Sit trójłuskowy
| |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sit trójłuskowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Juncus triglumis L. Sp. pl. 1:328. 1753[3] | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
Sit trójłuskowy[5] (Juncus triglumis L.) – gatunek rośliny z rośliny sitowatych.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej. Swoim zasięgiem obejmuje rozległe przestrzenie Azji bez części południowej i południowo-wschodniej, Europy bez krańców południowych i Ameryki Północnej[6]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach. Podany został tutaj z kilku stanowisk: Czarny Staw pod Rysami, Dolina Litworowa, Dolina Małej Łąki, Hruby Regiel, Kasprowy Wierch, Mała Świstówka, Staników Żleb, Upłaziańska Kopa, Karczma[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Do 15 cm wysokości, dołem ulistniona, pusta i gładka. Pod ziemią krótkie kłącze[8].
- Liście
- Krótsze od łodygi, w dole rynienkowate, wyżej obłe. Pochwy liściowe czerwonobrunatne, z dwoma uszkami[8].
- Kwiaty
- Zebrane po 3-4 w szczytowe główki. Działki okwiatu jasnobrązowe, lancetowate, tępe, z ciemnym wierzchołkiem, długości ok. 4 mm[7]. Podsadka łuskowata, brunatna, krótsza od główki, szerokolancetowata[8].
- Owoc
- Torebka dwa razy dłuższa od działek[8].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]Bylina, hemikryptofit. Kwitnie pod koniec czerwca, nasiona dojrzewają w lipcu-sierpniu. Rośnie na halach, upłazach, w miejscach otwartych. Występuje zarówno na podłożu wapiennym, jak i bezwapiennym. Liczba chromosomów = ok. 120, ok. 130[7].
Oprócz typowej formy gatunku opisano podgatunek Juncus triglumis subsp. albescens (Lange) Hulté. Występuje na Dalekim Wschodzie Rosji i w Ameryce Północnej[9]:
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Kategorie zagrożenia:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)[10]: R (rzadki); 2016: CR (krytycznie zagrożony)[11].
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin (2001): EN (endangered, zagrożony); 2014: CR (krytycznie zagrożony)[12].
Wszystkie stanowiska tej rośliny w Polsce znajdują się na chronionym obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, jednak nie wystarcza to do uchronienia wszystkich stanowisk. Stanowisko nad Czarnym Stawem jest rozdeptywane przez turystów, a w Dolinie Małej Łąki niszczone podczas zrywki drzewa[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-20] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
- ↑ Juncus triglumis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102-103, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ Juncus triglumis na eMonocot. e-monocot.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-12)]. [dostęp 2013-11-13].
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- EoL: 630326
- EUNIS: 186216
- Flora of China: 222000188
- Flora of North America: 222000188
- FloraWeb: 3167
- GBIF: 2701939
- identyfikator iNaturalist: 164288
- IPNI: 443609-1
- ITIS: 39239
- NCBI: 223682
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-316034
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:443609-1
- Tela Botanica: 36755
- identyfikator Tropicos: 16900383
- USDA PLANTS: JUTR4
- CoL: 6NGY2
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
