Manu Dibango
.jpg) Manu Dibango w Saint-Lazaire (2019) | |
| Imię i nazwisko |
Emmanuel N'Djoké Dibango |
|---|---|
| Pseudonim |
Manu |
| Data i miejsce urodzenia |
12 grudnia 1933 |
| Data i miejsce śmierci |
24 marca 2020 |
| Przyczyna śmierci | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
| Aktywność |
1972–2020 |
Manu Dibango, właśc. Emmanuel N'Djoké Dibango (ur. 12 grudnia 1933 w Duali, zm. 24 marca 2020 w Paryżu[1]) – kameruński saksofonista i wibrafonista. Rozwinął styl muzyczny będący połączeniem jazzu, muzyki funk i tradycyjnej muzyki kameruńskiej. Należał do grupy etnicznej Bassa. Najbardziej znany z wydanej w 1972 afrobeatowej płyty Soul Makossa.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość
[edytuj | edytuj kod]Dibango urodził się w Duali na terenie obecnego Kamerunu (wówczas był to Kamerun Francuski). Jego ojciec Michel Manfred N'Djoké Dibango[2] był urzędnikiem państwowym. Matką była mieszkająca w Duali literatka i projektantka mody[3], prowadząca własną małą firmę. Zarówno on – syn rolnika z ludu Bassa, jak i ona – pochodząca z grupy etnicznej Duala, traktowali podziały etniczne z dystansem[4]. Emmanuel nie miał rodzeństwa, chociaż ma przyrodniego brata z pierwszego małżeństwa ojca[5], jest on cztery lata starszy[6]. Choć w Kamerunie pochodzenie etniczne determinowane jest przez pochodzenie ojca, Dibango napisał w swojej autobiografii Three Kilos of Coffee, że nigdy nie był w stanie zidentyfikować w pełni swoich rodziców[5].
W dzieciństwie Dibango powoli zapomniał język Bassa na korzyść dialektu Duala. Jego rodzina nadal żyje społeczności Bassa, na płaskowyżu Bassa, w pobliżu rzeki Wouri[5]. Po śmierci wujka Dibango, który był przywódcą swego ludu, ojciec Dibango odmówił przejęcia przez syna władzy, argumentując, że nigdy w pełni nie wpoił w niego zwyczajów tego ludu.
Od wczesnych lat uczył się muzyki i religii w kościele protestanckim w Duali. W 1941 po zakończeniu pierwszego etapu edukacji, Dibango został przyjęty do szkoły kolonialnej w pobliżu swego domu, gdzie uczył się francuskiego. Podziwiał nauczyciela, którego opisywał jako „nadzwyczajny rysownik i malarz”[7][8].
W 1944 w tej szkole odbyły się ceremonie powitalne związane z przybyciem do Kamerunu francuskiego prezydenta Charles'a de Gaulle'a[9].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]Był członkiem znaczącej grupy African Jazz, współpracował z wieloma innymi muzykami, w tym z Fania All Stars, Fela Kuti, Herbie Hancock, Bill Laswell, Bernie Worrell, Ladysmith Black Mambazo, Don Cherry oraz Sly and Robbie. W 1998 razem z kubańskim artystą Eliadesem Ochoa nagrał album CubAfrica. Utwór „Soul Makossa” na płycie o tej samej nazwie zawiera słowa „makossa”, co oznacza „(ja) tańczę” w jego ojczystym języku. Miał duży wpływ na kilka popularnych przebojów muzycznych, w tym utwór Michaela Jacksona „Wanna Be Startin 'Somethin'”, utworu The Fugees z Akonem Cowboys oraz Rihanny Don't Stop the Music. W 1982 amerykański komik Eddie Murphy zainspirowany albumem Soul Makossa nagrał album, na którym w piosence Boogie In Your Butt interpoluje linię melodyczną basu i rogu. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku hip-hopowa grupa Poor Righteous Teachers w utworze „Butt Naked Booty Bless” wykorzystała jego sample perkusyjne.
Pełnił też funkcję pierwszego przewodniczącego Cameroon Music Corporation. W 2004 Dibango został uhonorowany tytułem Artysty UNESCO na rzecz Pokoju[10].
Jego utwór Reggae Makossa pojawił się na ścieżce dźwiękowej do gry wideo Scarface: The World Is Yours. W sierpniu 2009 zagrał koncert zamykający Brecon Jazz Festival.
Zmarł 24 marca 2020 w wyniku COVID-19[1].
Dyskografia
[edytuj | edytuj kod]- Soul Makossa (1972) Fiesta Records
- O Boso (1973) London/PolyGram Records
- Africadelic (1973)
- Makossa Man (1974) Atlantic Records
- Makossa Music (1975) Creole Records, licencja Société Française du Son (Francja)
- Manu 76 (1976) Decca/PolyGram Records
- Super Kumba (1976) Decca/PolyGram Records
- The World of Manu Dibango (1976) Decca Records
- Ceddo O.S.T (1977) Fiesta Records
- A l'Olympia (1978) Fiesta Records
- Afrovision (1978) Mango/Island/PolyGram Records
- Sun Explosion (1978) Decca/PolyGram Records
- Gone Clear (1980) Mango/Island/PolyGram Records
- Ambassador (1981) Mango/Island/PolyGram Records
- Waka Juju (1982) Polydor/PolyGram Records
- Mboa (1982) Sonodisc/Afrovision
- Electric Africa (1985) Celluloid
- Afrijazzy (1986)
- Deliverance (1989) Afro Rhythmes
- Happy Feeling (1989) Stern's
- Rasta Souvenir (1989) Disque Esperance
- Polysonik (1992)
- Live '91 (1994) Stern's Music
- Wakafrika (1994) Giant/Warner Bros. Records
- African Soul – The Very Best Of (1997) Mercury
- CubAfrica (z Eliades Ochoa) (1998)
- Mboa' Su – Kamer Feelin' (1999)
- Lion of Africa (2007)
- African Woodoo (2008) materiał z utworów nagranych pomiędzy 1971 i 1975 dla kina, telewizji i reklamy
- Past Present Future (2011) feat. „Soul Makossa 2.0” z partią wokalną Wayne'a Beckforda
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Le saxophoniste Manu Dibango est mort des suites du Covid-19, annoncent ses proches, „Le Monde.fr” [dostęp 2020-03-24] (fr.).
- ↑ Dibango, Rouard & Raps 1994, str. xii
- ↑ Dibango, Rouard & Raps 1994, str. 4
- ↑ Dibango, Rouard & Raps 1994, str. 1
- ↑ a b c Dibango, Rouard & Raps 1994, str. 2
- ↑ Dibango, Rouard & Raps 1994, str. 8
- ↑ Dibango – Biography [online], www.rfimusic.com [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-16] (ang.).
- ↑ Dibango, Rouard & Raps 1994, str. 5
- ↑ Dibango, Rouard & Raps 1994, str. 6
- ↑ Ernest Kanjo, Cameroonian musicians seem to have lost their creative acumen in their endless battles over money, Post newsmagazine, wrzesień 2006
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dibango, Manu; Rouard, Danielle; Raps, Beth G (1994), Three Kilos of Coffee: An Autobiography
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
