Mitsubishi MC-20-II

Mitsubishi MC 20-II w barwach China Airlines (中華航空股份有限公司) w latach 1940–1945
Dane podstawowe
Państwo	Japonia
Producent	Mitsubishi
Typ	samolot transportowy i pasażerski
Konstrukcja	dwusilnikowy dolnopłat o konstrukcji metalowej
Załoga	4
Historia
Data oblotu	1940
Lata produkcji	1940–1945
Wycofanie ze służby	1945 (?)
Liczba egz.	507 w dwóch wersjach
Dane techniczne
Napęd	2 silniki gwiazdowe Mitsubishi Ha-102
Moc	1080 KM
Wymiary
Rozpiętość	22,60 m
Długość	16,10 m
Wysokość	4,86 m
Masa
Własna	5586 kg
Startowa	8173 kg
Osiągi
Prędkość maks.	470 km/h
Pułap praktyczny	8000 m
Dane operacyjne
Uzbrojenie
brak
Liczba miejsc
11
Użytkownicy
Japońska Cesarska Armia, Japońska Cesarska Marynarka Wojenna, cywilne linie lotnicze
Rzuty
Multimedia w Wikimedia Commons

Mitsubishi Ki-57 – japoński samolot transportowy opracowany na początku lat 40. XX wieku jako wersja rozwojowa ciężkiego bombowca Mitsubishi Ki-21. Ki-57 był początkowo projektowany na zamówienie linii lotniczych jako samolot pasażerski. W czasie II wojny światowej samolot służył w siłach powietrznych Cesarskiej Armii Japońskiej i Cesarskiej Marynarki Wojennej. W czasie wojny nosił alianckie oznaczenie Topsy.

W grudniu 1938 doszło do połączenia dwóch japońskich linii lotniczych Japan Air Transport Company i International Air Lines, które stworzyły nową firmę o nazwie Japan Air Lines Company^[1]. Nowo powstałe linie lotnicze rozpoczęły poszukiwania nowoczesnego samolotu pasażerko-transportowego, który miał być używany na międzynarodowych trasach^[1]. Wymagane osiągi samolotu były zbliżone do tych, jakie posiadał używany wówczas w wojnie japońsko-chińskiej ciężki bombowiec Mitsubishi Ki-21 i kierownictwo Japan Air Lines Company zwróciło się do Mitsubishi Jukogyo z prośbą o zaprojektowania nowego samolotu pasażersko-towarowego bazującego na tym bombowcu^[1]. W sierpniu Japan Air Lines Company przeszły kolejną reorganizację, powstała wówczas nowa, narodowa linia lotnicza Greater Japan Air Line Company (Dai Nippon Koku), 37,25% akcji spółki było w rękach państwa, po przekształceniu linii w spółkę państwową japońskie ministerstwo lotnictwa Koku Hombu poinstruowało zakłady Mitsubishi, aby zaprojektowały one samolot pasażersko-transportowy podobny do tego, o jaki prosiły wcześniej linie lotnicze^[1]. Nowy samolot otrzymał oznaczenie wojskowe Ki-57 (Samolot Transportowy Typ 100 Model 1) i cywilne MC-20 (Mitsubishi Commercial)^[1]. Według wymagań Koku Hombu Ki-57 miał mieć załogę składającą się z czterech osób i być w stanie przenieść jedenastu pasażerów na odległość 1400 km z prędkością przelotową 300 km/h, przy zmniejszonym ładunku zasięg samolotu miał wynosić początkowo 2000 km, w późniejszym czasie wymaganie to wzrosło do 3000 km^[1][2]. Maksymalna masa samolotu nie miała przekraczać 7900 kg^[1][2].

Jeszcze w czasie trwania prac projektowych nad Ki-57, w lutym 1940 linie lotnicze Dai Nippon Koku otrzymały kilkanaście samolotów Ki-21-Ia, które zostały wycofane z aktywnej służby w Chinach z racji ich niewystarczającego uzbrojenia, samoloty te otrzymały oznaczenie MC-21 i były używane do szkolenia pilotów oraz przewozu towarów pomiędzy Japonią, Mandżurią i Chinami^[1]. W wersji cywilnej z samolotów usunięto całe uzbrojenie i wyposażenie wojskowe, ale początkowo zachowano zarówno przeszklony nos jak i przeszkloną, tylną kabinę (greenhouse, dosł. „szklarnia”)^[1]. W późniejszym czasie obydwie te kabiny zostały pokryte metalem, co znacznie poprawiło właściwości aerodynamiczne samolotu, w tej wersji MC-21 miał lepsze osiągi zarówno od Ki-21-I i Ki-57-I z tymi samymi silnikami^[1]. MC-21 były używane zazwyczaj do przewozu towarów, ale mogły być także przystosowane do przewozu dziewięciu pasażerów w prymitywnej kabinie^[1]. Znane rejestracje MC-21 to J-BFOA „Hiei”, J-BFOV „Rokko” i J-BFOW^[1][3].

Mitsubishi Ki-57 (MC-20) był dwusilnikowym samolotem pasażersko-transportowym o układzie dolnopłata i konstrukcji metalowej z powierzchniami sterowymi krytymi płótnem^[4].

W pierwszej wersji samolot napędzany był dwoma 14-cylindrowymi, chłodzonymi powietrzem silnikami gwiazdowymi typu Nakajima Ha-5 o mocy 950 KM z trójpłatowymi, metalowymi śmigłami o zmiennym skoku^[4]. W późniejszej wersji (Ki-57-II i MC-20-II) napędzany był silnikami Mitsubishi Ha-102 o mocy 1080 KM ze śmigłami o stałej prędkości obrotowej^[4].

Załogę stanowiły cztery osoby, samolot nie był uzbrojony^[4].

Pierwszy prototyp został ukończony w lipcu 1940 i oblatany miesiąc później^[1]. Samolot w znacznej mierze bazował na Ki-21 i różnił się od niego jedynie rozmiarami i konstrukcją kadłuba oraz położeniem skrzydła (Ki-21 był średniopłatem) i w czasie oblatywania go nie odkryto żadnych poważnych problemów związanych z nową konstrukcją, niemniej czwarty prototyp rozbił się w czasie lotu próbnego w grudniu 1940 w okolicach Tokio^[7]. Pomimo katastrofy, w której zginęło czternaście osób, samolot wszedł do produkcji seryjnej, produkowany był jako MC-20 dla Dai Nippon Koku i Ki-57 dla sił powietrznych Armii, część samolotów Armii została przekazana siłom lotniczym Marynarki, gdzie znany był jako Mitsubishi L4M1 (Samolot Transportowy Marynarki Typu O)^[7].

W służbie cywilnej samolot używany był do regularnych lotów pomiędzy Japonią a południowo-wschodnią Azją oraz wyspami południowo-zachodniego Pacyfiku^[7]. Przed wojną samoloty cywilne były także czarterowane przez Armię^[7].

W marcu 1941 zakłady Mitsubishi otrzymały polecenie opracowania nowej wersji Ki-57/MC-20 wykorzystujące ulepszenia aerodynamiczne użyte w projektowaniu Ki-21-II^[8]. W nowej wersji samolot otrzymał gondole silnikowe z Ki-21-II, ale został wyposażony w silniki Mitsubishi Ha-102, a częściowo chowane do gondoli podwozie główne nie otrzymało owiewek użytych w nowej wersji bombowca^[8]. Wszystkie samoloty w obydwu wersjach były zbudowane w zakładach Mitsubishi, w 1944 planowano także rozpocząć produkcję w zakładach Nippon Kokusai Kogyo, do czego jednak nigdy nie doszło^[8].

W czasie wojny Ki-57 używany był jako standardowy samolot pasażerski Armii i Marynarki, używany był także do zadań bojowych (zobacz sekcję „Użycie bojowe”)^[2].

Po zakończeniu wojny, 24 sierpnia 1945 w Japonii wprowadzono całkowity zakaz lotów dla japońskich samolotów, ale z powodu znacznych zniszczeń japońskiej naziemnej sieci transportowej dokonanych przez amerykańskie samoloty 15 września część samolotów MC-20 zostało dopuszczonych do lotów^[8]. Wszystkie loty obsługiwane były przez Dai Nippon Koku pod bardzo ścisłą kontrolą amerykańską, samoloty były oznaczone dużym zielonym krzyżem na białym tle^[8]. Wszystkie japońskie loty zostały ostatecznie zakazane 10 października 1945 i wszystkie MC-20 które przetrwały wojnę zostały złomowane wraz z innymi japońskimi samolotami^[8].

Łącznie w latach 1940–1945 wyprodukowano 507 samolotów tego typu, z czego 101 w wersji pierwszej^[6]:

• rok finansowy 1940 (lipiec 1940 – marzec 1941) – 27
• rok finansowy 1941 (kwiecień 1941 – marzec 1942) – 65
• rok finansowy 1942 (kwiecień 1942 – maj 1942) – 6

Oraz 406 w wersji Ki-57-II/MC-20-II:

• rok finansowy 1942 (maj 1942 – marzec 1943) – 72
• rok finansowy 1943 (kwiecień 1943 – marzec 1944) – 221
• rok finansowy 1944 (kwiecień 1944 – styczeń 1945) – 113.

Dodatkowo powstała nieznana liczba wcześniejszych MC-21 przebudowanych z Ki-21-I^[6].

W czasie II wojny światowej samoloty Ki-57/L4M1 używane były na wszystkich japońskich teatrach działań^[2]. Ki-57/L4M1 był standardowym samolotem pasażerskim Armii i Marynarki, używany był także do transportu spadochroniarzy, jako samolot komunikacyjny i wsparcia logistycznego^[9].

14 lutego 1942 należące do 1 Teishin Hikosentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy Powietrzny) wzięły udział w Operacji L, która była częścią inwazji na Sumatrę^[7]. Z ich pokładów Sumatrę zaatakowało około 360 spadochroniarzy 1 Teishin Rentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy), który zajęli kilka rafinerii na wyspie^[10].

• René J. Francillon: Japanese Aircraft of the Pacific War. Londyn: Putnam, 1979. ISBN 0-370-30251-6. Brak numerów stron w książce
• René J. Francillon: Aircraft Profile No. 172: The Mitsubishi Ki-21. Profile Publications Ltd., 1967. Brak numerów stron w książce