Rzodkiewnik pospolity
![]() | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
rzodkiewnik pospolity | ||
Nazwa systematyczna | |||
Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. in Holl & Heynh. (1842, Fl. Sachsen : 538) | |||
Synonimy | |||
| |||
Zasięg | |||
![]() |
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Arabidopsis_thal_kz1.jpg/240px-Arabidopsis_thal_kz1.jpg)
Rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana (L.) Heynh.)[4] – gatunek rośliny zielnej, należący do rodziny kapustowatych. Znany też jako rzodkiewnik Thala[5]. Jest w botanice (m.in. genetyce roślin) gatunkiem modelowym (podobnie jak myszy i muszka owocowa w badaniach biologicznych człowieka)[6].
Rozmieszczenie geograficzne
Pierwotnie występował tylko w obszarze Morza Śródziemnego, jednak rozprzestrzenił się znacznie. Obecnie występuje prawie w całej Europie i Azji, niektórych obszarach Afryki Północnej oraz na Azorach[3]. We florze Polski jest prawdopodobnie archeofitem[7].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina jednoroczna (występuje zarówno forma jara, jak i ozima), u dołu szorstko owłosiona.
- Łodyga
- Wysokość 5–30 cm, szarozielona, smukła i cienka, słabo ulistniona, rozgałęziająca się ku górze. W dole szorstko owłosiona, pokryta 2–3 dzielnymi włoskami.
- Liście
- Odziomkowe w rozetce gęsto owłosione, łopatkowate lub jajowate, całobrzegie lub ząbkowane, tępe. Liście łodygowe mniejsze, siedzące, lancetowate, u nasady klinowato zwężone.
- Kwiaty
- Małe, białe. Działki kielicha stulone, płatki korony 2–4 mm długości.
- Owoce
- Wzniesione, równowąskie i lekko spłaszczone łuszczyny o długości 0,5–2 cm, na cienkich i delikatnych szypułach o długości 1–1,5 cm.
- Nasiono
- Jajowate, 0,4–0,5 mm długości i 0,25 mm szerokości, lekko spłaszczone, słabo połyskujące.
-
Rozetki liściowe
-
Liście łodygowe i pąki kwiatowe
-
Kwiaty
-
Owoce
-
Nasiona
Biologia i ekologia
Roślina jednoroczna. Kwitnie od kwietnia do maja, czasem drugi raz jesienią. Siedlisko: ugory, wysypiska, ogrody, przydroża, mury, skarpy, ubogie murawy. Gleby mniej lub bardziej suche i dość ubogie w wapń, piaszczyste, rzadziej lżejsze, gliniaste. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Papaveretum argemones[8].
Organizm modelowy
Gatunek wykorzystywany jest jako roślina modelowa w genetyce ze względu na szereg specyficznych cech. Jego walorem są niewielkie rozmiary i odporność, dzięki czemu może być łatwo uprawiany w wielkich ilościach w warunkach laboratoryjnych. Cały cykl rozwojowy kończy w ciągu zaledwie 6 tygodni, po czym rośliny wydają nawet ponad 10 tysięcy nasion. Kwiaty są samopylne, co ułatwia krzyżowanie. Rzodkiewnik ma jedynie 5 par chromosomów i relatywnie małą liczbę genów, mniejszą niż inne rośliny o znanym genotypie. Dzięki swym cechom sekwencja nukleotydów w genomie rzodkiewnika została poznana już w 2000 roku. Prosta budowa materiału genetycznego ułatwia identyfikację, poznanie usytuowania i mechanizmu działania rozmaitych genów[6].
Do genomu rzodkiewnika pospolitego wstawiono gen bakterii produkujących witaminę B12 oraz gen człowieka odpowiedzialny za produkcję czynnika wewnętrznego będącego przenośnikiem witaminy B12 tzw. Intrinsic Factor. Wytworzone w ten sposób białka zostaną wykorzystane w produkcji preparatów w celu zapobiegania niedoborowi tej witaminy. Wniosek o zatwierdzenie genetycznej modyfikacji rzodkiewnika został złożony do Europejskiego Urzędu Bezpieczeństwa Żywności (EFSA)[9].
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.