Mehmed III

Tugra Mehmeda III
Sułtan Imperium Osmańskiego
Okres	od 1595 do 22 grudnia 1603
Koronacja	1595
Poprzednik	Murad III
Następca	Ahmed I
Dane biograficzne
Dynastia	Osmanowie
Data urodzenia	26 maja 1566
Data śmierci	22 grudnia 1603
Ojciec	Murad III
Matka	Safiye
Rodzeństwo	Ayse Fatma Fahriye Mahmud
Żona	Handan Halime
Dzieci	Ahmed I, Mustafa I Mahmud Selim Hatice Dilruba Ayse Cihangir Yahya Mehmed
Multimedia w Wikimedia Commons

Mehmed III (ur. 26 maja 1566, zm. 22 grudnia 1603) – sułtan Imperium Osmańskiego z dynastii Osmanów panujący w latach 1595–1603. Syn sułtana Murada III i pochodzącej z Republiki Weneckiej sułtanki Safiye. Ojciec sułtanów Ahmeda I i Mustafy I Szalonego. Mehmed III urodził się w 1566, w ostatnich miesiącach panowania Sulejmana Wspaniałego. Obdarzono go przydomkami „Adli” i „Egri Fatihi”.

Był władcą zdolnym, błyskotliwym i skorym do energicznych działań. Został przez ojca przygotowany od objęcia władzy w imperium – od 1583 r. sprawował władzę w prowincji (tur. sandżak) Manisa. W 1595 r., zaraz po objęciu tronu postanowił zabić 19 braci (zgodne z tradycją zapoczątkowaną jeszcze przez Mehmeda II)^[1]. W przeciwieństwie do ojca nie ulegał wpływom haremu, prowadził rządy osobiste, nie opierał się na zaufanych ministrach. Ogromny wpływ na sułtana wywierała natomiast jego matka.

Zaraz po przejęciu władzy postanowił o bezpośredniej aneksji zbuntowanych lenn, Mołdawii i Wołoszczyzny do imperium. Planu nie zrealizowano wobec ingerencji Jana Zamoyskiego, hetmana wielkiego koronnego i wojsk Rzeczypospolitej.

W tej sytuacji sułtan skoncentrował się na walce z Habsburgami, którą rozpoczął jego poprzednik, Murad III. W 1596 r. osobiście przybył z armią na Węgry, gdzie w październiku pokonał siły cesarskie pod wodzą arcyksięcia Maksymiliana Habsburga w bitwie pod Mezőkeresztes. Turcy nie potrafili jednak wykorzystać tego zwycięstwa. Walki trwały dalej, ograniczając się do oblegania i zdobywania bądź tracenia twierdz przez obie strony (zobacz: III wojna austriacko-turecka 1593–1605 r.). Jego armia podbiła Eger (1596), oblegała twierdzę Kosszeg, pokonała wojska habsburskie i siedmiogrodzkie w bitwie na równinie Keresztes, zdobywając twierdzę Kaniża. Prowadził walki z dążącym do niezależności księciem mołdawskim Michałem Walecznym, a po jego rozgromieniu podporządkował księstwa naddunajskie administracji tureckiej. Wspierał księcia siedmiogrodzkiego Stefana Bocskaya w walce z Habsburgami. W obawie o swą pozycję polityczną zapoczątkował zwyczaj izolowania potomków sułtana w areszcie pałacowym z dala od życia publicznego (słynne „złote klatki”).

W 1599 r. imperium wstrząsnęły bunty tzw. dżelalich (tur. kurd. Celali ayaklanmalari) mające podłoże religijne (alewickie). Te niepokoje wewnętrzne stworzyły dogodną okazję do ataków wroga zewnętrznego. W 1603 r. szach Persji Abbas I Wielki odebrał Turkom Azerbejdżan z Tebrizem, zdobytym wcześniej przez Murada III. Na domiar złego bunt podniósł pierworodny syn sułtana, Mahmud. Nie zdołał niczego osiągnąć i został zamordowany z rozkazu ojca (1603 r.).

Mehmed III zmarł nagle 22 grudnia 1603 w wieku zaledwie 37 lat. Zagrożone z zewnątrz i od wewnątrz imperium pozostawił trzynastoletniemu synowi, Ahmedowi I, który kontynuował wojny z cesarzem Rudolfem II i Persją.

• Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan, Słownik władców świata, Wyd. Zielona Sowa, 2005.