Poliglota (gr. polýglōttos lub polýglōssos „wielojęzyczny”^[1]) – człowiek znający biegle wiele języków, potrafiący kontaktować się lub pisać w wielu językach świata^[2].

Benny Lewis, który sam jest poliglotą, twierdzi, że każdy może nim zostać bez względu na wrodzone zdolności. Wystarczy do tego odpowiednia motywacja i ciężka praca^[3]. Inny współczesny poliglota Alexander Arguelles poświęca wiele godzin dziennie na naukę języków^[4].

Szczególne predyspozycje do wykształcenia znajomości wielu języków mają osoby, które zetknęły się z tymi językami w dzieciństwie (na przykład z racji wychowywania się w rodzinie wieloetnicznej lub dorastania w wielojęzycznej społeczności). Z wiekiem zdolności językowe ulegają osłabieniu^[5]. Co więcej, poznawanie wielu języków w młodym wieku rozwija również ogólne zdolności językowe; osoby, które w dzieciństwie uczyły się więcej niż jednego języka, łatwiej przyswajają kolejne języki obce w swoim dorosłym życiu^[5].

Osoby dorosłe uczą się języków obcych w inny sposób, niż dzieci; mają słabszą pamięć, jednak w większym stopniu wykorzystują techniki kojarzenia i systematycznie zdobywaną wiedzę o regułach gramatycznych poznawanego języka^[6].

O predyspozycjach do poznawania wielu języków obcych decyduje również prowadzony tryb życia i charakter wykonywanej pracy. W związku z wykonywanym zawodem, wśród osób poznających języki obce w dorosłym wieku znajdują się m.in. językoznawcy, antropolodzy, a także hierarchowie wielonarodowych kościołów: Bartłomiej (patriarcha prawosławny) zna osiem języków, poliglotą był również papież Jan Paweł II.

Konieczność uczenia się języka obcego w dojrzałym wieku może również wynikać z obowiązujących norm społecznych. W niektórych kulturach plemiennych obowiązuje zwyczaj zawierania małżeństw z osobami należącymi do odrębnych plemion, często posługującymi się odrębnymi językami^[6].

Nadzwyczajna pamięć i fenomenalne zdolności językowe mogą wynikać z nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu mózgu, takich jak zespół sawanta^[7]. Brytyjski sawant autystyczny Daniel Tammet zna biegle 11 języków, przy czym jednego z nich (islandzkiego) nauczył się w siedem dni, osiągając umiejętność swobodnej rozmowy.

Osoby głuche i głuchonieme mają możliwości przyswajania języków obcych porównywalne do osób zdrowych^[5][6], o ile ich ubytek słuchu i mowy nie jest skorelowane z innymi upośledzeniami mózgu.

Korzyści płynące z nauki języków obcych są szczególnie wyraźne u dzieci i młodzieży, których mózg jest bardzo plastyczny i wciąż się rozwija. Już dwujęzyczne sześciolatki przewyższają jednojęzycznych rówieśników zarówno w testach językowych, jak i niejęzykowych^[8]. Mocne dowody pokazują, że nauka języków wpływa pozytywnie na tak zróżnicowane aktywności jak czytanie, posługiwanie się językiem macierzystym, umiejętności społeczne^[9], a nawet matematyczne i artystyczne^[10][11]. Badani uczący się obcego języka często znacznie przewyższają grupy kontrolne w testach mierzących te umiejętności^[12].

Dorosłe osoby bilingwalne mają pojemniejszą pamięć roboczą, lepiej się koncentrują oraz wydajniej myślą abstrakcyjnie i symbolicznie^[13]. W kilku doświadczeniach wykazano, że osoby posługujące się wieloma językami są bardziej kreatywne^[14] i lepiej sobie radzą w testach wymagających kompleksowego myślenia^[15]. W jednym z badań dorośli uczestnicy intensywnego kursu językowego poprawili swoją zdolność do zapamiętywania nazwisk, choć sam kurs tego nie dotyczył^[16]. Nauka języków poprawia więc prawdopodobnie pamięć ogólną.

Nauka języka niesie ze sobą także korzyści zdrowotne. Istnieją dowody świadczące o tym, że zapobiega ona demencji i chorobie Alzheimera, opóźniając ich występowanie. Efekt jest tym silniejszy, im większą liczbą języków posługują się badani^[17].

Znajomość i stopień opanowania wielu różnych języków w kraju jednolitym etnicznie^[18] jest dodatnio skorelowana z wysokością zarobków. Korelacja ta ma dwie przyczyny: po pierwsze, znajomość języków obcych idzie w parze z ogólnym wykształceniem (pośredni wpływ na wysokość zarobków), po drugie, dodatkowe umiejętności językowe bezpośrednio zwiększają wartość rynkową pracownika (wpływ bezpośredni). Według przeprowadzonych w Polsce Internetowych Badań Wynagrodzeń^[19][20], pracownicy znający co najmniej jeden język obcy zarabiają średnio o 27% więcej niż pracownicy nieznający języków obcych. Osoby znające trzy języki obce zarabiają średnio dwukrotnie więcej niż nieznające żadnego. Wśród Polaków przebadanych w roku 2007, znajomość języka francuskiego była statystycznie bardziej opłacalna niż znajomość angielskiego lub niemieckiego.

Stworzenie obiektywnej listy rekordów wielojęzyczności jest trudne z uwagi na brak dokumentacji stwierdzającej określony poziom znajomości języka. Przykładowo, John Bowring, wymieniany w podobnych zestawieniach jako jeden z najwybitniejszych poliglotów, sam o sobie twierdził, że zna ponad 100 języków, jednak według badań angielskiego historyka Alana Rustona, potrafił mówić w ośmiu językach, z których siedem znał również w piśmie^[21]. Wśród wybitnych poliglotów o dobrze udokumentowanej faktycznej znajomości języków wymieniany był kardynał Giuseppe Gasparo Mezzofanti, znający biegle ponad 30 języków^[22].

Wśród żyjących poliglotów o dobrze udokumentowanej liczbie języków można wymienić greckiego tłumacza przy Komisji Europejskiej, Ioannisa Ikonomou, znającego 32 języki^[23].

Wybitni poligloci bywali również obiektem badań neurologów i neurolingwistów. Mózg Emila Krebsa, władającego 68 językami w mowie i piśmie, został po jego śmierci (w 1930) zakonserwowany przez niemieckiego neurologa Oskara Vogta. Badania przeprowadzone na mózgu Krebsa w 2004 przez Katrin Amunts wykazały, że jego ośrodek Broki, odpowiedzialny za generowanie mowy, różnił się budową od tego u grupy kontrolnej^[24]. Zmiany strukturalne w mózgu są prawdopodobnie skutkiem intensywnej nauki języka. W 2012 roku grupa neurologów zaglądała za pomocą rezonansu magnetycznego do mózgów uczestników bardzo intensywnego kursu językowego, jakiemu poddawani są szwedzcy wojskowi. Już po trzech miesiącach nauki w mózgach badanych zaobserwowano wyraźne pogrubienie wielu obszarów neuronów, m.in. w odpowiadającym za wyobraźnię przestrzenną i zapamiętywanie hipokampie i wielu obszarach związanych z wykorzystaniem języka^[25].

Wśród polskich poliglotów-językoznawców znajdują się m.in. Ireneusz Kania, posługujący się czynnie kilkunastoma językami, oraz Andrzej Gawroński, który znał biegle ponad 40 języków^[26].

• wielojęzyczność
• edukacja dwujęzyczna

• Spotkanie poliglotów (Esperanto, angielski, słowacki)