Problemy

Częstotliwość	miesięcznik
Państwo	Polska
Wydawca	RSW Prasa-Książka-Ruch
Pierwszy numer	1945
Ostatni numer	1993
Stali współpracownicy	Julian Tuwim, Hugo Steinhaus
Format	29 × 21,7 cm
Liczba stron	192
ISSN	0032-9487

Problemy – miesięcznik wydawany w latach 1945–1993, poświęcony popularyzacji różnych dziedzin wiedzy, skupiające wśród pracowników etatowych i współpracowników oraz w zespole autorskim wybitnych dziennikarzy, popularyzatorów nauki oraz literatów (m.in. Julian Tuwim, Hugo Steinhaus). W czasopiśmie zamieszczano również utwory literackie z gatunku science fiction.

Pierwszy numer 1/1945 został wydany w listopadzie 1945. Pierwszym wydawcą była Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”^[1]. W 1956 roku nakład „Problemów” przekroczył 100 tysięcy. W okresie największej popularności miesięcznika jego nakład osiągnął 130 tysięcy^[2]. Ostatni podwójny numer 4/5 (kwiecień/maj) ukazał się w 1993^[3].

• Tadeusz Unkiewicz (1945–1959)
• Józef Hurwic (1959–1969) do numeru 5/1969
• Włodzimierz Kinastowski numery 6/1969 – 10/1970
• Ryszard Doński numery 11/1970 – 4/1973
• Alicja Tejchma numery 6/1973 – 9/1984
• Hanna Dobrowolska numery 11/1984 – 4/5/1993 (ostatni)

 Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody „Problemów”.

W 1960 redakcja postanowiła uczcić piętnastolecie pisma poprzez ustanowienie raz w roku trzech równorzędnych nagród za popularyzację nauk matematyczno-przyrodniczych i techniki. Nagroda „Problemów” była nagrodą pieniężną i jej wysokość stanowiła równowartość Nagrody Państwowej. Wpływ na jej przyznanie mieli wyłącznie redaktorzy pisma^[4].

Lista laureatów:

• 1960 – Leopold Infeld (fizyka), Hugo Steinhaus (matematyka), Władysław Szafer (botanika);
• 1961 – Arkadiusz Piekara (fizyka), Wacław Sierpiński (matematyka), Andrzej Kajetan Wróblewski (astronomia, fizyka);
• 1962 – Kazimierz Maślankiewicz (geologia), Eugeniusz Rybka (astronomia), Bolesław Skarżyński (biochemia);
• 1963 – Alina i Czesław Centkiewiczowie (literatura), Bronisław Filipowicz (biochemia), Włodzimierz Michajłow (biologia);
• 1964 – Jan Gadomski (astronomia), Janusz Lech Jakubowski (elektrotechnika), Jerzy Rayski (fizyka);
• 1965 – Henryk Greniewski (matematyka), Ignacy Malecki (akustyka), Jadwiga Wernerowa (zoologia);
• 1966 – Walery Goetel (geologia), Zofia Kielan-Jaworowska (paleontologia), Włodzimierz Zonn (astronomia);
• 1967 – Jerzy Pniewski (fizyka), Stefan Sękowski (chemia), Jan Sokołowski (biologia)
• 1968 – Alicja Dorabialska (chemia fizyczna), Stanisław Lem (literatura), Szczepan Aleksander Pieniążek (sadownictwo);
• 1969 – Kazimierz Demel (oceanologia i biologia mórz), Konstanty Grzybowski (nauki historyczne i polityczne), Jan Żabiński (biologia i zoologia)^[5];
• 1979 – Czesław Madajczyk (historia)^[6];
• 1984 – Jan Baszkiewicz (historia), Józef Bogusz (medycyna), Jan Mergentaler (astronomia)^[7];
• 1985 – Władysław Kopaliński (językoznawstwo, kultura), Mieczysław Subotowicz (astronautyka), Adam Urbanek (biologia)^[8];
• 1986 – Wacław Gajewski (biologia), Aleksander Gieysztor (historia), Andrzej Kajetan Wróblewski (fizyka)^[9];
• 1987 – Aniela Makarewicz (biologia), Bolesław Orłowski (historia polskiej techniki), Zuzanna Stromenger (biologia)^[10];
• 1988 – Michał Heller (wiedza o Wszechświecie^[11], Bronisław Cymborowski (biologia), Mieczysław Wasilewski (popularyzatorska działalność „Problemów”)^[12];
• 1989 – Władysław Kunicki-Goldfinger (biologia), Andrzej Zahorski (historia), Bogusław Żernicki (fizjologiczne podstawy funkcjonowania mózgu)^[13];
• 1991 – Wiesław Jędrzejczak (medycyna)^[14]

Redakcja czasopisma we współpracy z Państwowym Wydawnictwem Naukowym zainicjowała serię wydawniczą książek popularnonaukowych, których treść miała wypełnić lukę pomiędzy publikacjami czysto naukowymi i publikacjami na poziomie bardzo podstawowym. Seria pod nazwą Biblioteka „Problemów” miała jednolitą szatę graficzną, płócienną oprawę i obwolutę. Kolejne tomy serii były numerowane. Pierwszą pozycją serii, wydaną w 1956, było tłumaczenie z rosyjskiego pracy Piotra Kulikowskiego(inne języki) Poradnik miłośnika astronomii. Do 1969 udało się utrzymać jednolitą szatę graficzną i zachować wysoką jakość edytorską. Wydano w tym okresie ok 130 pozycji.

Po 1968, w związku ze zmianami politycznymi, które odbiły się głęboko na życiu naukowym, intelektualnym a także wydawniczym nastąpiła zmiana kierownictwa PWN, a seria wydawnicza Biblioteka „Problemów” została odebrana redakcji czasopisma. Jednak kolejne tomy ukazywały się nadal pod nazwą Biblioteka problemów lecz bez cudzysłowu w nazwie. Oprawa płócienna została zastąpiona kartonową. W kolejnych latach seria straciła też osobną obwolutę. Ostatni tom (160) w starej szacie graficznej ukazał się w 1971.

Obwolutę serii pod nazwą Biblioteka „Problemów” zaprojektował Teodor Klonowski. Po przejęciu serii przez PWN nadano jej nową formę graficzną, którą zaprojektował Jacek Neugebauer.

• JózefJ. Hurwic JózefJ., Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 7-26 .

• Problemy : miesięcznik poświęcony zagadnieniom wiedzy i życia [online], Pomorska Biblioteka Cyfrowa [dostęp 2023-03-09] .
• Książki w serii wydawniczej Biblioteka Problemów [online], biblionetka.pl [dostęp 2023-04-08] .