Nerw łokciowy (łac. nervus ulnaris) – w anatomii człowieka nerw kończyny górnej należący do części podobojczykowej splotu ramiennego (C8–Th1).

Nerw pochodzi zesplotu ramiennego z gałązek nerwów rdzeniowych C8–Th1. W dole pachowym biegnie po przyśrodkowej stronie tętnicy pachowej. Na ramieniu przebiega razem z tętnicą ramienną i stopniowo oddala się od niej ku tyłowi.

W okolicy stawu łokciowego przebiega w bruździe leżącej na powierzchni tylnej nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Tutaj leży on bezpośrednio pod skórą i daje się łatwo wyczuć jako dość gruby powrózek. Przy urazie tej okolicy odczuwa się ból i mrowienie, przebiegające po stronie łokciowej przedramienia aż do palca małego.

Na przedramieniu nerw przebiega między głowami mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka i razem z tętnicą łokciową biegnie po jego powierzchni wewnętrznej do okolicy nadgarstka.

W dolnej czwartej części przedramienia nerw wychodzi spod mięśnia i układa się między ścięgnami mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka i zginacza głębokiego palców. Po drodze oddaje gałąź grzbietową (ramus dorsalis), która przebiega pod ścięgnem mięśnia zginacza łokciowego nadgarstka i przechodzi na stronę grzbietową ręki. Biegnąc na troczku zginaczy nerw dzieli się na gałąź powierzchowną do skóry palców IV i V oraz gałąź głęboką do mięśni ręki.

• gałąź głęboka
  • mięśnie kłębiku palca V z wyjątkiem mięśnia dłoniowego krótkiego
  • mięśnie międzykostne
  • mięśnie glistowate III i IV
  • mięsień przywodziciel kciuka
  • głowa głęboka mięśnia zginacza krótkiego kciuka
• gałąź powierzchowna
  • mięsień dłoniowy krótki

• po stronie dłoniowej
  • palec V
  • przyśrodkowa część palca IV
• po stronie grzbietowej
  • palec V
  • palec IV
  • przyśrodkowa część palca III (paliczek bliższy i część środkowego)

Charakterystycznym zespołem objawów porażenia nerwu łokciowego jest ręka szponiasta. Do porażenia nerwu łokciowego dochodzi stosunkowo często, zwłaszcza w przypadku urazów dalszego końca kości ramiennej i okolicy stawu łokciowego. Oprócz całkowitego porażenia nerwu, może dochodzić do jego ucisku w przebiegu zespołu kanału Guyona oraz zespołu kanału łokciowego.

Podczas porażenia nerwu upośledzeniu ulegają:

• ruchy w stawie promieniowo-nadgarstkowym
• ruchy palców od II do V
• ruchy kciuka (przywodzenie i częściowo opozycja).

Dochodzi również do zaników mięśni ręki (m.in. wygładza się kłębik) oraz do zaburzeń wydzielania potu. Skóra staje się sucha i odbarwiona.

• Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka tom V. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998. ISBN 83-200-1230-9
• Antoni Prusiński, Neurologia praktyczna wyd. III, Warszawa 2005, Wydawnictwo Lekarskie PZWL ISBN 83-200-3125-7, str. 425

• Anastomoza Grubera-Martina