Michaił Wasiljewicz Łomonosow

Михаил Васильевич Ломоносов

Portret Michaiła Łomonosowa (Leontij Miropolski, 1787)
Data i miejsce urodzenia	8 listopada?/19 listopada 1711 Denisówka, obwód archangielski
Data i miejsce śmierci	4 kwietnia?/15 kwietnia 1765 Sankt-Petersburg
Zawód, zajęcie	chemik, fizyk, astronom, przyrodnik, mineralog, filolog, poeta
Narodowość	rosyjska
Alma Mater	Uniwersytet w Marburgu
Uczelnia	Petersburski Uniwersytet Państwowy
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Michaił (Michajło)^[1] Wasiljewicz Łomonosow (ros. Михаил (Михайло) Васильевич Ломоносов; ur. 8 listopada^?/19 listopada 1711 w Denisówce^[2] koło Chołmogor^[3], zm. 4 kwietnia^?/15 kwietnia 1765 w Sankt-Petersburgu)^[2] – rosyjski uczony i poeta, prekursor chemii fizycznej, twórca Uniwersytetu Moskiewskiego.

Pochodził z pomorskiej rodziny rybackiej, sam nauczył się czytać i pisać. Udało mu się wyjechać do Moskwy, gdzie ukończył szkołę podstawową, a następnie do Petersburga, gdzie chodził do gimnazjum. Jako wyróżniający się uczeń został wysłany na studia do Niemiec. Kształcił się na uniwersytecie w Marburgu (Hesja) pod kierunkiem znanego filozofa Christiana Wolffa. Po powrocie do Rosji objął stanowisko profesora chemii na Petersburskim Uniwersytecie Państwowym. Zorganizował przy uczelni nowoczesne laboratorium. W 1754 zainicjował powołanie państwowego uniwersytetu w Moskwie, który później został nazwany jego imieniem. Był członkiem Petersburskiej Akademii Nauk.

Jedną z jego czołowych zasług jest to, że 26 maja 1761 r. podczas obserwacji przejścia Wenus przed tarczą Słońca, odkrył, że planeta ta posiada grubą i gęstą atmosferę^[4].

W swojej pracy naukowej łączył chemię z innymi naukami ścisłymi – fizyką i matematyką. Zajmował się teorią cząsteczek, zapoczątkował nową gałąź wiedzy – chemię fizyczną, dowiódł fałszywość teorii flogistonu. Niezależnie od Lavoisiera sformułował prawo zachowania masy w reakcjach chemicznych. W książce Kurs prawdziwej chemii fizycznej (1752) podał definicję chemii fizycznej:

Chemia fizyczna jest to nauka, która tłumaczy przyczynę zjawisk zachodzących wskutek operacji chemicznych w ciałach złożonych, przy pomocy praw i na podstawie doświadczeń fizycznych.

Ważną rolę przypisywał eksperymentom. Prowadził także badania w dziedzinie geologii.

Niezależnie od pracy naukowej był też wybitnym poetą, mistrzem ody panegirycznej. Był m.in. autorem:

• Ody w rocznicę wstąpienia na tron cesarzowej Jelizawiety Pietrowny (Ода на день восшествия на всероссийский престол её величества государыни императрицы Елисаветы Петровны 1747 года – 1747)
• Porannych rozmyślań o wielkości bożej (1751)
• Rozmowy z Anakreontem (Разговор с Анакреоном – między 1756 i 1761)

W pracy List o zasadach wierszowania rosyjskiego (1739) wyłożył teorię sylabotoniki. Napisał ponadto podręcznik retoryki oraz gramatyki języka rosyjskiego. W 1764 objął wysokie stanowisko sekretarza stanu.

Imię Łomonosowa nosi od 1940 r. Uniwersytet Moskiewski oraz Północny (Arktyczny) Uniwersytet Federalny. Na jego cześć zostały nazwane także: miasto na obrzeżach Sankt-Petersburga, rosyjska pływająca elektrownia atomowa „Akademik Łomonosow”, podwodny grzbiet Łomonosowa na Oceanie Arktycznym oraz kratery uderzeniowe na Księżycu (☾ 27,35°N 98,28°E/27,350000 98,280000) i Marsie (♂ 65,2°N 9,2°W/65,200000 -9,200000).

Życie Łomonosowa przedstawił Władysław Kulicki w formię beletrystycznej w książce Pieszo po sławę^[5].

• Mikhail Vasilyevich Lomonosov w bazie Mathematics Genealogy Project (ang.) [dostęp 2021-10-30].
• Dwie ody Łomonosowa w tłumaczeniu angielskim, w tym fragmenty Ody w rocznicę wstąpienia na tron cesarzowej Jelizawiety Pietrowny. [dostęp 2014-06-11]. (ang.).