Sandala

‏סנדלה‎
‏صندلة‎

Widok na wieś Sandala
Państwo	Izrael
Dystrykt	Północny
Poddystrykt	Jezreel
Samorząd Regionu	Ha-Gilboa
Wysokość	111 m n.p.m.
Populacja (2013) • liczba ludności	1514
Położenie na mapie Dystryktu Północnego Sandala
Położenie na mapie Izraela Sandala
32°31′22″N 35°19′26″E/32,522778 35,323889
Multimedia w Wikimedia Commons

Sandala (hebr. סנדלה; arab. صندلة) – arabska wieś położona w Samorządzie Regionu Ha-Gilboa, w Dystrykcie Północnym, w Izraelu.

Sandala jest położona na wysokości od 100 do 128 m n.p.m. na zachodnich zboczach Wzgórz Gilboa, na północy Izraela. Po stronie wschodniej wioski teren wznosi się ku szczytowi Har Giborim (400 m n.p.m.). Ze wzgórz Gilboa spływa strumień Gilboa, który przepływa na wschód od wsi i po stronie południowej łączy się ze strumieniem Hohit. Okoliczny teren opada łagodnie w kierunku północno-zachodnim do intensywnie użytkowanej rolniczo Doliny Jezreel. W otoczeniu wsi Sandala znajdują się moszawy Magen Sza’ul, Metaw i Perazon, wieś komunalna Gan Ner, oraz arabska wieś Mukajbila. W odległości niecałego 1 km na południe od wsi przebiega mur bezpieczeństwa oddzielający terytorium Izraela od Autonomii Palestyńskiej^[1]. Po stronie palestyńskiej są wioski Arabbuna, Dajr Ghazala, Arrana i Dżalama.

Sandala jest położona w Samorządzie Regionu Ha-Gilboa, w Poddystrykcie Jezreel, w Dystrykcie Północnym Izraela.

Według lokalnej tradycji, wieś została założona w XVIII wieku przez dwóch braci z sąsiedniej wsi Arabbuna (obecnie w Autonomii Palestyńskiej)^[2]. Pod koniec XIX wieku Sandala została opisana jako mała wieś położona na skraju równiny, zbudowana z kamieni i błota pozyskiwanego z cysterny. W jej otoczeniu znajdowały się pola uprawne^[3]. Po I wojnie światowej w 1918 roku cała Palestyna przeszła pod panowanie Brytyjczyków, który w 1921 roku utworzyli Brytyjski Mandat Palestyny. W owym czasie Sandala była małą wsią, w której znajdowało się zaledwie 36 domów i 189 mieszkańców^[4].

W poszukiwaniu skutecznego rozwiązania narastającego konfliktu izraelsko-arabskiego w dniu 29 listopada 1947 roku została przyjęta Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181. Zakładała ona między innymi, że wieś Sandala miała znaleźć się w granicach nowo utworzonego państwa arabskiego, tuż przy granicy państwa żydowskiego^[5]. Arabowie odrzucili tę rezolucję i dzień później doprowadzili do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. Od samego początku wojny okoliczne wioski były wykorzystywane przez arabskie milicje, które sparaliżowały żydowską komunikację w całym regionie. W samej wiosce Sandala stacjonowały siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej, a na samym początku I wojny izraelsko-arabskiej w maju 1948 roku zajęły ją wojska irackie. W dniu 30 maja 1948 roku izraelska armia rozpoczęła operację „Erez”, w trakcie której 30 maja zajęto wieś Sandala. W przeciwieństwie do wielu innych arabskich wiosek, Sandala nie została wysiedlona. Po wojnie wieś pozostała na terytorium Izraela i zachowała swój arabski charakter^[6]. We wrześniu 1957 roku izraelski pocisk artyleryjski przypadkowo spadł na wieś, zabijając 15 uczniów tutejszej szkoły. Okoliczności tego wypadku do tej pory nie zostały wyjaśnione^[7].

Mieszkańcy wsi są Arabami, pod względem wyznaniowym są to muzułmanie^[8][9][10]:

Gospodarka wsi opiera się na rolnictwie, sadownictwie i hodowlach w szklarniach. Część mieszkańców pracuje poza wsią. We wsi jest przychodnia zdrowia i sklep wielobranżowy^[11].

Ze wsi wyjeżdża się w kierunku zachodnim na drogę nr 60, którą jadąc na północ dojeżdża się do skrzyżowania z drogą nr 675 przy kibucu Jizre’el i dalej do miasta Afula. Natomiast jadąc na południowy zachód dojeżdża się do moszawu Magen Sza’ul, wioski Mukajbila i przejścia kontrolnego Dżalama, umożliwiającego wjazd do Autonomii Palestyńskiej i dojechanie do miasta Dżanin.

We wsi jest szkoła podstawowa. Starsze dzieci są dowożone do gimnazjum w arabskiej wiosce Na’ura. Wieś posiada własny meczet, ośrodek kultury z biblioteką, oraz boisko sportowe^[12].

• Claude Reignier Conder, H.H. Kitchener: The Survey of Western Palestine: memoirs of the topography, orography, hydrography, and archaeology. T. 2. London: Committee of the Palestine Exploration Fund, 1881. [dostęp 2011-06-15]. (ang.).
• E. Mills: Census of Palestine 1931. Population of Villages, Towns and Administrative Areas. Jerusalem: Government of Palestine, 1932.

• Zdjęcie satelitarne Sandali. [w:] Google Maps [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (ang.).
• Mapa Sandali. [w:] Amudanan [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (hebr.).