Nie mylić z: reformą edukacji w Polsce w 2017 roku.

Prawo oświatowe – gałąź prawa administracyjnego regulująca działanie, organizację i nadzór nad systemem oświaty.

Ponadto dla uczniów istotne mogą być zasady przeprowadzania egzaminów w szkołach i zasady klasyfikowania uczniów, które są zawarte w ustawie o systemie oświaty i (uzupełniająco) rozporządzeniach do ww. ustaw.

Główne zasady prawa oświatowego są powiązane z zadaniami systemu oświaty. Są to:

• obowiązek zapewnienia każdemu obywatelowi polskiemu równego dostępu do oświaty^[3],
• nieodpłatność pobieranej nauki w zakresie wymaganym przez przepisy ustawy^[4],
• obowiązek działania zgodnie z dobrem uczniów (zawarty przede wszystkim w art. 5 Prawa oświatowego i art. 6 ustawy – Karta Nauczyciela),
• ochrona prawna nauczycieli^[5],
• zapewnienie każdemu nauczycielowi i uczniowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i nauki^[6],
• poszanowanie godności ucznia i jego prawa do nauki.

Wedle polskiego prawa oświatowego, osoby do ukończenia 18. roku życia mogą podlegać:

• obowiązkowi nauki – podlega się mu do 18. roku życia, de lege od urodzenia^[7], a polega na obowiązku pobierania nauki w szkole lub poza nią,
• obowiązkowi szkolnemu – polegający na obowiązku uczęszczania do szkoły. Zaczyna się w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, a kończy się w momencie ukończenia szkoły podstawowej, nie później jednak niż w momencie ukończenia 18. roku życia^[8]. W uzasadnionych sytuacjach obowiązek ten można rozpocząć wcześniej; może on być też odroczony.

Uczeń po ukończeniu 18. roku życia ma prawo do pobierania nauki.

Ponadto, od kilkunastu lat w Polsce istnieje obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego przed rozpoczęciem spełniania obowiązkowi szkolnemu. W sytuacjach określonych ustawą dziecko może być zwolnione z tego obowiązku.

Warto także dodać, że każdy uczeń szkoły lub placówki oświatowej prowadzonej przez organ stanowiący jednostek samorządu terytorialnego jest członkiem samorządu uczniowskiego danej szkoły lub placówki^[9]. Dlatego też, często stosowane w szkołach określenie "wybory do samorządu" jest de lege niepoprawne, gdyż w wyborach wybiera się wyłącznie władze samorządu uczniowskiego, a ich wybór powinien odbywać się zgodnie z ustalanym przez uczniów regulaminem^[10].

Obowiązek szkolny warunkuje brak prawnej możliwości tzw. skreślenia ucznia z listy uczniów. Dyrektor szkoły lub placówki publicznej może w drodze decyzji administracyjnej dokonać takiego skreślenia w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. Skreślenie następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego, jednakże nie dotyczy to ucznia objętego obowiązkiem szkolnym (art. 68 ust. 2 i 3 Prawa oświatowego), chyba że chodzi o szkołę artystyczną (art. 68 ust. 3a Prawa oświatowego). W „uzasadnionych przypadkach” jedyną realną sankcją wobec tych osób jest przeniesienie do innej szkoły przez kuratora oświaty na wniosek dyrektora szkoły. Wobec szczególnie zdemoralizowanej młodzieży jest to środek o bardzo wątpliwej skuteczności, stąd koniecznym wydaje się dopuszczenie – w enumeratywnie wyszczególnionych w ustawie przypadkach – możliwości skreślenia uczniów z listy uczniów. Niestety na gruncie przepisu konstytucyjnego nikogo nie można pozbawić prawa – obowiązku pobierania nauki, co właściwie trwale uniemożliwia eliminowanie z systemu oświaty jednostek potencjalnie niebezpiecznych dla otoczenia lub co do których podejmowane środki wychowawcze okazały się bezskuteczne. W tych okolicznościach pozostaje jedynie oczekiwanie, aż uczeń ukończy szkołę podstawową lub 18. rok życia^[11].