Opis obyczajów za panowania Augusta III

Strona tytułowa pierwszego tomu
Autor	Jędrzej Kitowicz
Typ utworu	dzieło historyczno-etnograficzne
Data powstania	koniec XVIII wieku
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Poznań
Język	polski
Data wydania	1840-1841
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Opis obyczajów za panowania Augusta III – dzieło historyczne Jędrzeja Kitowicza, pisane pod koniec XVIII wieku i nieukończone przez autora, opublikowane w całości w latach 1840-1841 w Poznaniu.

Utwór opisuje kompleksowo życie codzienne i obyczaje różnych stanów w Polsce w poł. XVIII w. za panowania Augusta III Sasa. Wykracza w ten sposób poza ówczesną konwencję opisywania historii jako dziejów władców i sławnych postaci. Autor szczegółowo omawia kulturę materialną (ubiory, sprzęt, pojazdy, potrawy, broń) i zachowania (rodzinne, oficjalne, codziennie, świąteczne). Wykład podzielony jest na zagadnienia tematyczne, np. wiara, wychowanie dzieci, stan duchowny, palestra, wojsko, życie dworskie. Drobiazgowe opisy przekazywane są barwnym językiem, zawierają liczne anegdoty. Dzięki Opisowi obyczajów Kitowicz bywa traktowany jako jeden z prekursorów polskiej etnografii.

Spis treści:

Do czytelnika

I. O wiarach, jakie były w Polszcze za Augusta III.

II. O wychowaniu dzieci.

III. O stanie duchownym.

IV. O palestrze.

V. O stanie żołnierskim za Augusta III.

VI. O stanie dworskim.

VIII. O obyczajach chłopskich.

W marcu 1990 krakowski Teatr STU zreaalizował oparty na dziele Kitowicza spektakl Opis obyczajów, czyli jak zwyczajnie wszędzie się złe do dobrego miesza w reżyserii Mikołaja Grabowskiego^[1]. Przedstawienie odniosło sukces i rok później powstała wersja telewizyjna^[2].

• Jędrzej Kitowicz: Opis obyczajów za panowania Augusta III, Wrocław: Ossolineum, 1970.
• Teresa Kostkiewiczowa: Oświecenie. Słownik literatury polskiej. Gdańsk: słowo / obraz terytoria; Gdańskie Wydawnictwo Oświatowe, 2007, s. 131-132. ISBN 978-83-7420-092-9.
• Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Wyd. IX - 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 511-512, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13845-5.

• E-book udostępniony bezpłatnie w bibliotece Wolne Lektury.
• Pierwsze pełne wydanie Opisu...:
  • Tom I
  • Tom II
  • Tom III
  • Tom IV