Adiantum
 Adiantum właściwe | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
adiantum |
| Nazwa systematyczna | |
| Adiantum Sp. Pl. 1094. 1 Mai 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
.JPG)
_-_Gros_Morne_National_Park,_Newfoundland_2019-08-17_(02).jpg)
Adiantum, niekropień, złotowłos[4][5] (Adiantum) – rodzaj paproci. Liczy ponad 230 gatunków[6]. Są to paprocie naziemne i naskalne. Najbardziej zróżnicowane są w Ameryce Południowej[4]. Jedynym gatunkiem rosnącym dziko w Europie jest adiantum właściwe A. capillus-veneris[4]. W polskiej florze gatunek ten ma status tylko przejściowo dziczejącego z upraw (efemerofita)[7].
Liczne gatunki z tego rodzaju uprawiane są jako rośliny ozdobne w szklarniach lub doniczkach[5], często w różnych odmianach. Jako rośliny lecznicze, w tym jako zioła poronne, wykorzystywane są m.in. adiantum etiopskie i adiantum klinowate. Syrop z adiantum właściwego (Sirop de Capillaire) wykorzystywany był jako panaceum na wszelkie choroby. Czarne ogonki liściowe adiantum stopowatego Indianie wykorzystywali przy wyplataniu koszyków. Niektóre gatunki są inwazyjne i występują jako chwasty w uprawach np. olejowca i herbaty[8].
Łacińska nazwa adiantum oznacza „niezwilżalny”, „nie podlegający zamoczeniu”.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
- Liście
- Niezwilżalne, 1–5-krotne pierzasto złożone, z ciemnymi, błyszczącymi osadkami[4].
- Zarodnie
- W kupkach na brzegach spodniej strony listków[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pozycja systematyczna
Jeden z rodzajów z podrodziny Vittarioideae z rodziny orliczkowatych Pteridaceae[2].
- Adiantum abscissum Schrad.
- Adiantum acrolobum A.Rojas
- Adiantum adiantoides C.Chr.
- Adiantum aethiopicum L. – adiantum etiopskie
- Adiantum × ailaoshanense Y.H.Yan & Ying Wang
- Adiantum alan-smithii R.Y.Hirai, Sundue & J.Prado
- Adiantum alarconianum Gaudich.
- Adiantum aleuticum (Rupr.) C.A.Paris
- Adiantum alleniae S.Linds.
- Adiantum alomae Caluff
- Adiantum amblyopteridium Mickel & Beitel
- Adiantum amplum C.Presl
- Adiantum anceps Maxon & C.V.Morton
- Adiantum andicola Liebm.
- Adiantum aneitense Carruth.
- Adiantum argutum Splitg.
- Adiantum atroviride Bostock
- Adiantum balfourii Baker
- Adiantum bellum T.Moore
- Adiantum bessoniae Jenman
- Adiantum blumenavense Rosenst.
- Adiantum braunii Mett.
- Adiantum breviserratum (Ching) Ching & Y.X.Lin
- Adiantum cajennense Willd. ex Klotzsch
- Adiantum calcareum Gardner
- Adiantum camptorachis Sundue, J.Prado & A.R.Sm.
- Adiantum capillatum A.R.Sm. & J.Prado
- Adiantum capillus-junonis Rupr.
- Adiantum capillus-veneris L. – adiantum właściwe
- Adiantum caribense A.Rojas
- Adiantum caryotideum Christ
- Adiantum caudatum L. – adiantum zwisłe
- Adiantum celebicum Christ
- Adiantum chienii Ching
- Adiantum chilense Kaulf.
- Adiantum ciliatum Blume
- Adiantum cinnamomeum Lellinger & J.Prado
- Adiantum comoroense (Tardieu) Verdc.
- Adiantum concinnum Humb. & Bonpl. ex Willd.
- Adiantum cordatum Maxon
- Adiantum cremersii Boudrie & J.Prado
- Adiantum crespianum Bosco
- Adiantum cunninghamii Hook. – adiantum Cunninghama
- Adiantum cupreum Copel.
- Adiantum curvatum Kaulf.
- Adiantum davidii Franch.
- Adiantum dawsonii Lellinger & J.Prado
- Adiantum decipiens Desv.
- Adiantum decoratum Maxon & Weath. – adiantum ozdobne
- Adiantum deflectens Mart.
- Adiantum delicatulum Mart.
- Adiantum deltoideum Sw.
- Adiantum dentatum A.H.Wang, F.G.Wang & F.W.Xing
- Adiantum diaphanum Blume – adiantum przezroczyste
- Adiantum digitatum C.Presl
- Adiantum dioganum Glaziou
- Adiantum diphyllum Maxon
- Adiantum discolor J.Prado
- Adiantum dissimulatum Jenman
- Adiantum dolosum Kunze
- Adiantum edgeworthii Hook. – adiantum Edgerwortha
- Adiantum elegantulum Maxon
- Adiantum erylliae Tardieu & C.Chr.
- Adiantum erythrochlamys Diels
- Adiantum excisum Kunze
- Adiantum feei Moore
- Adiantum fengianum Ching
- Adiantum filiforme Gardner
- Adiantum fimbriatum Christ
- Adiantum flabellulatum L.
- Adiantum flabellum C.Chr.
- Adiantum formosanum Tagawa – adiantum formozańskie
- Adiantum formosum R.Br.
- Adiantum fournieri Copel.
- Adiantum fragile Sw.
- Adiantum fructuosum Kuntze
- Adiantum fuliginosum Fée
- Adiantum galeottianum Hook.
- Adiantum gertrudis Espinosa
- Adiantum giganteum J.Prado
- Adiantum gingkoides C.Chr.
- Adiantum glabrum Copel.
- Adiantum glaucescens Klotzsch
- Adiantum gomphophyllum Baker
- Adiantum gracile Fée
- Adiantum granvilleanum Boudrie & J.Prado
- Adiantum gravesii Hance
- Adiantum grossum Mett.
- Adiantum henslovianum Hook.f.
- Adiantum hirsutum Bory
- Adiantum hispidulum Sw. – adiantum owłosione
- Adiantum hollandiae Alderw.
- Adiantum hornei Baker
- Adiantum hosei Baker
- Adiantum humile Kunze
- Adiantum imbricatum R.M.Tryon
- Adiantum incertum Lindm.
- Adiantum incisum Forssk.
- Adiantum induratum Christ
- Adiantum intermedium Sw.
- Adiantum isthmicum B.Zimmer
- Adiantum × janzenianum A.Rojas & C.Herrera
- Adiantum jordanii Müll.Hal.
- Adiantum juxtapositum Ching
- Adiantum kendalii Jenman
- Adiantum kingii Copel.
- Adiantum klossii Gepp
- Adiantum krameri B.Zimmer
- Adiantum lamrianum Bidin & R.Jaman
- Adiantum latifolium Lam.
- Adiantum latipinnulum Boudrie & J.Prado
- Adiantum leprieurii Hook.
- Adiantum lianxianense Ching & Y.X.Lin
- Adiantum lindsaeoides J.Prado & R.Y.Hirai
- Adiantum lobatum C.Presl
- Adiantum longzhouensis A.H.Wang, F.G.Wang & F.W.Xing
- Adiantum lorentzii Hieron.
- Adiantum lucidum (Cav.) Sw.
- Adiantum lunulatum Cav.
- Adiantum macrocladum Klotzsch
- Adiantum macrophyllum Sw. – adiantum wielkolistne
- Adiantum madagascariense Rosendahl
- Adiantum mariesii Baker
- Adiantum mariposatum M.R.McCarthy & Hickey
- Adiantum mathewsianum Hook.
- Adiantum mcvaughii Mickel & Beitel
- Adiantum meishanianum F.S.Hsu ex Yea C.Liu & W.L.Chiou
- Adiantum melanoleucum Willd.
- Adiantum membranifolium S.Linds. & Suksathan
- Adiantum mendoncae Alston
- Adiantum mindanaoense Copel.
- Adiantum monochlamys D.C.Eaton
- Adiantum monosorum Baker
- Adiantum moorei Baker
- Adiantum × moranii J.Prado
- Adiantum multisorum A.Samp.
- Adiantum mynsseniae J.Prado
- Adiantum myriosorum Baker
- Adiantum nelumboides X.C.Zhang
- Adiantum neoguineense T.Moore
- Adiantum nodosum J.Prado, R.Y.Hirai & A.R.Sm.
- Adiantum novae-caledoniae Keyserl.
- Adiantum nudum A.R.Sm.
- Adiantum oaxacanum Mickel & Beitel
- Adiantum obliquum Willd.
- Adiantum obovatum A.H.Wang, F.G.Wang & F.W.Xing
- Adiantum ogasawarense Tagawa
- Adiantum olivaceum Baker
- Adiantum orbignyanum Mett.
- Adiantum ornithopodum C.Presl
- Adiantum ovalescens Fée
- Adiantum oyapokense Jenman
- Adiantum palaoense C.Chr.
- Adiantum papilio Rakotondr. & Hemp
- Adiantum papillosum Handro
- Adiantum paraense Hieron.
- Adiantum parishii Hook.
- Adiantum patens Willd.
- Adiantum pearcei Phil.
- Adiantum pectinatum Kunze & Ettingsh.
- Adiantum pedatum L. – adiantum stopowate
- Adiantum peruvianum Klotzsch – adiantum peruwiańskie
- Adiantum petiolatum Desv.
- Adiantum phanerophlebium (Baker) C.Chr.
- Adiantum phanomensis S.Linds. & D.J.Middleton
- Adiantum philippense L.
- Adiantum phyllitidis J.Sm.
- Adiantum platyphyllum Sw.
- Adiantum poeppigianum C.Presl
- Adiantum poiretii Wikstr.
- Adiantum polyphyllum Willd.
- Adiantum proliferum Roxb.
- Adiantum pseudocajennense J.Prado, R.Y.Hirai & A.R.Sm.
- Adiantum pseudotinctum Hieron.
- Adiantum pulchellum Blume
- Adiantum pulcherrimum Copel.
- Adiantum pulverulentum L. – adiantum przyprószone
- Adiantum pumilum Sw.
- Adiantum pyramidale (L.) Willd.
- Adiantum raddianum C.Presl – adiantum klinowate, a. Raddiana
- Adiantum rectangulare Lindm.
- Adiantum reniforme L. – adiantum nerkowate
- Adiantum reptans A.Rojas
- Adiantum rhizophorum Sw.
- Adiantum rhizophytum Schrad.
- Adiantum rivulare Boudrie & J.Prado
- Adiantum roborowskii Maxim.
- Adiantum rondonii A.Samp.
- Adiantum ruizianum Klotzsch
- Adiantum scalare R.M.Tryon
- Adiantum schweinfurthii Kuhn
- Adiantum seemannii Hook.
- Adiantum semiorbiculatum Bonap.
- Adiantum sericeum D.C.Eaton
- Adiantum serratifolium Alderw.
- Adiantum serratodentatum Willd.
- Adiantum shastense Huiet & A.R.Sm.
- Adiantum shepherdii Hook.
- Adiantum siamense Tagawa & K.Iwats.
- Adiantum silvaticum Tindale
- Adiantum sinuosum Gardner
- Adiantum soboliferum Wall. ex Hook.
- Adiantum solomonii J.Prado
- Adiantum × spurium Jermy & T.G.Walker
- Adiantum squamulosum J.Prado & A.R.Sm.
- Adiantum stenochlamys Baker
- Adiantum stolzii Brause
- Adiantum subcordatum Sw.
- Adiantum subvolubile Mett.
- Adiantum taiwanianum Tagawa
- Adiantum tenerum Sw. – adiantum delikatne
- Adiantum tenuissimum Taub.
- Adiantum terminatum Kuntze
- Adiantum tetragonum Schrad.
- Adiantum tetraphyllum Humb. & Bonpl. ex Willd.
- Adiantum thongthamii Suksathan
- Adiantum tibeticum Ching & Y.X.Lin
- Adiantum tinctum T.Moore
- Adiantum tomentosum Klotzsch
- Adiantum × tracyi C.C.Hall ex W.H.Wagner
- Adiantum trapeziforme L.
- Adiantum trichochlaenum Mickel & Beitel
- Adiantum tricholepis Fée
- Adiantum trilobum L.
- Adiantum tripteris K.U.Kramer
- Adiantum tryonii J.Prado
- Adiantum tuomistoanum J.Prado
- Adiantum urophyllum Hook.
- Adiantum × variopinnatum Jermy & T.G.Walker
- Adiantum venustum D.Don – adiantum powabne
- Adiantum villosissimum Mett.
- Adiantum villosum L. – adiantum owłosione
- Adiantum viridescens Colenso
- Adiantum × viridimontanum C.A.Paris
- Adiantum vivesii Proctor
- Adiantum vogelii Mett.
- Adiantum wattii Baker
- Adiantum wilesianum Hook.
- Adiantum wilsonii Hook.
- Adiantum windischii J.Prado
- Adiantum zollingeri Mett.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group, A community-derived classification for extant lycophytes and ferns, „Journal of Systematics and Evolution”, 54 (6), 2016, s. 563–603, DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-03-16].
- ↑ a b c d e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 9. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 102-103. ISBN 83-09-01604-2.
- ↑ a b Adiantum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-12-26].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 16, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
Identyfikatory zewnętrzne:
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Cover photo is available under {{::mainImage.info.license.name || 'Unknown'}} license.
Credit:
(see original file).
