Rita Hayworth
 Rita Hayworth (1940) | |
| Imię i nazwisko |
Margarita Carmen Cansino |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
17 października 1918 |
| Data i miejsce śmierci |
14 maja 1987 |
| Zawód |
aktorka, tancerka |
| Współmałżonek |
Edward C. Judson |
| Lata aktywności |
1931–1972 |
| |
Rita Hayworth, właśc. Margarita Carmen Cansino (ur. 17 października 1918[1] w Nowym Jorku; zm. 14 maja 1987[2][3] tamże) – amerykańska aktorka i tancerka pochodzenia hiszpańsko-angielsko-irlandzkiego[4]. Jedna z największych gwiazd „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił ją na dziewiętnastym miejscu na liście największych aktorek wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)[5].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się na Brooklynie w Nowym Jorku w rodzinie tancerzy jako córka pochodzącego z Hiszpanii Eduarda Cansino (1895–1968) i Volgi Margaret (z domu Hayworth; 1897–1945), pochodzenia angielsko-irlandzkiego[6][7]. Od roku 1932 młoda Margarita Carmen Cansino występowała wraz ze swoim ojcem, tancerzem flamenco w nocnych klubach i na pokazach tańców hiszpańskich[8].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]W filmach zaczęła się pokazywać od roku 1935, ale nie były to znaczące role. Jedną z ważniejszych w jej karierze stała się kreacja Judy MacPherson w dramacie Howarda Hawksa Tylko aniołowie mają skrzydła (Only Angels Have Wings, 1939). Aby podreperować finanse w latach 40. dorabiała jako modelka i tak stała się znaną pin-up girl[9][10]. Jej zdjęcie każdy żołnierz albo miał albo kojarzył. Innej opcji nie było – wspominał aktor Eli Wallach, weteran wojenny[11].
Prawdziwy sukces przyszedł w roku 1946 za sprawą tytułowej roli Gildy Mundson Farrell, nieszczęśliwej żony właściciela kasyna, która w pracowniku męża rozpoznaje dawnego ukochanego w filmie noir Charlesa Vidora Gilda. Scena, w której Hayworth śpiewa „Put the Blame on Mame” i zdejmuje rękawiczkę, przeszła do historii kina jako jedna z najbardziej erotycznych scen. Rita Hayworth została jedną z najlepiej zarabiających gwiazd w historii Hollywood, okrzyknięta uosobieniem seksu i femme fatale[12][13][14].
Kryzys przyszedł w połowie lat 50. Dalej grała, m.in. w filmach: biblijnym Salome (1953), W drodze do Cordury (1958) czy Osobne stoliki (1958). Pojawiły się problemy z alkoholem. Definitywny koniec jej kariery nastąpił w 1972. Powodem była postępująca choroba Alzheimera, na którą zmarła w samotności w 1987 roku.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]29 maja 1937 roku, kiedy miała 18 lat wyszła za mąż za sprzedawcę samochodów Edwarda Charlesa Holmgrena Judsona[15], jednak 22 maja 1942 rozwiedli się. Potem poznała reżysera i aktora Orsona Wellesa, z którym wzięła ślub 7 września 1943 i miała córkę Rebeccę Welles (ur. 17 grudnia 1944). Kryzys w związku spowodowała ponoć jej niewierność, za którą Orson się zemścił. Zrealizował film noir Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai, 1948), do którego Hayworth ścięła swoje słynne długie, rude włosy i ufarbowała się na blond, a na dodatek zagrała podstępną Elsę Bannister. Film odniósł sukces, ale małżeństwo nie przetrwało, a kariera Hayworth zaczęła chylić się ku upadkowi. 1 grudnia 1948 małżeństwo rozpadło się przez jej zdrady. 27 maja 1949 roku poślubiła księcia Alego Khana, z którym miała córkę Yasmin Khan (ur. 26 grudnia 1949). Po dwóch latach, 26 stycznia 1953 jednak się rozwiodła. Z piosenkarzem Dickiem Haymesem tworzyła małżeństwo od 24 września 1953 do 12 grudnia 1955 roku. Piątym jej mężem (od 2 lutego 1958 do 7 września 1961) był producent filmowy James Hill.
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]
- 1972: Gniew Boży (The Wrath of God) jako pani De La Plata
- 1970: Droga do Saliny (Road To Salina) jako Mara
- 1968: Bękarty (I Bastardi) jako Martha
- 1967: Awanturnik (L'Avventuriero) jako ciotka Caterina
- 1966: Mak również jest kwiatem (Poppies Are Also Flowers) jako Monique Mark
- 1964: Świat cyrku (Circus World) jako Lili Alfredo
- 1961: Torreadorzy i złodzieje (The Happy Thieves) jako Eve Lewis
- 1959: Sprawa na pierwszą stronę (The Story on Page One) jako Jo Morris
- 1959: W drodze do Cordury (They Came to Cordura) jako Adelaide Geary
- 1958: Osobne stoliki (Separate Tables) jako Ann Shankland
- 1957: Kumpel Joey (Pal Joey) jako Vera Simpson
- 1957: Ogień pod pokładem (Fire Down Below) jako Irena
- 1953: Salome (Salome) jako Salome
- 1953: Panna Sadie Thompson (Miss Sadie Thompson) jako Sadie Thompson
- 1952: Przygoda na Trynidadzie (Affair in Trinidad) jako Chris Emery
- 1948: Miłość Carmen (The Loves of Carmen) jako Carmen Garcia
- 1947: Dama z Szanghaju (The Lady from Shanghai) jako Elsa „Rosalie” Bannister
- 1946: Gilda jako Gilda
- 1945: Dziś w nocy i każdej nocy (Tonight and Every Night) jako Rosalind „Roz” Bruce
- 1944: Modelka (Cover Girl) jako Rusty Parker / Maribelle Hicks
- 1942: Moja najmilsza (You Were Never Lovelier) jako Maria Acuña
- 1942: Historia jednego fraka (Tales of Manhattan) jako Ethel Halloway
- 1941: Rudowłosa (The Strawberry Blonde) jako Virginia Brush Barnstead
- 1941: Krew na piasku (Blood and Sand) jako Dona Sol des Muire
- 1941: Marzenia o karierze (You'll Never Get Rich) jako Sheila Winthrop
- 1940: Susan i Bóg (Susan and God) jako Lee Hutchins
- 1940: Anioły z Broadwayu (Angels Over Broadway) jako Nina Barone
- 1940: Kobieta jest zagadką (The Lady in Question) jako Natalie Roguin
- 1939: Tylko aniołowie mają skrzydła (Only Angels Have Wings) jako Judy McPherson
- 1938: Kto zabił Gail Preston? (Who Killed Gail Preston?) jako Gail Preston
- 1937: Kłopoty w Teksasie (Trouble in Texas) jako Carmen Serano
- 1937: Cień (The Shadow) jako Mary Gillespie
- 1936: Tańczący pirat (Dancing Pirate) jako tancerka Los Polomas
- 1935: Piekło Dantego (Dante's Inferno) jako tancerka
- 1935: Pod palącym niebem Argentyny (Under the Pampas Moon) jako Carmen
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rita Hayworth (Actress) – Pics, Videos, Dating. spokeo.com. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Rita Hayworth, Movie Legend, Dies. The New York Times. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Rita Hayworth. TV.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)]. (ang.).
- ↑ Rita Hayworth - Movies and TV. LocateTV. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ AFI’s 100 YEARS...100 STARS. American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-13)]. (ang.).
- ↑ Volga Hayworth Cansino (1897 - 1945). Find A Grave. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Volga Cansino (Haworth) (1898 - 1945) – Genealogy. Geni. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Rita Hayworth. Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Rita Hayworth - Biography - Dancer, Film Actress, Pin-up (1918–1987). biography.com. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ LIFE With Rita Hayworth: Hollywood Legend, Pinup Icon. Time.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-12)]. (ang.).
- ↑ List of Eli Wallach & Rita Hayworth movies together. Gomolo.com. [dostęp 2015-06-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-01)]. (ang.).
- ↑ Rita Hayworth in Gilda (1946). Classic Hollywood Style. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Gilda (1946). Rotten Tomatoes. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Gilda is pure, undistilled Rita Hayworth. The Guardian. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
- ↑ Who is Edward C. Judson?. Omnilexica. [dostęp 2015-06-28]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Albin Krebs, Rita Hayworth, Movie Legend, Dies, nytimes.com, 16 maja 1987 [dostęp 2014-05-22] (ang.).
- Rita Hayworth w bazie IMDb (ang.)
- Rita Hayworth w bazie Filmweb
- Rita Hayworth w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000000121259394
- VIAF: 29571900
- LCCN: n82156801
- GND: 118547402
- LIBRIS: 64jmqhzq03n2crk
- BnF: 12152674b
- SUDOC: 030026520
- NLA: 35335585
- NKC: xx0153445
- BNE: XX1060016
- NTA: 075167042
- BIBSYS: 90854721
- PLWABN: 9810530738705606
- NUKAT: n2005130797
- J9U: 987007422429905171
- CANTIC: a11048815
- CONOR: 146641763
- BNC: 000044117
- ΕΒΕ: 65375
- BLBNB: 000236464
- KRNLK: KAC2020L2405
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
