Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego

Cerkiew parafialna
Państwo	Polska
Siedziba	Nowoberezowo
Adres	Nowoberezowo 46 17-200 Hajnówka
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	warszawsko-bielska
Dekanat	Hajnówka
Cerkiew	Wniebowstąpienia Pańskiego
Filie	• cerkiew św. Apostoła Jana Teologa w Nowoberezowie; • kaplica św. Jerzego Zwycięzcy w Czyżykach; • kaplica św. Proroka Eliasza w Nowokorninie
Proboszcz	ks. prot. mgr Jan Kazimiruk
Wezwanie	Wniebowstąpienia Pańskiego
Wspomnienie liturgiczne	8/21 maja, 26 września/9 października, 40. dzień po Passze
Położenie na mapie gminy wiejskiej Hajnówka Cerkiew parafialna
Położenie na mapie Polski Cerkiew parafialna
Położenie na mapie województwa podlaskiego Cerkiew parafialna
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego Cerkiew parafialna
52°45′32,0″N 23°30′24,5″E/52,758889 23,506806
Multimedia w Wikimedia Commons

Parafia Wniebowstąpienia Pańskiego – parafia prawosławna w Nowoberezowie, w dekanacie Hajnówka diecezji warszawsko-bielskiej.

Na terenie parafii funkcjonują 3 cerkwie i 5 kaplic:

• cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Nowoberezowie – parafialna
• cerkiew św. Apostoła i Ewangelisty Jana Teologa w Nowoberezowie – filialna
• cerkiew Przemienienia Pańskiego w okolicy wsi Wygoda – cmentarna
• kaplica św. Aleksandra Newskiego w Nowoberezowie
• kaplica Świętych Braci Machabeuszy i matki ich Salomei w Nowoberezowie
• kaplica św. Jerzego Zwycięzcy w Czyżykach
• kaplica św. Proroka Eliasza w Nowokorninie
• kaplica św. Serafina z Sarowa w okolicy wsi Dubicze Osoczne

Tereny, na których dziś położone jest Nowoberezowo zamieszkiwała ludność ruska, która od XVI w. należała do parafii w Starym Berezowie i modliła się w tamtejszej cerkwi. W opowieściach przekazywanych z pokolenia na pokolenie wspomina się, że wieś w XVII w. została spalona, a część jej mieszkańców przeniosła się na nowe miejsce, które nazywano Nowoberezowem. W 1618 zbudowano tutaj pierwszą cerkiew – św. Jana Teologa. Była ona usytuowana w miejscu, gdzie dziś wznosi się cerkiew parafialna (świadczy o tym fakt, że podczas budowy tejże w 1873 natrafiono na liczne szczątki ludzkie, co dowodzi, że pierwsza świątynia była otoczona cmentarzem). Cerkiew i parafia otrzymała też ziemię – „gruntów włók dwie zupełnych”.

W 1771 zbudowano we wsi kolejną cerkiew, którą fundatorką była Izabela Branicka – starościna bielska. Usytuowana była na tzw. „sołtysiej włóce” – gruncie należącym do parafii. Ta świątynia św. Jana Teologa, dziś jest nazywana „drewnianą”. Niegdyś mieściła się obok niej także drewniana dzwonnica, a w niej dwa dzwony z 1667 i 1690. Do XIX w. w cerkiewnych archiwum zachowały się przywileje nadane świątyni przez Królową Konstancję.

Z tamtych czasów pochodzą malowidła wykonane na deskach (poddano je pracom konserwatorskim w 1995), które dziś stanowią część wystroju cerkwi drewnianej – przedstawiają Ostatnią Wieczerzę oraz Wniebowstąpienie Pańskie.

W latach 40. XIX w. przy cerkwi św. Jana Teologa zbudowano przytułek dla starców. Pod koniec wieku nad pritworem (kruchtą), dobudowano dzwonnicę, a teren cerkiewny ogrodzono. W późniejszych latach dokonywano kolejnych remontów.

W 1857 parafia liczyła 2493 osoby, w tym 285 wiernych w samym Nowoberezowie. Do parafii należały wsie: Nowe Berezowo, Stare Berezowo, Czyżyki, Nowy Kornin, Czyżyki Górne, Dubicze Osoczne, Borek, Chytra, Bielszczyzna, Dolne, Wygoda, Puciska, Progale, Szostakowo i Kraskowszczyzna. Niestety, cerkiew pochodząca z ubiegłego stulecia była w stanie opłakanym, co skłoniło władze duchowne do decyzji o wzniesieniu nowej świątyni.

Budowę rozpoczęto w 1873. Nowa cerkiew parafialna Wniebowstąpienia Pańskiego została poświęcona w 1876. Świątynię zbudowano według projektu inż. Łozińskiego na planie krzyża, z cegły i ciosanego kamienia. Ustawiono ją na fundamencie, otynkowano i pomalowano, a ogrodzona została murem z kamienia. Ikony do ikonostasu pisał malarz Szołochow pochodzący ze Słonima. W XX w. dokonano kilku remontów cerkwi, z tych czasów pochodzi większa część jej wyposażenia. Malowidła ścienne pochodzą z lat 30. tegoż wieku, zaś dzwony – najstarsza część wyposażenia – datuje się na wiek XVII.

Na początku XX w. parafia liczyła 4399 osób, zamieszkujących wsie: Czyżyki, Nowoberezowo, Stare Berezowo, Górna, Dubicze, Nowokornino, Borek, Dolna, Puciska, Progale, Szostakowo, Wygoda i Kraskowszczyzna. Parafia należała do dekanatu kleszczelowskiego w nowo powstałej eparchii grodzieńskiej i brzeskiej^[1]. W parafii było 5 szkół tzw. gramoty z 94 uczniami. Ziemie cerkiewne stanowiło 72 dziesięciny gruntu.

Po I wojnie światowej parafia otrzymała statut parafii etatowej, której pozostawiono około 36 dziesięcin gruntu, a pozostałe przejęte zostały przez Skarb Państwa. Według Klirowoj Wiedomosti z 1934 cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego miała już tylko 3717 parafian. Cerkwią parafialną nadal była świątynia Wniebowstąpienia Pańskiego, zaś filialną cerkiew św. Jana Teologa. Własność parafii stanowiły też cerkiew cmentarna i kaplice.

Po II wojnie światowej liczba parafian, na skutek emigracji do miast, stale się zmniejszała. Grunta cerkiewne stanowiło zaledwie 6 ha ziemi. W 1949 zbudowano drewnianą plebanię, do dziś użytkowaną, choć w 1995 podjęto decyzję o wzniesieniu nowego domu parafialnego. Budowę zakończono w 2010.

Po 1918 własność parafii stanowiły również dwie kaplice oraz cerkiew cmentarna. Istnieją one do dziś. Historia cerkwi cmentarnej Przemienienia Pańskiego związana jest z lokalizacją pierwszego cmentarza. Na mocy prawa pruskiego należało sytuować nekropolie poza obrębem miejscowości, stąd też wynikała konieczność założenia nowego cmentarza, co miało miejsce w 1771. W 1840 tutaj właśnie zbudowano cerkiew Przemienienia Pańskiego. Ów cmentarz mieścił się przy drodze wiodącej z Nowoberezowa do wsi Czyżyki. Dziewiętnaście lat później powstała nowa nekropolia – na trasie Nowoberezowo – Górne, która funkcjonowała do 1925. Obok niej powstał kolejny cmentarz, do dziś użytkowany i tutaj przeniesiono w 1925 cerkiew cmentarną, która wcześniej stała na cmentarzu usytuowanym przy drodze do Czyżyk. W świątyni celebrowane są uroczyste nabożeństwa w trzeci i szósty dzień święta Paschy, w niedzielę Antypaschy, półtora tygodnia (czwartek) po święcie Pięćdziesiątnicy, Przemienienia Pańskiego, Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela oraz 1 listopada. Konsekracja cerkwi miała miejsce 19 czerwca 2014.

Na skraju wsi Nowoberezowo, przy drodze wiodącej do Nowokornina, stoi murowana kaplica św. Aleksandra Newskiego – poświęcona w 1867. Zgodnie z miejscową tradycją, w dniu Wniebowstąpienia Pańskiego, odbywa się do kaplicy uroczysta procesja.

Na trasie Nowoberezowo – Hajnówka (miejsce to zwane jest uroczyskiem Chytra) mieści się kaplica, zbudowana w 1888 jako pamiątka 900-lecia chrztu Rusi. W uroczystość Świętych Braci Machabeuszy (1/14 sierpnia) wierni wędrują tutaj z procesją, a duchowny dokonuje poświęcenia wody.

Prawdopodobnie w tym samym roku zbudowano też kapliczkę św. Jerzego Zwycięzcy, która mieści się we wsi Czyżyki. Co roku, w dniu patrona tej niewielkiej świątyni (23 kwietnia/6 maja), odprawiana jest tu liturgia z uroczystą procesją przez całą wieś.

Nieopodal wsi Dubicze Osoczne, na dawnym cmentarzu cholerycznym, w 2007 zbudowano murowaną kapliczkę, której fundatorem był jeden z dawnych mieszkańców wsi. W tym dziele wspierali go obecni mieszkańcy miejscowości. Rokrocznie, w święto św. Serafina z Sarowa (19 lipca/1 sierpnia) na cmentarzu odbywa się liturgia i obrzęd poświęcenia wody, chleba i soli.

Należąca do parafii wieś Nowokornino także ma swoją kaplicę, w której sprawowana jest liturgia w dniu św. proroka Eliasza, patrona tejże świątyni (20 lipca/2 sierpnia).

W 2006 reaktywowano chór młodzieżowy. W latach 2006–2012 przeprowadzono remonty generalne kaplic w: Nowokorninie, Nowoberezowie i Czyżykach. W 2014 oddano do użytku nowy dom parafialny (poświęcony 21 maja)^[2].

Obecnie do parafii należą następujące miejscowości: Nowoberezowo, Borek, Chytra, Czyżyki, Dubicze Osoczne, Nowokornino, Progale, Stare Berezowo, Szostakowo i Wygoda z ogólną liczbą 900 wiernych.

Świętami parafialnymi są:

• uroczystości ku czci św. Jana Teologa – 21 maja (8 maja według starego stylu) i 9 października (26 września według starego stylu);
• Wniebowstąpienie Pańskie (40. dzień po Wielkanocy)

• 1980–1982 – ks. Mikołaj Bańkowski
• 2003–2006 – ks. Mirosław Awksietijuk
• od 2006 – ks. Jan Kazimiruk

• 
  Cerkiew pomocnicza św. Jana Teologa w Nowoberezowie
• 
  Cerkiew cmentarna Przemienienia Pańskiego w pobliżu Wygody
• 
  Kaplica św. Aleksandra Newskiego w Nowoberezowie
• 
  Kaplica Świętych Braci Machabeuszy w Nowoberezowie
• 
  Kaplica św. Jerzego w Czyżykach
• 
  Kaplica św. Proroka Eliasza w Nowokorninie

• Kalendarz Prawosławny 2015, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 177
• Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012