Nitjananda (z beng.: শ্রী নিত্যানন্দ, „uosobienie wiecznego błogosławieństwa”; ur. ok. 1474 n.e. w Ekaćakra (Indie) – jeden z najważniejszych świętych w gaudija wisznuizmie tradycji bengalskiej. Uznawany za inkarnację Balaramy i jednocześnie uważany za najbardziej miłosierną inkarnację Boga. Jest jednym z Pięciu Aspektów Boga (Panća Tattwa).

Wyznawcy tego kierunku nazywają Nitjanandę także: Śri Nitjananda (Święty N.), Prabhu Nitjananda (Ojciec N.), Nitjanada Rama.

Nitajananda był przyjacielem i uczniem Ćajtanii Mahaprabhu (uznanego za jedną z inkarnacji Kryszny). Są oni często wymieniani razem jako Gaura-Nitai (Gaura, czyli złoty to imię Ćajtanii, a Nitai to skrócone imię Nitjanandy) i często razem czczeni w świątyniach Hare Kryszna w postaci dwóch posągów. Inne imię tej pary to Nimai-Nitai. Ćajtanja i Nitjananda są uznawani za inkarnacje dwóch braci: Kryszny i Balaramy, będących razem Najwyższą Osobą Boga (Bhagawan), i dlatego są wspólnie otaczani kultem.

Nitjananda urodził się w małej wiosce Ekaćakra (obecny Bengal Zachodni) w rodzinie bramińskiej. Od dzieciństwa wyróżniał się głęboką religijnością bhakti i talentem do śpiewu bhadźan. Lubił odgrywać rolę Lakszmana – brata Ramy wraz z innymi chłopcami z wioski.

Kiedy Nitjananda miał 13 lat do jego domu przybył wędrowny asceta (sannjasin)- Lakszmipati Tirtha i ojciec Nitjanandy- Hadai Pandit zaoferował mu w podarunku wszystko, o co poprosi. Asceta poprosił o Nitjanandę, który miał mu pomagać podczas pielgrzymki do świętych miejsc. Podczas podróży z Tirthą Nitjananda uczył się od różnych guru wisznuizmu: Madhawendra Puri, Adwajta Aćarja, i Iśwara Puri – duchowego mistrza Ćajtanii Mahaprabhu. Otrzymał inicjację od Tirthy.

Najbardziej znanym epizodem w życiu Nitjanandy jest ten, dotyczący jego spotkania z Ćajtanją:

Nitjanada śpiewał święte imiona Kryszny, kiedy na ulicy napadło na niego dwóch pijanych braci: Dżagai i Madhai i zranili go w czoło odłamkiem glinianego garnka. Wówczas Nitjananda wypowiedział słynne słowa: Mereczhisz kolszir kana, tai bole ki prem debona (Czy mam przestać darzyć cię miłością dlatego, że uderzyłeś mnie glinianym garnkiem?). Kiedy Ćajtanja usłyszał o tym, rozgniewał się i chciał zabić pijanych braci swoim boską ćakrą. Nitjananda wybłagał jego litość i dwaj bracia zostali uczniami Nitjanandy, wzruszeni jego miłosierdziem.

Trwałym dziedzictwem działalności Nitjanandy jest wywołanie ruchu odrodzeniowego w hinduizmie, osłabionym przez rygory systemu kastowego, który Nitjananda odrzucał. Wiele wybitnych dzieł literatury wisznuickiej jest dziełem Nitjanandy lub jego uczniów. Motyw braterskiej miłości Ćajtanii i Nitjanandy był częsty w średniowiecznej literaturze bengalskiej i pozostaje częstym motywem do dzisiaj w literaturze religijnej wisznuizmu.

• Awadhutendu – Księżyc boskich szaleńców
• Wasudha-prana-wallabha – Umiłowany Oddech Życia Wasudhy
• Krsna-prema-prada – Obdarzający ekstatyczną miłością dla Kryszny
• Prabhu – Pan i Mistrz bhaktów
• Padmawati-suta – Ukochany Syn Padmavati
• Śriman – Obdarzony transcendentalnym majestatem
• Saci-nandana-purwaja – Starszy brat syna Saci
• Bhawonmatta – Owładnięty ekstatycznym uczuciem
• Dźagat-trata – Zbawiciel wszechświata
• Rakta-gaura-kalewara – O skórze złocisto-czerwonej

• Gowinda

• Życie Nitjanandy. salagram.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-11-20)]. (ang.)
• Życie Nitjanandy. iskcon.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-22)]. (ang.)
• Następcy Nitjanandy. nityananda-vamsa.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]. (ang.)