Sidney Reilly

Zygmund Rosenblum

Data i miejsce urodzenia	24 marca 1874 Odessa, Rosja
Data i miejsce śmierci	5 listopada 1925 okolice Moskwy, ZSRR
Zawód, zajęcie	funkcjonariusz • Scotland Yardu • Secret Service Bureau
Narodowość	żydowska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Sidney George Reilly, właśc. Zygmunt Rosenblum^[1] (ur. 12 marca^?/24 marca 1874 w Odessie, zm. 5 listopada 1925 pod Moskwą) – funkcjonariusz Scotland Yardu, a następnie agent zajmujący się szpiegostwem na rzecz Wielkiej Brytanii, ofiara operacji Trust zorganizowanej przez służby wywiadowcze Związku Radzieckiego.

Zygmund Rosenblum urodził się w Odessie w bogatej rodzinie żydowskiej. Jego rodzicami byli Paulina i Grigorij Rosenblumowie. W 1890 zerwał kontakty z rodziną i wyemigrował do Londynu, gdzie prowadził awanturniczy tryb życia^[2]. W 1896 roku przebywając w Anglii Rosenblum zmienił nazwisko na Sidney Reilly. Otrzymał paszport i rozpoczął pracę na rzecz brytyjskiego wywiadu. Udało mu się wykraść dokumentację z zakładów zbrojeniowych Kruppa oraz plany budowy niemieckich okrętów. W czasie I wojny światowej, na zapleczu frontu zbierał informacje dla aliantów^[3].

W 1918 został szpiegiem Secret Service Bureau (SSB) i od razu oddelegowano go wraz z brytyjskim dyplomatą Robertem Lockhartem do Rosji, aby organizować opozycję antybolszewicką. Lockhart razem z Borysem Sawinkowem opracował plan wymordowania wszystkich przywódców bolszewickich w ciągu nocy, w której w Rosji wylądują wojska alianckie^[2]. Od samego początku byli oni obserwowani przez agentów Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem. Po zamachu na Włodzimierza Lenina Lockhart i Reilly zostali aresztowani przez funkcjonariuszy WCzK. Obaj zostali wypuszczeni, a po ponownym aresztowaniu wymieniono ich na rosyjskich agentów aresztowanych przez brytyjskie służby w Londynie. Reilly został zwolniony ze służby SSB w 1921 w stopniu porucznika.

Przez wiele lat wokół Sidneya Reilly’ego krążyła legenda świetnego szpiega. W Wielkiej Brytanii był nazywany „Asem szpiegów”. W rzeczywistości Reilly współpracował z kilkoma wywiadami, pracując już dla Brytyjczyków. Miał co najmniej kilka paszportów i jednocześnie był żonaty z kilkoma kobietami w różnych krajach. W trakcie swojego pobytu w Rosji współpracował z wieloma organizacjami antybolszewickimi będącymi w rzeczywistości częścią najpierw WCzK, a potem OGPU. Na tej podstawie nieświadomie przekazywał Brytyjczykom nieprawdziwe informacje o rozległym podziemiu antybolszewickim, zakładanym w większości przez agentów radzieckich służb.

 Osobny artykuł: Operacja Trust.

W 1925 roku pojechał do ZSRR z działaczem Monarchistycznego Związku Centralnej Rosji (MZCR) w celu przygotowania powstania przeciw bolszewikom^[1], a w rzeczywistości z agentem OGPU Grigorijem Syrojeżkinem. Granicę fińsko-radziecką przekroczył 25 września 1925 roku, następnie dotarł do Moskwy gdzie w czasie spotkania z działaczami MZCR (którym przedstawił plan wywołania powstania oraz źródła finansowania) został aresztowany i przewieziony do siedziby OGPU w Moskwie przy ulicy Wielkiej Łubianki. W obawie przed śmiercią zaproponował współpracę, a do szefa OGPU Feliksa Dzierżyńskiego napisał, że dostarczy wszystkie informacje na temat brytyjskich tajnych służb^[4]. Po złożeniu w czasie śledztwa gruntownych i drobiazgowych zeznań na temat brytyjskich służb, został rozstrzelany 5 listopada 1925^[1] w podmoskiewskim lesie. Wcześniej jednak na granicy radziecko-fińskiej zainscenizowano sceny ze strzelaniną w których rzekomo zabity został Sidney Reilly^[1].

• Karol Grünberg: Szpiedzy Stalina. Z dziejów wywiadu radzieckiego. Wyd. 2. Warszawa: Książka i Wiedza, 1998. ISBN 83-05-12959-4.
• Piotr Kołakowski: Pretorianie Stalina. Warszawa: 2019. ISBN 978-83-11-15450-6.
• Bogusław Wołoszański: Ten okrutny wiek. Sensacie XX wieku. Wyd. 1. Warszawa: Sensacie XX wieku Colori sp. z o.o., 1995. ISBN 83-904972-0-4.
• Andrew Cook, Sidney Reilly: ST1 (On His Majesty's Secret Service), NPI Media Group 2002