Pustelnik

Пустынник

Autor	Michaił Niestierow
Data powstania	1888-1889
Medium	olej na płótnie
Wymiary	142,8 × 125 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Moskwa
Lokalizacja	Galeria Tretiakowska

Pustelnik (ros. Пустынник) – obraz olejny Michaiła Niestierowa, wykonany w latach 1888–1889.

W twórczości Michaiła Niestierowa w pierwszym okresie jego działalności artystycznej (do rewolucji październikowej), według słów samego malarza, dominowała tematyka religijna, związana z obecnością prawosławia w kulturze rosyjskiej. Niestierow wspominał, iż pragnął uniknąć ukazywania na obrazach gwałtownych namiętności, preferując przedstawianie spokoju, harmonii pejzażu rosyjskiego i życia duchowego człowieka^[1].

Pustelnik był w malarstwie rosyjskim całkowicie nowym ujęciem znanego tematu – portretu prawosławnego starca-mnicha. Nie był to ani portret oficjalny, wykonywany na zamówienie władz cerkiewnych, ani też obraz artysty nastawionego negatywnie do życia monastycznego^[2]. Jako model dla dzieła posłużył zakonnik Ławry Troicko-Siergijewskiej, pustelnik Gordiej^[3]. Niestierow stworzył pierwszą wersję obrazu w 1888^[4]. Po roku wrócił do tematu, tworząc obraz o znaczniejszych rozmiarach i bardziej rozbudowanej kompozycji.

Starzec mnich został ukazany w czasie spaceru nad brzegiem zbiornika wodnego. Jest ubrany w szaty zakonne i proste rosyjskie obuwie, wspiera się na lasce. Jest to duchowny w podeszłym wieku, z długą siwą brodą. Twarz mężczyzny wyraża wewnętrzny spokój i siłę. Niestierow ukazał mnicha będącego prostym człowiekiem, niezajmującego się dylematami współczesnej filozofii, opierającego swój światopogląd na niemal dziecięcej wierze^[2]. Ukazanie duchownego na łonie nieskażonej natury podkreśla jego szczerość, prostotę i szczęście wynikające z prowadzonego trybu życia^[2].

Niestierow umieścił mnicha na tle wody, której brzegi porastają nieliczne drzewa, na ścieżce przez łąkę ukazaną wczesną wiosną. Spokój krajobrazu, podkreślony przez użyte kolory (przewaga szarości) harmonijnie łączy się z wewnętrznym spokojem pustelnika. Rosyjskość krajobrazu podkreśla pojawiająca się po prawej stronie kalina koralowa^[2].

Pustelnik był pierwszym obrazem Niestierowa, jaki trafił do zbiorów Galerii Tretiakowskiej^[3]