Zamki Orawskie

Oravský Podzámok

Herb
Państwo	Słowacja
Kraj	żyliński
Powiat	Dolny Kubin
Starosta	Jozef Záhora[1]
Powierzchnia	35,25[2] km²
Wysokość	505[3] m n.p.m.
Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość	1 344[4] 38,40[5] os./km²
Nr kierunkowy	+421 43[3]
Kod pocztowy	027 41[3]
Tablice rejestracyjne	DK
Położenie na mapie kraju żylińskiego Zamki Orawskie
Położenie na mapie Słowacji Zamki Orawskie
49°16′N 19°22′E/49,266667 19,366667
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zamki Orawskie, Orawskie Podzamcze (słow. Oravský Podzámok, do 1927 Podzámok^[6], węg. Árvaváralja, niem. Arwa) – wieś i gmina (obec) w północnej Słowacji, w powiecie Dolny Kubin, w historycznym rejonie Orawa.

Znajduje się w dolinie rzeki Orawa, na Pogórzu Orawskim (Oravská vrchovina)^[7]. Odległość od granicy z Polską wynosi 35 kilometrów. Przez miejscowości przebiega droga krajowa nr 59. Nad zabudowaniami miejscowości wznosi się Zamek Orawski.

Miejscowość uznawana jest za jedną z najstarszych na Orawie. Nigdy nie otrzymała praw miejskich, ale była, wraz z zamkiem, ważnym ośrodkiem administracyjnym całego regionu.

Pierwsza pisemna wzmianka o wsi pochodzi ze stosunkowo późnego okresu – z 1559 r., kiedy właścicielem zamku był Franciszek Turzo (Thurzó Ferencnek), choć wieś mogła istnieć już w XIII wieku, kiedy powstał zamek. Franciszek Turzo był założycielem folwarków wokół warowni – m.in. w Podzamczu (Podzámok), Dolnej i Górnej Ligocie (Dolná Lehota i Horná Lehota) i Raciborze (Ratibor). Z dwóch pierwszych folwarków powstała dzisiejsza wieś, natomiast Górna Ligota to osobna miejscowość (słowackie słowo lehota, podobnie jak polskie Ligota lub Lgota związane jest z okresem ulg w daninach i opłatach dla nowo zakładanych wsi). Mieszkańcy Podzamcza byli w większości zatrudnieni w zamku jako służba, zamkowi rzemieślnicy itp.

W XVII wieku Zamki Orawskie były gminą – znajdowała się w nich karczma, młyn, tartak, browar, manufaktura sukna, warsztat wyrabiający proch strzelniczy oraz zabudowania gospodarcze zamku. W 1637 r. powstała we wsi samodzielna parafia. Z czasem rozwinęło się pszczelarstwo.

Po śmierci Emeryka Turzo w 1621 r. i wygaśnięciu męskiej linii Turzonów dobra orawskie stały się w 1626 r. współwłasnością ziemską (tzw. komposesorat) siedmiu córek Jerzego V Turzo (Thurzó György), administrowaną przez mianowanych zarządców. Centrum komposesoratu znajdowało się w Podzamczu, które stało się centrum administracyjnym i handlowym Orawy, szczególnie w zakresie handlu drewnem i wyrobami z niego.

Wraz z pustoszeniem zamku stopniowo spadało w XVIII wieku również znaczenie Podzamcza. W 1800 r. spłonęła większa część zamku i spora część Podzamcza. Remont twierdzy nastąpił dopiero w latach 60. XIX wieku, kiedy zarządcą dóbr orawskich został Edmund Zichy (Zichy Ödön). Niestety, Podzamcze nie zostało objęte pracami remontowymi w tak szerokim zakresie jak zamek i wiele historycznych budynków nie przetrwało.

Obecnie w skład gminy Oravský Podzámok wchodzą również przysiółki Široká i Dolná Lehota (od 1974 r.).

• Zamek Orawski
• Budynek dawnej prefektury komposesoratu orawskiego – powstał w 1797 jako obiekt barokowy, ale obecnie jego elewacja jest klasycystyczna. W górnej części frontonu znajduje się rzeźba „Sprawiedliwość”. Współcześnie we wnętrzach mieści się Muzeum Historii Leśnictwa na Orawie.
• Klasycystyczny kościół św. Jana Nepomucena. Świątynia wybudowana została w XVIII wieku jako kapliczka na cmentarzu, w stylu barokowym, lecz później spłonęła. Odbudowano ją w obecnym stylu w roku 1831, a poszerzono w 1913.
• Stara poczta - klasycystyczna, dwukondygnacyjna, trójtraktowa budowla na rzucie prostokąta, nakryta dachem mansardowym, z przełomu XVIII i XIX w.
• Kolumna św. Jana Nepomucena z początku XIX wieku.
• Historyczna zabudowa w centrum gminy – w większości klasycystyczna, ale są również budynki noszące ślady stylów wcześniejszych, nawet z okresu renesansu.
• Zabudowa drewniana w Dolnej Lehocie.

• 
  Wieś widziana z zamku
• 
  Kościół św. Jana Nepomucena
• 
  Stara prefektura
• 
  Centrum
• 
  Pomnik P.O. Hviezdoslava
• 
  Drewniane domy
• 
  Uliczka