Ten artykuł dotyczy kibucu w Izraelu. Zobacz też: moszaw o tej samej nazwie.

Merchawja

‏מרחביה‎

Widok na kibuc i okolicę z powietrza
Państwo	Izrael
Dystrykt	Północny
Poddystrykt	Jezreel
Samorząd Regionu	Emek Jizre’el
Wysokość	70 m n.p.m.
Populacja (2013) • liczba ludności	1092
Kod pocztowy	19100
Położenie na mapie Dystryktu Północnego Merchawja
Położenie na mapie Izraela Merchawja
32°36′21″N 35°18′26″E/32,605833 35,307222
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Merchawja (hebr. מרחביה; ang. Merhavya Qibbuz, lub także Merhavia; pol. Wywieść na wolność) – kibuc położony w Samorządzie Regionu Emek Jizre’el w Dystrykcie Północnym, w Izraelu. Członek Ruchu Kibuców (Ha-Tenu’a ha-Kibbucit).

Kibuc Merchawja jest położony na wysokości od 55 do 80 metrów n.p.m. we wschodniej części intensywnie użytkowanej rolniczo Doliny Jezreel, w Dolnej Galilei na północy Izraela. Dolina ta przechodzi dalej w kierunku południowo-wschodnim w Dolinę Charod. Na północny wschód od osady teren wznosi się w masyw góry Giwat ha-More (515 m n.p.m.). Z jej zboczy spływają strumienie, z których największym jest Merchawja. Przepływa on na wschód od kibucu i łączy się na południowym wschodzie ze strumieniem Jezreel. W otoczeniu Merchawji znajduje się miasto Afula, kibuc Jizre’el, moszawy Merchawja, Awital, Addirim i Dewora.

Merchawja jest położona w Samorządzie Regionu Emek Jizre’el, w Poddystrykcie Jezreel, w Dystrykcie Północnym Izraela.

Historia Merchawji

W przeszłości miejsce to było nazywane El-Fuleh (Ziarna)^[1], i jest utożsamiane z miejscem wspomnianym pod nazwą „alfa” w liście faraona Totmesa III (XV wiek p.n.e.)^[2].

W 1099 roku cały ten rejon wszedł w skład Królestwa Jerozolimskiego. Krzyżowcy wznieśli tutaj zamek obronny znany jako la Feve lub Castrum Fabe^[3]. Zamek został zdobyty i zniszczony w 1187 roku przez muzułmańskie wojska Saladyna. Według historyków, przy zamku istniała wówczas wioska al-Fula, która jest wspominana pod koniec XVI wieku^[4]. W 1517 roku cała Palestyna przeszła pod panowanie osmańskie. W 1799 roku w rejonie tym francuskie wojska stoczyły z Turkami bitwę pod Górą Tabor. W 1838 roku protestancki podróżnik i biblista Edward Robinson opisał wioskę al-Fula jako „opuszczoną”^[5]. W 1859 roku angielski konsul Rogers napisał, że wioska posiadała 64 mieszkańców^[2]. W 1875 roku odwiedził ją francuski podróżnik Victor Guérin^[6]. W 1882 roku stowarzyszenie Palestine Exploration Fund. opisało al-Fulę jako „małą wieś z kilkoma kamiennymi domami pośrodku. Stoi na wzniesieniu i jest otoczona polem kukurydzy, a na północy ma bagniste ziemie. Woda jest doprowadzona z odwiertów na zachód od wioski. Wokół miejsca są zachowane pozostałości starożytnego zamku krzyżowców”^[2].

Na początku XX wieku rozpoczęło się osadnictwo żydowskie w Palestynie. Realizując plany Światowej Organizacji Syjonistycznej, różne żydowskie organizacje wykupywały od 1910 roku grunty w Dolinie Jezreel. To właśnie wtedy, Franz Oppenheimer nabył 300 hektarów ziemi w centralnej części doliny. W 1911 roku powstała tutaj spółdzielnia Merchawja. Było to eksperymentalne gospodarstwo rolne, w którym członkowie organizacji syjonistycznych uczyli się podstaw rolnictwa. W wyniku I wojny światowej w 1918 roku cała Palestyna przeszła pod panowanie Brytyjczyków, którzy w 1922 roku formalnie utworzyli na tym obszarze Mandat Palestyny. Umożliwiło to w kolejnych latach dalszy rozwój osadnictwa żydowskiego. Spółdzielnia Merchawja przechodziła jednak poważne trudności gospodarcze, a jej mieszkańcy cierpieli od chorób. Z tego powodu w 1921 roku rozwiązano spółdzielnię, a w gospodarstwie zamieszkała grupa osadników. W 1922 roku nastąpiło formalne utworzenie moszawu Merchawja. W 1929 roku do osady przyjechała grupa młodzieży z organizacji syjonistycznej Ha-Szomer Ha-Cair. Byli to nowi imigranci pochodzący z Galicji (z Polski). Przeszli oni wstępne szkolenie rolnicze w rejonie Hajfy, i w 1929 roku założyli nowy kibuc Merchawja. Pierwsze lata były niezwykle trudne, gdyż brakowało wody do upraw rolniczych. Wprowadzenie mechanizacji rolnictwa, nowych odmian roślin, wybudowanie obory i mleczarni, w znacznym stopniu poprawiło sytuację gospodarczą kibucu^[7]. W latach 1939–1940 usunięto pozostałości ruin dawnego kościoła, który znajdował się około 200 metrów od zamku krzyżowców^[4]. W poszukiwaniu skutecznego rozwiązania narastającego konfliktu izraelsko-arabskiego w dniu 29 listopada 1947 roku została przyjęta Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181. Zakładała ona między innymi, że kibuc Merchawja miał znaleźć się w granicach nowo utworzonego państwa żydowskiego^[8]. Arabowie odrzucili tę Rezolucję i dzień później doprowadzili do wybuchu wojny domowej w Mandacie Palestyny. Na samym jej początku siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej zajęły pobliskie wioski i sparaliżowały żydowską komunikację w regionie. Dopiero działania izraelskiej armii podjęte na początku I wojny izraelsko-arabskiej zabezpieczyły Dolinę Jezreel, stwarzając warunki do dalszego rozwoju tutejszych osiedli. Po wojnie kibuc Merchawja przyjął grupę młodzieży ocalałej z Holocaustu w Europie. W 1960 roku w kibucu powstała fabryka Plassim, która produkowała rury z tworzyw sztucznych. Była to pierwsza taka fabryka w kraju. Rozwijano tutaj technologie nawadniania sadów i pól uprawnych, oraz doskonalono rozwiązania sieci kanalizacyjnych. Fabryka była głównym miejscem zatrudnienia i utrzymania mieszkańców osady. W latach 90. XX wieku kibuc znalazł się w kryzysie ekonomicznym, co wymusiło na jego mieszkańcach przeprowadzenie w częściowej prywatyzacji. Na początku XXI wieku wybudowano nowe osiedle mieszkaniowe, które jest położone w północno-zachodniej części osady.

Nazwa kibucu wywodzi się z Biblii^[a] i w sensie metaforycznym odnosi się do doświadczeń Żydów przybywających do Ziemi Izraela. Pragnęli oni uwolnienia od prześladowań i cierpień, a szukali miejsca bezpiecznego zamieszkania.

Większość mieszkańców kibucu jest Żydami, jednak nie wszyscy identyfikują się z judaizmem. Tutejsza populacja jest świecka^[9][10]:

Gospodarka kibucu opiera się na intensywnym rolnictwie, sadownictwie i hodowli drobiu oraz bydła mlecznego. Najważniejszym przedsiębiorstwem jest fabryka rur z tworzyw sztucznych Plassim^[11]. W kibucu jest przychodnia zdrowia z gabinetem stomatologicznym, sklep wielobranżowy i warsztat mechaniczny.

Z kibucu wyjeżdża się na północ na drogę nr 7155, którą jadąc na wschód dojeżdża się do moszawu Merchawja, lub jadąc na zachód dojeżdża się do drogi nr 71 i dalej do miasta Afula.

Kibuc utrzymuje przedszkole. Starsze dzieci są dowożone do szkoły podstawowej i średniej w kibucu Mizra. W kibucu jest ośrodek kultury z biblioteką, basen kąpielowy, sala sportowa oraz boisko.

W północnej części kibucu zachowano historyczne miejsce dawnej spółdzielni Merchawja, z dużym dziedzińcem i odrestaurowanymi budynkami. Tutejsza wieża ciśnieniowa była pierwszą betonową wieżą w kraju. Ze szczytu wieży widokowej roztacza się panorama na całą okolicę. Zachowane są także pozostałości zamku krzyżowców i jego fosy.

• Ja’akow Szabbetaj – izraelski prozaik, dramatopisarz i tłumacz.
• Golda Meir – izraelska polityk, premier Izraela.

• Claude Reignier Conder, H.H. Kitchener: The Survey of Western Palestine: Memoirs of the Topography, Orography, Hydrography, and Archaeology. London: Committee of the Palestine Exploration Fund., 1882.
• Victor Guérin: Description Géographique Historique et Archéologique de la Palestine. Paris: L'Imprimerie Nationale, 1880. [dostęp 2015-02-12]. (fr.).
• E.H. Palmer: The Survey of Western Palestine: Arabic and English Name Lists Collected During the Survey by Lieutenants Conder and Kitchener. London: Committee of the Palestine Exploration Fund., 1881. [dostęp 2015-02-12]. (ang.).
• Denys Pringle: The Churches of the Crusader Kingdom of Jerusalem: A-K (excluding Acre and Jerusalem). Cambridge: Cambridge University Press, 1993. ISBN 0-521-39036-2. [dostęp 2015-02-12]. (ang.).
• Denys Pringle: Secular Buildings in the Crusader Kingdom of Jerusalem: An Archaeological Gazetteer. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 0-521-46010-7. [dostęp 2015-02-12]. (ang.).
• Edward Robinson, Eli Smith: Biblical Researches in Palestine, Mount Sinai and Arabia Petraea: A Journal of Travels in the year 1838. Boston: Crocker & Brewster, 1841. [dostęp 2015-02-12]. (ang.).

• Zdjęcie satelitarne Merchawji. [w:] Google Maps [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (ang.).
• Mapa Merchawji. [w:] Amudanan [on-line]. [dostęp 2012-12-11]. (hebr.).