Masarykowa wieża niepodległości

Wieża i rzeźba Legie za hranicemi
Państwo	Czechy
Miejscowość	Hořice
Góra	Chlum u Hořic
Wysokość	408 m n.p.m.
Typ	wieża
Wysokość obiektu	25 m
Data otwarcia	1938
Położenie na mapie Czech Masarykowa wieża niepodległości
50°22′39,1″N 15°38′19,4″E/50,377528 15,638722
Multimedia w Wikimedia Commons

Masarykowa wieża niepodległości (cz.: Masarykova věž samostatnosti) – wieża widokowa z pomieszczeniami ekspozycyjnymi zlokalizowana przy ulicy Cesta Legií 1370, w północnej części miasta Hořice (kraj hradecki, powiat Jičín) na wysokości 408 m n.p.m^[1] (wzgórze Chlum u Hořic^[2]).

Pierwsze koncepcje budowy wieży pojawiły się w początkach XX wieku, a ich wizualizacje znajdują się na futurystycznych pocztówkach z tego okresu. W 1908 Galeria Plastyków z Hořic zakupiła teren, na którym obecnie stoi budowla. Kamień węgielny pod budowę położono latem 1926, choć pierwsze prace rozpoczęto wcześniej, 2 marca 1925. Pióro i kałamarz, a także młotek użyty przez prezydenta Tomáša Masaryka podczas uroczystości położenia kamienia węgielnego 10 lipca 1926, pozostają do dziś eksponatami części wystawowej na parterze wieży. Prace budowlane postępowały w początkowej fazie bardzo szybko, przy udziale mieszkańców Hořic i okolic. Płaskorzeźby dolnej części założenia osadzono w 1928, a w obecnym kształcie wieżę ukończono w 1938. Stała się ona symbolem niepodległości Czechosłowacji. Program rzeźbiarski i symbolika wieży sprzeczna była z ideami kolejnych okupantów. Niemieccy naziści zakryli płaskorzeźby w 1942, a potem komuniści zrobili to samo w 1962^[1].

Zaprojektowania obiektu podjął się na początku lat 20. XX wieku architekt František Blažek, który był nauczycielem rzeźby w kamieniu w Szkole Rzeźbiarskiej w Hořicach. Wieżę umieszczono na osi rynku w Hořicach i do dziś (mimo tylko częściowego ukończenia) pozostaje ważnym punktem orientacyjnym dla okolic. Pierwotnie miała pełnić rolę znaku orientacyjnego dla samolotów latających na trasie Praga - Warszawa (na zachód od niej ułożono wielki piaskowcowy napis Hořice widoczny z powietrza i zniszczony potem przez niemieckich okupantów). Projekt Blažka zakładał budowę wieży o wysokości około 40 metrów, przy czym do 1938 zrealizowano tylko 25 metrów i od tego czasu budowy już nie kończono^[1].

Wieża stoi na podłożu z piaskowca i z tego samego materiału jest wzniesiona. Kamień pozyskiwano z nieodległego kamieniołomu U Świętego Józefa. Podstawa budowli miała symbolizować siłę i zgodę narodu, a część pionowa zdobytą niepodległość. Wejście prowadzi po schodach przez czterokolumnowy portyk, który w pierwotnej wersji miał mieć drewniane wrota obite brązową blachą. Projekt został przez architekta poprawiony w drugiej wersji, poszerzonej o dwa skrzydła boczne mieszczące dwie sienie: muzealną i pamiątkową. Realizację budowy prowadził architekt Jindřich Malina, który dopełnił obiekt o otwartą platformę nad pierwszym piętrem. Obecnie całość wieńczy kopuła obserwatorium astronomicznego^[1].

Program rzeźbiarski wieży wywodzi się w pełni z jej funkcji, upamiętniającej odzyskanie niepodległości przez Czechosłowację. Dostęp odbywa się Cestą Legií (na część Legionu Czechosłowackiego). Wejście miało być obramowane dwoma pylonami. W parterowej sieni pamiątkowej znajdują się marmurowe płyty z nazwiskami mieszkańców Hořic i okolic poległych w obu wojnach światowych (813 osób z pierwszej oraz dodane później 128 osób z drugiej), a także rzeźba Františka Přítela Ranny żołnierz. Dzieło to nagrodzono złotym medalem na wystawie w Mnichovie w 1909. Druga sień (muzealna) zawiera ekspozycję o czechosłowackim ruchu oporu na przestrzeni dziejów (od 1918 do okresu powojennego). Ekspozycja została zaaranżowana przez muzeum w Hořicach w 2015. Płaskorzeźby na zewnętrznej elewacji, przedstawiające historię czechosłowackich walk wyzwoleńczych, w tym bitew legionistów (1914-1918), stworzyli Jan Vávra i Karel Lenhart, a poprawki wniósł Otakar Španiel^[1].

Przed wejściem do wieży, w 2000 ustawiono rzeźbę Legie za hranicemi, której autorem był František Duchač-Vyskočil^[3].

Płaskorzeźby po zachodniej stronie

Klatka schodowa

Widok na Śnieżkę

Z górnego tarasu wieży otwiera się na północ widok na Bělohradską pahorkatinę, masyw Zvičiny (671 m) oraz wał Karkonoszy ze Śnieżką (1602 m)^[1]. Po południowej stronie widoczne jest Połabie^[3].

Wieża jest czynna od maja do października, a wstęp jest płatny^[1].