Muktada as-Sadr

Data urodzenia	12 kwietnia 1973
Okres	od 2005-2014
Przynależność polityczna	Ruch Sadrystowski
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Muktada as-Sadr (ar. مقتدى الصدر ; ur. 12 kwietnia 1973) – iracki duchowny szyicki, polityk radykalnie islamistyczny^[1], przywódca Ruchu Sadrystowskiego i związanej z nim partyzantki – Armii Mahdiego.

Jest synem wielkiego ajatollaha Muhammada Sadika as-Sadra, zaś jego stryjem był Muhammad Bakir as-Sadr, twórca i pierwszy ideolog irackiej szyickiej partii Zew Islamu^[2]. Jego ojciec i dwaj bracia zginęli w 1999, najprawdopodobniej zamordowani przez irackie służby bezpieczeństwa^[2]. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął tradycyjne szyickie studia religijne w szkole (hauzie) w An-Nadżafie, jednak ich nie ukończył^[2].

Po obaleniu Saddama Husajna przez amerykańską interwencję w Iraku w 2003 as-Sadr zaczął mobilizować wokół siebie ubogich szyitów, organizując szereg lokalnych instytucji oświatowych, społecznych i związanych z opieką zdrowotną^[2]. Początkowo jego działalność koncentrowała się w An-Nadżafie^[3], jednak w końcu 2003 ruch społeczny skupiony wokół niego (Ruch Sadrystowski) miał już ponad milion zwolenników. Muktada as-Sadr zdołał doprowadzić do zmiany nazwy przedmieścia Bagdadu Madinat Saddam (ar. miasto Saddama) na Madinat Sadr, na cześć swojego ojca. Uzyskał faktyczną kontrolę nad częścią miast zamieszkiwanych przez szyitów^[2]. Ponieważ sam as-Sadr nie ukończył studiów religijnych, w swoich kazaniach i wystąpieniach powoływał się na autorytet ajatollaha Kazima Hairiego. Pozwoliło mu to w 2003 zebrać na swoją działalność 65 tys. dolarów datków od zwolenników i uczniów tego duchownego^[3].

Muktada as-Sadr został oskarżony o zlecenie zabójstwa szyickiego duchownego Abd al-Madżida al-Chu’iego, jednak wydany w tej sprawie nakaz zatrzymania nigdy nie został wyegzekwowany^[2].

As-Sadr wzywał do wycofania się wojsk amerykańskich z Iraku, głosił hasła antyamerykańskie i nacjonalistyczne^[2]. Zwracał się do irackich szyitów, głównie do ubogiej, zmarginalizowanej miejskiej młodzieży^[3]. Muktada as-Sadr stanął na czele rebelii przeciwko wojskom amerykańskim i ich koalicjantom najpierw między kwietniem a czerwcem 2004 w Iraku centralnym i południowym, zaś w sierpniu 2004 – w An-Nadżafie^[4]. Początkowo celem ataków utworzonej przez niego partyzanckiej Armii Mahdiego byli żołnierze amerykańscy i ich sojusznicy^[3]. Jego oddziały atakowały między innymi polskich żołnierzy w Karbali (bitwa o ratusz) i Obozie Babilon. Po atakach na żołnierzy koalicji Hairi wycofał swoje poparcie dla as-Sadra^[3].

Powstanie sadrystów w An-Nadżafie w sierpniu 2004 zakończyło się całkowitym niepowodzeniem. Ocaleli partyzanci schronili się w meczecie imama Alego w An-Nadżafie i poddali się na wezwanie wielkiego ajatollaha Alego as-Sistaniego^[5].

Następnie Armia Mahdiego zaczęła atakować irackich sunnitów^[3] i dopuszczać się zbrodni na nich^[6]. Sadryści dopuszczali się również kradzieży, porwań dla okupu, wymuszeń, brali zakładników i prowadzili nielegalny handel ropą naftową i antykami^[3][7]. Wielokrotnie sam as-Sadr nie kontrolował działań podległych sobie dowódców i ich żołnierzy, chociaż próbował zaprowadzić wśród nich dyscyplinę^[3]. W kontrolowanej przez as-Sadra dzielnicy Bagdadu mieszkańcom narzucono konserwatywnie interpretowane prawo szariackie, a 133 kobiety zostały zabite za niepodporządkowanie się jego zasadom^[8]. Działalność partyzantów as-Sadra znacząco przyczyniła się do zaostrzenia konfliktu religijnego w Iraku^[2]. Według Toby’ego Dodge’a Armia Mahdiego była najbardziej destrukcyjną spośród organizacji, które organizowały opór przeciwko Amerykanom i narzucanemu przez nich nowemu ładowi w Iraku^[3]. Równocześnie przez wielu szyitów Muktada as-Sadr postrzegany był jako bohater, który bronił ludności szyickiej przed partyzantkami i terrorystami sunnickimi^[2].

Przed wyborami parlamentarnymi w Iraku w grudniu 2005 Muktada as-Sadr wprowadził kierowaną przez siebie partię polityczną, Ruch Sadrystowski, do koalicji szyickich partii – Zjednoczonego Sojuszu Irackiego^[4]. Zwyciężył on w wyborach, a kandydaci sadrystowscy zdobyli 32 mandaty (ze 128, które przypadły koalicji, na 275 miejsc ogółem). As-Sadr popierał kandydaturę Nuriego al-Malikiego (polityka Zewu Islamu) na premiera Iraku^[2]. W roku 2006 wpływy as-Sadra w polityce irackiej były największe^[3]. W roku tym jego Armia Mahdiego liczyła do 60 tys. bojowników^[3].

Od połowy 2006 Armia Mahdiego stale atakowała żyjących w Bagdadzie sunnitów, dążąc do wypędzenia ich z irackiej stolicy. W większości uzbrojeni partyzanci porywali nawet po kilkudziesięciu mężczyzn, których następnie torturowali i mordowali. Rezultatem działań sadrystów była masowa ucieczka sunnitów najpierw do zachodnich dzielnic Bagdadu, a następnie poza miasto^[9].

Poparcie as-Sadra dla Nuriego al-Malikiego pozwoliło temu pierwszemu wprowadzić do rządu na stanowiska ministerialne sześciu swoich zwolenników. W rękach sadrystów znalazło się m.in. ministerstwo zdrowia, co z kolei pozwoliło im na przekształcenie wielu szpitali w bazy, z których prowadzili ataki partyzanckie. Prawdopodobnie dopuszczali się również zabójstw lekarzy i pacjentów, którzy nie byli zwolennikami as-Sadra lub wyznawali islam sunnicki^[9]. W kwietniu 2007 sześciu sadrystów, którzy weszli do rządu, złożyło jednak dymisję ze stanowisk ministerialnych, gdyż wojska amerykańskie nadal nie opuściły kraju^[2]. Również w Armii Mahdiego doszło do kilku rozłamów^[10]. Mimo konfliktu między sadrystami i Nurim al-Malikim premier Iraku do końca 2007 starał się utrudniać Amerykanom walkę z Armią Mahdiego^[10]. Sytuacja ta zmieniła się dopiero wiosną r. 2008^[8].

Od sierpnia 2007 Amerykanie prowadzili zdecydowaną walkę z Armią Mahdiego. Po tej dacie aresztowali ok. 1000 bojowników organizacji^[10]. Wojska koalicji zdołały odnieść sukces w walce z partyzantami, znacząco osłabiając Armię Mahdiego^[7]. W odpowiedzi Muktada as-Sadr polecił swoim organizacjom partyzanckim zawieszenie działalności na pół roku^[2]. Sam wyjechał do Iranu, oficjalnie po to, by wznowić studia teologiczne w Komie^[2][10]. Drugą przyczyną, dla której as-Sadr opuścił Irak, była utrata wpływów wśród szyitów przez jego organizację, głównie z powodu przestępstw, jakich dopuszczały się jego oddziały. Sadryści walczyli o wpływy te głównie ze wspieraną przez Iran paramilitarną organizacją Badr. 27 sierpnia 2007 w Karbali doszło do walk ulicznych między członkami obydwu organizacji, podczas której zginęły 52 osoby. Do wydarzenia doszło w okresie, gdy w mieście przebywali liczni pielgrzymi, toteż wywołało ono konsternację wśród irackich szyitów. Aby nie tracić znaczenia, as-Sadr usunął z partyzantki kilkuset najbardziej skompromitowanych bojowników. Zapowiedział również utworzenie specjalnego oddziału, który miałby wymuszać w Armii Mahdiego dyscyplinę^[7].

W sierpniu 2008 w Basrze doszło do walk między Armią Mahdiego a armią iracką^[2]. Zakończyły się one rozbiciem oddziałów as-Sadra. W tym samym roku Muktada as-Sadr stracił kontrolę nad Madinat Sadr, dokąd premier skierował 10 tys. żołnierzy^[8].

W sierpniu 2008 as-Sadr zapowiedział całkowite zakończenie działalności partyzanckiej. Większość bojowników Armii Mahdiego miała odtąd zajmować się wyłącznie działalnością religijną i społeczną^[2]. As-Sadr określał ją mianem „kulturalnego i naukowego dżihadu”, którego celem miało być zwalczanie wpływów zachodnich w kulturze i umysłowości Irakijczyków^[7].

Po kolejnych wyborach parlamentarnych, podczas negocjacji w sprawie tworzenia nowego rządu, as-Sadr ponownie poparł kandydaturę Nuriego al-Malikiego na premiera, przyczyniając się do zakończenia rozmów i utworzenia nowego gabinetu al-Malikiego, w którym również znaleźli się sadrystowscy ministrowie^[2].

W 2010 as-Sadr wrócił z Iranu do An-Nadżafu^[2].

W 2014, w związku z powstaniem Państwa Islamskiego i jego ofensywą w Iraku, as-Sadr utworzył nową formację paramilitarną – Kompanie Pokoju. Według rządu i armii amerykańskiej jego oddziały otrzymują wsparcie irańskich sił Ghods – służby specjalnej wchodzącej w skład irańskiego Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej^[11].

W 2016 Muktada as-Sadr stanął na czele protestów przeciwko rządowi Hajdara al-Abadiego. Na początku marca zażądał jego gruntownej rekonstrukcji i podjęcia walki z korupcją, grożąc, że w przeciwnym razie podległe mu oddziały zaatakują ambasady w Bagdadzie^[12]. Na początku maja 2016, wobec faktu, że protesty części partii zasiadających w irackim parlamencie uniemożliwiły rekonstrukcję rządu, as-Sadr zorganizował w Bagdadzie protesty uliczne. Ich uczestnicy wdarli się do ściśle chronionej Zielonej Strefy, w której znajdują się ambasady, obiekty rządowe i gmach parlamentu oraz zdewastowali część tego ostatniego budynku. Podczas protestów skandowane były również hasła antyirańskie^[13].

W 2018 r. koalicja organizacji sadrystowskich z Iracką Partią Komunistyczną odniosła zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w Iraku, startując pod hasłami jedności ponad podziałami wyznaniowymi, walki z korupcją, obrony marginalizowanych grup społecznych, a także pozbycia się z kraju wpływów zewnętrznych (zarówno amerykańskich, jak i irańskich)^[14]. Sam as-Sadr nie startował w wyborach i w związku z tym nie będzie mógł stanąć na czele rządu^[15].

• A. Dawisha: Iraq. A Political History. Princeton: Princeton University Press, 2013. ISBN 978-0-691-15793-1. OCLC 839314893.
• Toby Dodge: Iraq: from war to a new authoritarianism. London & New York: The International Institute for Strategic Studies, 2012. ISBN 978-0-415-83485-8. OCLC 826113269.