For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Pierzastka.

Pierzastka

Pierzastka
Ilustracja
Alsophila glaucifolia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

telomowe

Gromada

naczyniowe

Klasa

paprocie

Podklasa

paprotkowe

Rząd

olbrzymkowce

Rodzina

olbrzymkowate

Rodzaj

pierzastka

Nazwa systematyczna
Alsophila R.Br.
Prodr. Fl. Nov. Holland.: 158 (1810)[3][4]
Typ nomenklatoryczny

A. australis R. Brown[4]

Synonimy
  • Dicranophlebia (Mart.) Lindl.[3]
Multimedia w Wikimedia Commons
Alsophila glaucifolia
Alsophila dragei
Alsophila australis

Pierzastka[5] (Alsophila) – rodzaj paproci z rodziny olbrzymkowatych. Obejmuje ok. 260–275 gatunków. W niektórych ujęciach gatunki te włączane są do szeroko ujmowanego rodzaju olbrzymka Cyathea.

Są to paprocie drzewiaste rozpowszechnione na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej. W Azji występuje 20 gatunków[6], na kontynentach amerykańskich 13[7], liczne gatunki rosną na wyspach zachodniego Pacyfiku. Na półkuli południowej zasięg rodzaju sięga wysp subantarktycznych (A. smithii rośnie na Wyspach Auckland), na półkuli północnej obejmuje na północy południową część Japonii[7][8]. Pierzastki, jak inne olbrzymkowate, od innych paproci drzewiastych z rzędu olbrzymkowców różnią się obecnością łusek u nasady osi liścia (w innych rodzinach obecne są tylko włoski). W obrębie rodziny od innych rodzajów paprocie te wyróżniają się ciemnym i szczecinkowatym, czasem kolącym zakończeniem łusek oraz zróżnicowanymi komórkami budującymi skraj łuski[8].

Są to paprocie naziemne, występujące w górskich lasach mglistych, na zboczach lub często w wąwozach, zwykle tworząc warstwę podszytu w lasach (dobrze rosną w cieniu), często też zarastają luki powstające w lasach. Wymagają gleb żyznych, próchnicznych i wilgotnych[8]. Zazwyczaj występują na rzędnych od 1000 do 2000 m n.p.m., niektóre rosną jednak także na nizinach, inne sięgają nawet do 3000 m n.p.m.[7] Przynajmniej niektóre osiągają 130 lat życia, rosnąc powoli o ok. 5 cm rocznie (A. bryophila)[7].

Liczne gatunki pochodzące z chłodnych lasów górskich uprawiane są jako ozdobne na obszarach o łagodnym klimacie umiarkowanym. Niektóre znoszą mrozy do -5 °C[8]. Do częściej uprawianych należą: pierzastka australijska A. australis i A. smithii[9]. Włoski pokrywające te rośliny wykorzystywane były tradycyjnie na Archipelagu Malajskim do tamowania krwotoków zewnętrznych. W XIX wieku ich zastosowanie zostało szeroko spopularyzowane, wykorzystywane były powszechnie w Europie np. podczas zabiegów operacyjnych[10].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Alsophila manniana
Alsophila smithii
Pokrój
Paprocie drzewiaste zwykle o pojedynczym, prosto wzniesionym „pniu”, rzadko rozgałęziającym się[8][6], rzadko o pędzie płożącym lub wspinającym się. Często u nasady pędu tworzą bardzo liczne korzenie przybyszowe[8]. Ze względu na skupienie pierzasto podzielonych liści w formie pióropusza na szczycie pędu paprocie te przypominają palmy[11].
Liście
Osiągają od 0,5 do 5 m długości[8]. Blaszka liściowa zazwyczaj jest potrójnie pierzasto podzielona, rzadziej podwójnie lub poczwórnie. U jednego gatunku (A. sinuata) blaszka jest pojedyncza. Oś liścia pokryta jest łuskami, wyróżniającymi się obecnością odmiennie zbudowanego brzegu, z komórek różniących się wielkością, orientacją i kształtem od innych komórek łuski. Łuski zwykle zakończone są ciemną szczecinką, czasem kolcem (A. spinulosa)[8].
Zarodnie
Skupione na spodniej stronie liści w kupki (sori), tworzących się w pewnym oddaleniu od brzegu blaszki liściowej. Sori mają kształt okrągły i zazwyczaj okryte są zawijką. Zarodniki są trójbruzdowe, często o powierzchni silnie urzeźbionej, czasem pokryte bywają szczecinkami[8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Alsophila spinulosa

Jest to rodzaj paproci z rodziny olbrzymkowatych. W obrębie rodzaju wyróżnianych jest ok. 260[3]–275[2] gatunków. W niektórych ujęciach rodzaj włączany jest do szeroko ujmowanego rodzaju olbrzymka Cyathea[12][13] w randze sekcji Alsophila[8]. W systemie Smitha i in. z 2006 był to jeden z 5 rodzajów w obrębie rodziny olbrzymkowatych[14]. W 2007 na podstawie badań molekularnych zaproponowano podział rodziny na trzy monofiletyczne rodzaje[15] i takie ujęcie przyjęte zostało w systemie klasyfikacyjnym paproci PPG I z 2016[2]. Zgodnie z tym ujęciem do rodzaju tego zaliczane są gatunki opisywane w przeszłości m.in. w takich rodzajach jak: Amphicosmia Gardner, Dichorexia C.Presl, Gymnosphaera Blume, Nephelea R.M. Tryon, Thysanobotrya Alderw.[2]

Wykaz gatunków[3]
  • Alsophila abbottii (Maxon) R.M.Tryon
  • Alsophila acanthophora (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila acuminata (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila acutula R.M.Tryon
  • Alsophila albida (Tardieu) R.M.Tryon
  • Alsophila albidosquamata (Rosenst.) Lehnert
  • Alsophila alderwereltii (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila alleniae (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila alpina Alderw.
  • Alsophila alta (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila alternans (Hook.) Hook.
  • Alsophila amboinensis Alderw.
  • Alsophila aneitensis (Hook.) R.M.Tryon
  • Alsophila angiensis A.Gepp
  • Alsophila apiculata Rosenst.
  • Alsophila apoensis (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila appendiculata (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila approximata (Bonap.) R.M.Tryon
  • Alsophila archboldii (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila arfakensis A.Gepp
  • Alsophila auneae D.S.Conant
  • Alsophila auriculata (Tardieu) R.M.Tryon
  • Alsophila australis R.Br. – pierzastka australijska
  • Alsophila balanocarpa (D.C.Eaton) D.S.Conant
  • Alsophila baroumba L.Linden
  • Alsophila basirotundata (Rakotondr. & Janssen) Christenh.
  • Alsophila batjanensis Christ
  • Alsophila bellisquamata (Bonap.) R.M.Tryon
  • Alsophila binayana (M.Kato) Lehnert & Coritico
  • Alsophila bisquamata (M.Kato) Lehnert & Coritico
  • Alsophila borbonica (Desv.) R.M.Tryon
  • Alsophila borneensis (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila × boytelii Caluff & Shelton
  • Alsophila brachyphylla (Holttum) Lehnert
  • Alsophila brausei R.M.Tryon
  • Alsophila brevipinna (Benth.) R.M.Tryon
  • Alsophila brooksii (Maxon) R.M.Tryon
  • Alsophila bryophila R.M.Tryon
  • Alsophila buennemeijeri (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila bullata Baker
  • Alsophila calcicola Lehnert
  • Alsophila callosa (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila camerooniana (Hook.) R.M.Tryon
  • Alsophila catillifera (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila celebica (Blume) Mett.
  • Alsophila celsa R.M.Tryon
  • Alsophila cicatricosa (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila cincinnata (Brause) R.M.Tryon
  • Alsophila cinerea (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila coactilis (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila colensoi Hook.f.
  • Alsophila conantiana Lehnert
  • Alsophila conferta (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila confinis (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila costalisora (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila costularis Baker
  • Alsophila coursii Tardieu
  • Alsophila crassicaula R.M.Tryon
  • Alsophila crenulata Mett. ex Hook
  • Alsophila crinita Hook.
  • Alsophila cubensis (Underw. ex Maxon) Caluff & Shelton
  • Alsophila cucullifera (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila cunninghamii (Hook.f.) R.M.Tryon
  • Alsophila cuspidata (Kunze) D.S.Conant
  • Alsophila deckenii (Kuhn & Decken) R.M.Tryon
  • Alsophila decrescens (Mett.) R.M.Tryon
  • Alsophila decurrens Hook.
  • Alsophila dicksonioides (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila dilatata (Rakotondr. & Janssen) Christenh.
  • Alsophila doctersii (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila dregei (Kunze) R.M.Tryon
  • Alsophila dryopteroides (Maxon) R.M.Tryon
  • Alsophila edanoi (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila elata O.G.Martínez
  • Alsophila emilei (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila engelii R.M.Tryon
  • Alsophila erinacea (H.Karst.) D.S.Conant
  • Alsophila eriophora (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila esmeraldensis R.C.Moran
  • Alsophila everta (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila excavata (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila excelsior Lehnert
  • Alsophila exilis (Holttum) Lehnert
  • Alsophila × fagildei Caluff & Shelton
  • Alsophila fenicis (Copel.) C.Chr.
  • Alsophila ferdinandii R.M.Tryon
  • Alsophila ferruginea (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila firma (Baker) D.S.Conant
  • Alsophila foersteri (Rosenst.) R.M.Tryon
  • Alsophila fulgens (C.Chr.) D.S.Conant
  • Alsophila fuliginosa Christ
  • Alsophila gastonyi Lehnert
  • Alsophila geluensis (Rosenst.) R.M.Tryon
  • Alsophila glaberrima (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila glaucifolia R.M.Tryon
  • Alsophila gleichenioides (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila grangaudiana (Janssen & Rakotondr.) J.P.Roux
  • Alsophila gregaria Brause
  • Alsophila grevilleana (Mart.) D.S.Conant
  • Alsophila halconensis (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila havilandii (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila hebes (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila hermannii R.M.Tryon
  • Alsophila hildebrandtii (Kuhn) R.M.Tryon
  • Alsophila hooglandii (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila hookeri (Thwaites) R.M.Tryon
  • Alsophila horridula (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila hotteana (C.Chr. & Ekman) R.M.Tryon
  • Alsophila humbertiana (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila humilis (Hieron.) Pic.Serm.
  • Alsophila hyacinthei R.M.Tryon
  • Alsophila hymenodes (Mett.) R.M.Tryon
  • Alsophila imbricata (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila imrayana (Hook.) D.S.Conant
  • Alsophila incisoserrata (Copel.) C.Chr.
  • Alsophila indiscriminata Lehnert
  • Alsophila inquinans (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila insulana (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila isaloensis (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila ivohibensis (C.Chr.) Christenh.
  • Alsophila javanica (Blume) R.M.Tryon
  • Alsophila jimeneziana D.S.Conant
  • Alsophila jivariensis Hieron.
  • Alsophila johnsii Lehnert
  • Alsophila junghuhniana Kunze
  • Alsophila katoi Lehnert & Coritico
  • Alsophila kermadecensis (W.R.B.Oliv.) R.M.Tryon
  • Alsophila kirkii (Hook.) R.M.Tryon
  • Alsophila klossii (Ridl.) R.M.Tryon
  • Alsophila lamoureuxii (W.N.Takeuchi) Lehnert & Coritico
  • Alsophila lastii (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila latebrosa Wall. ex Hook.
  • Alsophila latipinnula (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila leichhardtiana F.Muell. – pierzastka Leichhardta
  • Alsophila lepidoclada Christ
  • Alsophila leptochlamys (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila ligulata (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila lisyae (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila loerzingii (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila loheri (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila longipes (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila longipinnata (Bonap.) R.M.Tryon
  • Alsophila longispina (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila loubetiana L.Linden
  • Alsophila macgillivrayi Baker
  • Alsophila macgregorii (F.Muell.) R.M.Tryon
  • Alsophila macropoda (Domin) R.M.Tryon
  • Alsophila magnifolia (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila major Caluff & Shelton
  • Alsophila manniana (Hook.) R.M.Tryon
  • Alsophila mapahuwensis (M.Kato) Lehnert & Coritico
  • Alsophila marattioides (Willd. ex Kaulf.) R.M.Tryon
  • Alsophila × marcescens (N.A.Wakef.) R.M.Tryon
  • Alsophila masapilidensis (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila matitanensis R.M.Tryon
  • Alsophila media (W.H.Wagner & Grether) R.M.Tryon
  • Alsophila × medinae Caluff & Shelton
  • Alsophila melleri (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila meridionalis (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila micra R.M.Tryon
  • Alsophila microchlamys (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila microphylloides (Rosenst.) R.M.Tryon
  • Alsophila milnei (Hook.f.) R.M.Tryon
  • Alsophila minervae Lehnert
  • Alsophila minor (D.C.Eaton) R.M.Tryon
  • Alsophila modesta Baker
  • Alsophila monosticha Christ
  • Alsophila montana (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila mossambicensis (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila mostellaria Lehnert
  • Alsophila muelleri (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila murkelensis (M.Kato) Lehnert & Coritico
  • Alsophila nebulosa Lehnert
  • Alsophila negrosiana (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila nigrolineata (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila nigropaleata (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila nilgirensis (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila nockii (Jenman) R.M.Tryon
  • Alsophila nothofagorum (Holttum) Lehnert
  • Alsophila novabrittanica Lehnert
  • Alsophila obtecta (Rakotondr. & Janssen) Christenh.
  • Alsophila obtusiloba Hook.
  • Alsophila odonelliana (Alston) Lehnert
  • Alsophila ohaensis (M.Kato) Lehnert & Coritico
  • Alsophila oinops (Hassk.) R.M.Tryon
  • Alsophila oosora (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila orientalis (T.Moore) R.M.Tryon
  • Alsophila orthogonalis (Bonap.) R.M.Tryon
  • Alsophila pachyrrhachis (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila pacifica Christenh.
  • Alsophila pallidipaleata (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila parrisiae Lehnert
  • Alsophila patellifera (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila percrassa (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila perpelvigera (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila perpunctulata (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila perrieriana (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila physolepidota (Alston) R.M.Tryon
  • Alsophila pilosula (Tardieu) R.M.Tryon
  • Alsophila plagiostegia (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila polycarpa (Jungh.) R.M.Tryon
  • Alsophila polystichoides Christ
  • Alsophila portoricensis (Kuhn) D.S.Conant
  • Alsophila pruinosa (Rosenst.) R.M.Tryon
  • Alsophila pseudobellisquamara (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila pseudomuelleri (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila punctulata Alderw.
  • Alsophila pycnoneura (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila quadrata (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila recurvata Brause
  • Alsophila rigens (Rosenst.) R.M.Tryon
  • Alsophila rolandii R.M.Tryon
  • Alsophila roroka (Hovenkamp) Lehnert & Coritico
  • Alsophila rosenstockii Brause
  • Alsophila rubiginosa Brause
  • Alsophila rufopannosa (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila rupestris (Maxon) Gastony & R.M.Tryon
  • Alsophila saccata (Christ) R.M.Tryon
  • Alsophila sechellarum (Mett.) R.M.Tryon
  • Alsophila semiamplectens (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila serratifolia (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila setosa Kaulf.
  • Alsophila setulosa (Copel.) R.M.Tryon
  • Alsophila similis (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila simulans Baker
  • Alsophila sinuata (Hook. & Grev.) R.M.Tryon
  • Alsophila smithii (Hook.f.) R.M.Tryon
  • Alsophila societarum (Baker) Christenh.
  • Alsophila solomonensis (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila speciosa C.Presl
  • Alsophila spinulosa (Wall. ex Hook.) R.M.Tryon
  • Alsophila stelligera (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila sternbergii (Pohl) D.S.Conant
  • Alsophila stokesii (E.D.Br.) R.M.Tryon
  • Alsophila subtripinnata (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila sumatrana (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila sundueana Lehnert
  • Alsophila suprasora Panigrahi & Sarn.Singh
  • Alsophila tahitensis Brack.
  • Alsophila tanzaniana R.M.Tryon
  • Alsophila telefominensis Lehnert
  • Alsophila tenuis Brause
  • Alsophila ternatea (Alderw.) R.M.Tryon
  • Alsophila thomsonii (Baker) R.M.Tryon
  • Alsophila tryoniana (Gastony) D.S.Conant
  • Alsophila tsaratananensis (C.Chr.) R.M.Tryon
  • Alsophila tsilotsilensis (Tardieu) R.M.Tryon
  • Alsophila tussacii (Desv.) D.S.Conant
  • Alsophila tuyamae (H.Ohba) Nakaike
  • Alsophila urbani (Brause) R.M.Tryon
  • Alsophila valdesquamata (Janssen & Rakotondr.) Christenh.
  • Alsophila vandeusenii (Holttum) R.M.Tryon
  • Alsophila veitchii Baker
  • Alsophila vieillardii (Mett.) R.M.Tryon
  • Alsophila viguieri (Tardieu) R.M.Tryon
  • Alsophila walkerae (Hook.) J.Sm.
  • Alsophila weidenbrueckii Lehnert
  • Alsophila welwitschii (Hook.) R.M.Tryon
  • Alsophila wengiensis Brause
  • Alsophila woodwardioides (Kaulf.) D.S.Conant
  • Alsophila woollsiana F.Muell.
  • Alsophila zakamenensis (Tardieu) R.M.Tryon

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-11-25] (ang.).
  2. ↑ a b c d The Pteridophyte Phylogeny Group, A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229.
  3. ↑ a b c d Alsophila R.Br.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-25].
  4. ↑ a b Alsophila R. Brown. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-11-25].
  5. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 85.
  6. ↑ a b Alsophila R. Brown. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-25].
  7. ↑ a b c d Rolla M. Tryon, Alice F. Tryon: Ferns and Allied Plants With Special Reference to Tropical America. New York, Heidelberg, Berlin: Springer-Verlag, 1982, s. 168, 182-186. ISBN 978-1-4613-8164-8.
  8. ↑ a b c d e f g h i j Mark F. Large, John E. Braggins: Tree Ferns. Timber Press, 2004, s. 53, 83-86. ISBN 978-0-88192-630-9.
  9. ↑ Sue Olsen: Encyclopedia of Garden Ferns. Portland, Or.: Timber Press, 2007, s. 184. ISBN 978-0-88192-819-8.
  10. ↑ Daniela i Stanisław Tałałajowie: Dziwy świata roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974, s. 35.
  11. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 591. ISBN 83-214-1305-6.
  12. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 261, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  13. ↑ K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 98-99. ISBN 0-387-51794-4.
  14. ↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf. A classification for extant ferns. „Taxon”. 55 (3), s. 705–731, 2006. (ang.). 
  15. ↑ Korall, P., D.S. Conant, J.S. Metzgar, H. Schneider, and K.M. Pryer. 2007. A molecular phylogeny of scaly tree ferns (Cyatheaceae). American Journal of Botany 94(5): 873-886.
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
This page is based on a Wikipedia article written by contributors (read/edit).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license. Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license. Credit: (see original file).
Pierzastka
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

✕
This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?