja)
Członkostwo międzynarodowe	Druga Międzynarodówka
Barwy	czerwień
Multimedia w Wikimedia Commons

Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR) lub RSDPR – Rosyjska Socjal-Demokratyczna Partia Robotnicza (ros. РСДРП – Россійская соціалъ-демократическая рабочая партія^[1]) – rosyjska socjaldemokratyczna partia polityczna działająca w latach 1898–1918.

Została utworzona 13 marca 1898 roku w Mińsku przez grupę działaczy skupionych wcześniej w Związku Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej. Jej sekcjami autonomicznymi były SDKPiL i Bund. Działała zarówno na emigracji, jak i na terenie Rosji. Partia dysponowała licznymi organami prasowymi, w tym Iskrą^[2]. Od 1903 roku, po II zjeździe partii w Brukseli i Londynie, podzielona na frakcje bolszewików i mienszewików. Rozłam w partii spowodowany został przez spór pomiędzy Włodzimierzem Leninem a Julijem Martowem. Martow twierdził, że członkowie partii powinni działać niezależnie od kierownictwa partii, Lenin nie zgodził się z tym i podkreślił potrzebę silnego przywództwa. Sprawę poddano pod głosowanie. Martow wygrał je, otrzymując 28 do 22 głosów^[3]. Debata była kontynuowana po głosowaniu, przez co wielu działaczy Martowa opuściło Kongres w trakcie jego trwania na znak protestu. Lenin wykorzystał ten fakt w celach propagandowych i nazwał swoją frakcję bolszewikami, czyli większością. Oponentów popierających Martowa określił natomiast mienszewikami, czyli mniejszością. Niemniej jednak bolszewicy w kolejnych latach rzeczywiście stali się w partii większością i cieszyli się większym poparciem społecznym^[4]. Niektórzy członkowie partii próbowali zjednoczyć zwaśnione frakcje, co się nie udało^[5].

Trzecią frakcją w SDPRR była działająca od 1913 frakcja międzydzielnicowców. Podczas rewolucji 1905 jej liczebność zaczęła znacząco wzrastać; w 1907 liczyła 84 300 członków, w tym 46 100 bolszewików i 38 200 mienszewików. Po upadku caratu i powrocie Lenina z emigracji wobec polityki przedstawionej przez niego w tezach kwietniowych drogi frakcji SDPRR ostatecznie się rozeszły^[6], a frakcje wyodrębniły się w partie. Po rewolucji październikowej i stworzeniu monopartyjnej dyktatury przez bolszewików^[7] sprawująca władzę partia bolszewików utworzyła Rosyjską Komunistyczną Partię (bolszewików), natomiast partia mienszewików po przejściowym okresie tolerowanego istnienia w RFSRR w czasie rosyjskiej wojny domowej^[8] została ostatecznie zdelegalizowana przez bolszewików w roku 1920, a jej czołowi aktywiści udali się na wymuszoną emigrację.

• RKP(b)
• mienszewicy
• międzydzielnicowcy

• Program SDPRR (1917) w: Програмы главнейших русских партий: 1. Народных социалистов. 2. Социал – демократической рабочей партии. 3. Социалистов-революционеров.4. Партии народной свободы. 5. Партии октябристов (Союз 17 октября 1905 г.). 6. Крестьянский союз. 7. Национальной демократическо-республиканской партии. 8. Политические партии различных национальностей России („Украинцев”, „Бунда”, и др.): с приложением статей: a) О русских партиях, б) Большевики и меньшевики. Broszura 1917 z opublikowanymi programami głównych rosyjskich partii politycznych. (język rosyjski)
• Fischer, Louis (1964). The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-1842122303.
• Richard Pipes The Russian Revolution (1990); wyd. polskie - Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1
• Aleksander Michałowicz Romanow, Byłem wielkim księciem, Studio Wydawnicze Unikat, Białystok 2004.
• Rice, Christopher (1990). Lenin: Portrait of a Professional Revolutionary. Londyn: Cassell. ISBN 978-0304318148.
• Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. Londyn: Macmillan. ISBN 978-0-333-72625-9.