Rów Jeziorki

Kanał Jeziorki^[1][2], Zgorzała^[3]

Rów Jeziorki na granicy Józefosławia i Julianowa w powiecie piaseczyńskim. Widok wzdłuż ulicy Cyraneczki w kierunku wschodnim.
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rów wodny
Długość	10,3 km
Powierzchnia zlewni	21,7089 km²
Ident. PRNG	167386
Źródło
Miejsce	Nowa Wola
Współrzędne	52°05′43″N 20°58′38″E/52,095278 20,977222
Ujście
Recypient	Jeziorka
Miejsce	Skolimów (Konstancin-Jeziorna)
Współrzędne	52°04′54″N 21°05′37″E/52,081667 21,093611
Położenie na mapie powiatu piaseczyńskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Położenie na mapie województwa mazowieckiego źródło ujście
Multimedia w Wikimedia Commons

Rów Jeziorki^[1][4] (inna nazwa: Kanał Jeziorki^[1][2][5]) – rów wodny w woj. mazowieckim przebiegający przez gminę Lesznowola, stołeczną dzielnicę Ursynów, gminę Piaseczno i gminę Konstancin-Jeziorna^[2]. Ma w zależności od ujęcia 10,3 lub ok. 9 km długości i zlewnię o powierzchni 19,6 km². W zlewni znajdują się liczne zbiorniki wodne. Rów jest dopływem Jeziorki, pełni funkcje retencyjne. Wzdłuż rowu biegnie zanikający korytarz ekologiczny, a jego sąsiedztwo wykorzystywane jest rekreacyjnie – wzdłuż części rowu biegnie szlak turystyczny.

Ciek leży w Polsce, na Nizinie Środkowomazowieckiej (318.7), na Równinie Warszawskiej (318.76)^[6], natomiast w regionalizacji przyrodniczo-leśnej – w mezoregionie Równiny Kutnowsko-Błońskiej, w krainie Mazowiecko-Podlaskiej^[7]. Lewostronny dopływ Jeziorki^[8].

W zależności od źródeł rów ma różny przebieg w jego górnej części. Według państwowego rejestru nazw geograficznych początek rowu położony jest w gminie Lesznowola, w okolicy wsi Nowa Wola^[1][9]. Inne instytucje jako początek wskazują rejon na północny zachód od jeziora Zgorzała (w jeszcze innej wersji – teren samego jeziora^[5]), tuż za torami kolejowymi linii nr 8^[10], w pobliżu przebiegu drogi ekspresowej S7, na terenie stołecznej dzielnicy Ursynów, obszar MSI Jeziorki Południowe, w okolicy ulicy Baletowej^{[2][11][8][9]}. W tej wersji ciek kieruje się na południowy wschód otwartym rowem. Odcinek podziemny rozpoczyna się przy skrzyżowaniu ulicy Chóralnej z Puławską. Kanał biegnie równolegle do Puławskiej na południe, a przecina ją prostopadle w rejonie ulicy Jaskółczej. Po ok. 150 metrach ciek przebiega znów rowem otwartym. Przepływa przez Dąbrówkę, tereny gminy Piaseczno (Józefosław, Julianów i Chyliczki), a następnie gminy Konstancin-Jeziorna (Kierszek)^[9]. Przecina linię kolejową nr 937^[10], a także drogę wojewódzką nr 721 (ulica Pułaskiego)^[9]. Ujście do Jeziorki znajduje się w Skolimowie^[2][11] na 8,140 km od jej ujścia^[12]. Na Mapie Podziału Hydrograficznego Polski ciek ma dwa odcinki źródłowe: dłuższy przy Nowej Woli i krótszy na Ursynowie (w Jeziorkach Południowych) na południe od ulicy Karczunkowskiej i na wschód od Nawłockiej, łączące się tuż przed stawem Pozytywka. W tym ujęciu ciek na północ od ulicy Karczunkowskiej jest jego bezimiennym dopływem. Na MPHP Rów Jeziorki ma identyfikator hydrologiczny 25874 oraz identyfikator cieku 167386^[13]. W planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły z 2011 stanowi jednolitą część wód powierzchniowych (JCWP) o międzynarodowym numerze PLRW20001725874^[14][12].

Długość rowu wynosi 10,3 km^[12] (według innego źródła, w wersji z początkiem na terenie Jeziorek – około 9 km^[2]), z czego 3,0 km w granicach miasta stołecznego^[2]. Część jego biegu o długości 2,68 km (kilometraż: 5+390–8+070 km) zaliczana jest do urządzeń melioracji podstawowych Warszawy. Na tym odcinku szerokość dna kanału wynosi 0,6–0,8 m, a głębokość 1,5–2,5 m^[15].

Zgodnie z typologią abiotyczną ciek został sklasyfikowany jako potok nizinny piaszczysty (17)^[12]. Jego pochodzenie jest naturalne^[12]. Na części odcinków woda płynie okresowo, po opadach lub roztopach^[8][5].

Powierzchnia zlewni w zależności od źródła wynosi 21,7089 km² (w tym 42,57% na terenie Warszawy)^[16] lub 19,6 km²^[12]. Na jej obszarze położone są liczne zbiorniki wodne, w tym jezioro Zgorzała, stawy Pozytywka, Wąsal, Krzewiny, Glinianki pod Lasem, Staw Lipkowski, staw Czyste, Głęboki Staw i staw Nowe Ługi^[2]. Jego dopływami są m.in. rowy RA–1 i RA–2^[2] (inne nazwy: J–3–1 i J–3–2^[11]), rów R–B (J–2^[11]), a także kolektor B–4 (R–1^[2] lub J–3–3^[11]) przebiegający wzdłuż południowej granicy Warszawy, oddzielając ją od Mysiadła^[2]. W okolicy ulicy Karmazynowej w Dąbrówce znajduje się odnoga o nazwie Stary Kanał Jeziorki^[11]. Ciek zasilany jest także poprzez sieć drenarską z terenu Ursynowa, która w dużej mierze pochodzi z czasów sprzed II wojny światowej^[2].

Ciek przepływa przez tereny o podłożu gliniastym. Niektóre leżące w jego zlewni zbiorniki wodne (Zgorzała, Glinianki pod Lasem) są w całości lub częściowo byłymi wyrobiskami tego materiału^[2]. Ponadto wzdłuż doliny Kanału Jeziorki występują piaski humusowe i namuły den dolinnych^[8]. Na terenie Warszawy przepływa głównie przez obszary zabudowy jednorodzinnej, w powiecie piaseczyńskim zabudowa jest bardziej intensywna^[2], blisko ujścia, w gminie Konstancin-Jeziorna poziom urbanizacji znów zmniejsza się^[17].

Rów pełni funkcje retencyjne – odwadnia ok. 25% powierzchni dzielnicy Ursynów^[2]. Na jego przebiegu znajduje się 9 urządzeń piętrzących^[12]. Ze względu na rodzaj podłoża, zasypywanie zbiorników wodnych, postępującą urbanizację, niekontrolowane przebudowy rowu oraz jego dopływów, zmienny przekrój kanału i niewłaściwie zaprojektowane przepusty na terenie zlewni dochodzi do dużych wezbrań i podtopień m.in. na obszarze Dąbrówki w 2010^[2], czy powtarzających się zalań w Józefosławiu^[18][19][20]. W związku z tym Dzielnica Ursynów przeprowadza rekultywacje kolejnych zbiorników wodnych leżących na obszarze zlewni rowu^[2], np. stawu Czyste (2003)^[21] czy stawów Pozytywka i Wąsal (2013)^[22].

Zarząd Zieleni m. st. Warszawy ogłosił w czerwcu 2020, że w ramach przeciwdziałania skutkom zmian klimatycznych planuje w przyszłości wybudować na kanale nowe urządzenia piętrzące i sterowania przepływem wody w ramach „Warszawskiego programu ochrony zasobów wody”^[23].

Fragment rowu przepływa przez Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu, utworzony rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego^[24], a także przez obszar otuliny rezerwatu przyrody Las Kabacki^[25].

Ciek wraz z terenem wzdłuż rowów R–4 i R–4–2 stanowi lokalny korytarz ekologiczny znajdujący się w fazie zaniku, powiązany z ponadregionalnym ciągiem doliny Wisły^[8]. Dolina Kanału Jeziorki posiada walory krajobrazowe^[8].

Wzdłuż części rowu wiedzie zielony szlak turystyczny prowadzący z przystanku kolejowego Warszawa Dawidy do Parku Kultury w Powsinie^[8].

Zgodnie z badaniem z 2009 roku stan ekologiczny wód określono jako słaby. Zadecydował o tym stan fitobentosu. Również stężenie różnych form azotu i fosforu oraz BZT₅ przekraczały kryteria stanu dobrego^[26]. W 2020 wykonano kolejną klasyfikację stanu ekologicznego, jednak z braku danych monitoringowych, została ona wykonana na zasadzie przeniesienia klasyfikacji z cieku o podobnej charakterystyce. W ten sposób prawdopodobny stan ekologiczny Rowu Jeziorki określono jako umiarkowany^[27].