McDonald’s w Rosji

Макдоналдс

Pierwsza restauracja sieci McDonald’s na terenie Rosji (Plac Puszkina w Moskwie, 1991)
Państwo	ZSRR 1990–1991 Rosja 1991–2022
Data założenia	31 stycznia 1990
Data likwidacji	16 maja 2022
Forma prawna	jednostka zależna
Zatrudnienie	ponad 65 tys. (9 II 2022)[1]
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Zarchiwizowana kopia strony internetowej

McDonald’s w Rosji – amerykańska sieć fast-foodowa marki McDonald’s działająca na terenie Rosji w latach 1990–2022.

McDonald’s rozpoczął działalność na terenie ówczesnego ZSRR 31 stycznia 1990 roku^[2][3][4][5]; symbolizowało to otwarcie się ówczesnego ZSRR na Zachód^[6][7][8][9]. Działalność została zawieszona w marcu 2022^[10], a 16 maja tego samego roku ostatecznie zakończona^[11]. Przez 32 lata działalności, sieć otworzyła w Rosji 847 restauracji^{[12][13][14][15][16]}; 84% z nich była własnością firmy^[10][17], reszta była obsługiwana przez franczyzobiorców^{[18][11][8][19][20]}.

McDonald’s był największym podatnikiem w branży gastronomicznej w Rosji; odpowiadał za około 25% dochodów podatkowych z gastronomii^[1]. Po wycofaniu się przedsiębiorstwa, straty szacowano na 1,2–1,4 mld USD^[13][21]. Samo odejście z rosyjskiego rynku kosztowało firmę 127 mln USD, z czego 27 mln pochodziło z opłat za dzierżawę i dostawy, reszta pochodziła z żywności i napojów^[13][19][22].

Ostatnim prezesem przedsiębiorstwa McDonald’s w Rosji był Oleg Parojew, który w lutym 2022 zastąpił Szwajcara Marka Carenę, piastującego to stanowisko od 2018 roku^[23][24].

W 1980 roku miały powstać w Moskwie fast-foodowe restauracje dla zachodnich turystów, którzy przyjechali zobaczyć letnie igrzyska olimpijskie^[25]. Wcześniej, bo w 1976 roku, kanadyjski McDonald’s próbował otworzyć dwie placówki sieci McDonald’s w pobliżu Stadionu Łużniki^{[26][6][27][28][29]}. Plan ten był skrytykowany w radzieckim tygodniku The New Times i prawie udało się go sfinalizować^[30], gdy jesienią 1979 roku burmistrz Moskwy, Władimir Promysłow, zawetował jednak ten plan^[26]. Prezes sieci McDonald’s w Kanadzie, George Cohon, pod koniec lat 80. podpisał dwie umowy wstępne z Radą Miejską Moskwy^[25], co również spotkało się z krytyką^[30]. Budowa pierwszego lokalu rozpoczęła się 3 maja 1989 roku na moskiewskim placu Puszkina^[6][28], a 31 stycznia następnego roku miało miejsce oficjalne otwarcie restauracji^{[12][13][19][9][31][32][25]}; w 51% należała ona do władz radzieckich^[27][29][25]. Szacowano, że tego dnia kolejka miała długość pół kilometra i stało w niej ponad 38 tys. osób^{[6][31][28][33]}; zarząd placówki oczekiwał jednak, że w dniu otwarcia mogło być obsłużone nie więcej niż tysiąc osób^[27][29] oraz przewidywano, że w Rosji będzie działać tylko 20 lokali^[34]. Pierwszy lokal miał do 900 miejsc wewnątrz budynku, a latem na zewnątrz budynków było dostępnych kolejnych 200^[31][25]. Gdy średnia pensja obywatela ZSRR wynosiła 150 rubli, zwykły hamburger kosztował 1,5 rubla, a Big Mac 3,75 rubla^[31][33][25].

Jeszcze przed otworzeniem pierwszej restauracji McDonald’s w ZSRR, sieć wystawiła ogłoszenie rekrutacyjne w dzienniku Moskowskij komsomolec; o pracę ubiegało się ponad 27 tys. osób, z których zatrudniono 630^[27][29]. Pierwszym prezesem radzieckiego, następnie rosyjskiego McDonald’s został Chazmat Chasbułatow^{[4][27][28][29]}. W 1989 roku uruchomiono również zakład do produkcji bułek i kotletów do burgerów w podmoskiewskim Sołncewie; inwestycja kosztowała 50 mln USD^[27][29].

W 1993 roku otworzono dwie następne restauracje McDonald’s w Rosji; na moskiewskich ulicach kolejno Stary Arbat oraz na Gorkiego (obecnie ul. Twerskaja)^[31]. W 1996 roku otworzono pierwszą restaurację McDonald’s w Sankt Petersburgu^[4][31]. W tym roku wprowadzono w Rosji usługę McDrive, która umożliwia składanie i odbieranie zamówień z samochodu^[31]. Do 1997 roku Cohon odwiedził Rosję 8 razy, a sieć miała 21 lokali^[35]; następnego roku otworzono trzydziesty lokal^[35]. 16 lutego 2008 roku otworzono lokal w Tiumeniu^[36]. W 2009 roku w Rosji działało 218 placówek sieci McDonald’s, które obsługiwały ponad 600 tys. klientów dziennie^[31]. W tym roku przychód sieci przekroczył 33 miliardy rubli^[37]. W 2010 roku było w Rosji 245 restauracji sieci McDonald’s, które zatrudniały łącznie ponad 33 tys. osób i obsługiwały ponad milion klientów dziennie^[4]. We wrześniu tego roku McDonald’s pozwał Federalną Służbę Podatkową z powodu wymagania zbyt wysokiej stawki podatkowej; firma udowodniła, że nie zajmuje się działalnością restauracyjną, a sprzedażą produktów spożywczych^[a][38]. W następnym roku Federalny Sąd Arbitrażowy Obwodu Moskiewskiego stwierdził, że firma sprzedaje produkty nabiałowe i mięsne; tym samym sąd oznajmił, że McDonald’s pełni funkcję sklepu, więc stawka podatkowa została obniżona^[38].

W 2011 roku McDonald’s liczył 314 lokali, z czego 37 otworzono tego roku; nowe restauracje znalazły się m.in. w Briańsku, Iżewsku, Orle i Sarańsku^[39]. Od 2012 działający w Jefriemowie koncern spożywcy Cargill rozpoczął dostarczanie do lokali sieci McDonald’s produktów drobiowych^[28]. Zmodernizowano również 12 restauracji^[28], a następnego roku kolejnych 17^[28]. W latach 2013–2017 przeprowadzono plan modernizacji systemów obsługi i produkcji z wykorzystaniem nowych technologii informatycznych; plan ten miał na celu również ułatwić klientom składanie zamówień online^[28]. W 2014 roku było ponad 380 lokali sieci McDonald’s^[5], z czego 73 otworzono w tym roku^[27][29]. Dały one 6 tysięcy nowych miejsc pracy^[28]. Dokonano modernizacji 8 działających placówek oraz w 170 wymieniono wyposażenie^[28]; inwestycje kosztowały ponad 6 miliardów rubli^[34]. McDonald’s stał się dostępny w miastach jak Archangielsk, Domodiedowo, Gelendżyk, Możajsk, Nowokujbyszewsk, Nowosybirsk, Omsk, Pawłowskij Posad, Pokrow, Stary Oskoł, Stawropol i Wołogda^[28]. Pod koniec sierpnia Rospotriebnadzor, z powodu naruszenia norm sanitarno-epidemiologicznych, tymczasowo zamknął lokal na Placu Puszkina w Moskwie^[40][41][34]. Lokal wznowił działalność 19 listopada tego roku^[42].

W lutym 2015 w Rosji działało 488 restauracji sieci McDonald’s^[33]; planowano w tym roku otworzenie kolejnych 50 restauracji^[27][29], co zapewniłoby utworzenie około 7 tys. nowych miejsc pracy w Rosji, oraz modernizację 10 już istniejących i wymianę wyposażenia 120 lokali^[28]. Pół roku później McDonald’s obsługiwał 517 lokali^[43]. W związku ze zmianą przepisów prawnych, McDonald’s wprowadził w tym roku wymóg identyfikacji użytkownika za pomocą podania numeru telefonu w celu uzyskania dostępu do Wi-Fi^[44]. W latach 1990–2015 firma McDonald’s wykonała w Rosji ponad 3 miliardów zamówień, z czego na moskiewskim placu Puszkina 160 mln^[27][29].

W 2016 roku w Rosji działało 609 restauracji, z czego 73 powstałe w tym roku^[32]. Umożliwiono też składanie zamówień za pomocą aplikacji mobilnej Uber Eats^[32][45]. W 2017 roku otworzono 41 nowych lokali^[46] oraz umożliwiono dostarczanie zamówienia przez pracownika McDonald’s do stolika^[47]. Łączna liczba lokali sieci McDonald’s w Rosji wyniosła 631^[48][49]. W 2018 roku zmieniono zestaw Happy Meal, z którego składu usunięto cheeseburgera i mleko czekoladowe; powodem zmiany było wprowadzenie nowych przepisów prawnych mających na celu ograniczyć spożycie tłuszczu i cukru u dzieci^[50]. Od początku działalności sieci McDonald’s, wykonano 5 mld zamówień, a z usług sieci korzysta 1,5 mln osób dziennie^[20]. 31 stycznia 2020 roku, z okazji 30. rocznicy działalności sieci McDonald’s na terenie Rosji, restauracje sprzedawały produkty w cenach sprzed 30 lat^[6]. Sieć miała wówczas ponad 700 restauracji w całym państwie, a 98% dostaw towarów do firmy pochodziła z lokalnych rynków^[6][24]. W tym roku przychody sieci McDonald’s wynosiły ok. 114,05 mld rubli^[15]. Od kwietnia do września zawieszona była działalność powstałej w 2018 roku firmy Biełaja Dacza, która była odpowiedzialna za dostawę frytek^[51].

Z powodu rosyjskiej inwazji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku, 8 marca CEO sieci McDonald’s Chris Kempczinski ogłosił zawieszenie działalności wszystkich lokali sieci w Rosji^{[52][53][15][16]}, jednak zapewnił wypłatę dla 65 tys. pracowników sieci^[11][8][13] oraz kontynuację działalności organizacji charytatywnej Fundacja Ronalda McDonalda^[18][54][21]. 16 maja tego roku McDonald’s ostatecznie wycofał się z rosyjskiego rynku^{[11][9][15][16][55]}, wciąż zachowując swój znak towarowy w Rosji^[2] oraz zastrzegając sobie prawo do powrotu na rosyjski rynek do 2037 roku^[56]. Kempczinski nie przewiduje jednak przywrócenia działalności sieci w Rosji^[8]; ogłosił również tymczasowe zawieszenie działalności 108 restauracji na Ukrainie^[10][17] dla zapewnienia bezpieczeństwa ukraińskich pracowników^[12]. Z powodu wycofania się przedsiębiorstwa, wielu rosyjskich polityków wyraziło swoje niezadowolenie; przewodniczący rosyjskiego parlamentu, Wiaczesław Wołodin powiedział, że następcą McDonalda w Rosji będzie Wujaszek Wania (ros. Дядя Ваня)^[53]. Firma została zarejestrowana dnia 12 marca 2022 roku, jednak już w maju została wycofana wraz z jej znakiem towarowym^[57], którym było przerobione logo sieci McDonald’s^[58]. Wszystkie restauracje należące wcześniej do sieci McDonald’s zostały sprzedane rosyjskiemu przedsiębiorcy Aleksandrowi Goworowi^[59][16][17]; zapewniono również, że franczyzobiorcy będą mogli pracować pod nową marką^[19].

Po ostatecznym wycofaniu się sieci restauracji McDonald’s z Rosji, zgłoszono nazwy nowej marki mającej kontynuować działalność sieci McDonald’s; były to m.in. Tot samyj (ros. Тот самый, dosłownie: Ten sam)^[19]. W czerwcu 2022 opublikowano logo nowego przedsiębiorstwa^[9][17][22], które rozpoczęło działalność 12 czerwca 2022 roku^[9] pod nazwą Wkusno i toczka (ros. Вкусно – и точка, dosłownie: Smacznie i kropka)^[14][2], która już w dniu otwarcia miała 15 placówek^[60][22]; jedna z nich była otworzona na moskiewskim placu Puszkina, gdzie w 1990 roku otworzono pierwszą restaurację McDonald’s na terenie Rosji^[61][16]. Na czerwiec 2022 zaplanowano otworzenie 50 nowych placówek, a następnie od 50 do 100 tygodniowo do momentu osiągnięcia liczby 850 lokali^[22][56]. Po osiągnięciu tej liczby, Aleksandr Gowor planuje do 2028 roku zwiększyć liczbę lokali do 1000^[56]. Wkusno i toczka nie ma w swojej ofercie takich dań swojego poprzednika, jak Big Mac^[62] i McFlurry^{[60][61][14][2][16][56]}. Większość dań serwowanych wcześniej przez McDonald’s jest dostępna, jednak nowa sieć zmieniła ich nazwy i nie używa przedrostka Mc^[61][16][56].

Od 2001 roku działał specjalny ośrodek szkoleniowy Hamburger University, który szkolił rosyjskojęzycznych studentów i przyznawał im stypendia^[1][63][64]; w 2014 roku na ten cel przeznaczono ponad 40 mln rubli^[28].

W latach 1990–2015 McDonald’s przekazał łącznie ponad 460 milionów rubli na cele charytatywne^[28]. Dzięki działającej w Rosji od 1995 roku fundacji charytatywnej Ronald McDonald House^[20][49] zrealizowano takie projekty jak^{[28][34][65][49]}:

• centrum sportowo-rekreacyjne Ronald McDonald Center w Moskwie dla niepełnosprawnych dzieci, założone w 1996 roku^[66],
• plac zabaw w Soczi przystosowany dla niepełnosprawnych dzieci,
• pokoje rodzinne w szpitalach w Czeboksarach, Jarosławiu, Moskwie, Niżnym Nowogrodzie, Samarze, Sankt Petersburgu, Saratowie i Woroneżu; pokoje są dostępne dla rodzin, których dzieci przechodzą długotrwałe leczenie,
• specjalny hotel w Kazaniu dla rodziców, których dzieci przechodzą długotrwałe leczenie w szpitalu w tym mieście; hotel składa się z 24 pokojów, salonu z kącikiem zabaw dla dzieci, sali informatycznej, kuchni, jadalni, pralni, biur administracyjnych oraz recepcji. Jedno z pięter jest przeznaczone dla osób niepełnosprawnych. Na zewnątrz hotelu znajduje się również plac zabaw i taras z dostępem do ogrodu^[67][68].

Od 2002 roku organizowano McHappy Day, która była akcją charytatywną przekazującą Fundacji Ronalda McDonalda część dochodów ze sprzedaży frytek^[48][49]. W 2016 roku przekazano Fundacji Ronalda McDonalda około 80 mln rubli^[49].

Od 2002 roku przedsiębiorstwo organizowało turnieje piłki nożnej dla dzieci^[69][70] oraz organizował turnieje hokejowe McDonald’s Golden Puck; w latach 2013–2014 w tym wydarzeniu wzięło udział 500 drużyn, w której skład weszło łącznie około 11 tys. osób^[71][72][73].

Przedsiębiorstwo było oficjalnym sponsorem Euro 2012^[74], FIFA 2014^[75] oraz igrzysk olimpijskich w Soczi (2014)^{[76][5][77][71][72][78]}, Rio de Janeiro (2016)^[28][79] i Pjongczangu (2018)^[80].

9 lutego 2022 roku Top Employers Institute nadał sieci McDonald’s certyfikat potwierdzający spełnianie wysokich standardów warunków pracy w Rosji^[1].

• 
  McDonald’s w Sankt Petersburgu (2004)
• 
  McDonald’s w Samarze (2009)
• 
  McDonald’s w Krasnodarze (2011)
• 
  McDonald’s w Królewcu (2016)
• 
  McDonald’s w Jekaterynburgu (2022)