Mandolina

wł. Mandolino, niem. Mandoline

Klasyfikacja naukowa

321.321 Chordofon złożony

Klasyfikacja popularna

strunowy, szarpany

Podobne instrumenty

lutnia, mandolina barokowa, mandora, mandola, mandriola, liuto cantabile, mandocello

Producenci

Antonio Stradivari

Mandolina (wł. mandolino, skrót: mn. lub mno.) – strunowy instrument muzyczny z rodziny chordofonów szarpanych mający cztery pary strun strojonych w kwintach. Skala mandoliny (zakres dźwięków muzycznych) wynosi od g do fis³.

Współczesna mandolina jest niewielkim instrumentem z krótkim gryfem i płytkim, okrągłym pudłem rezonansowym. Na mandolinie od drugiej połowy XIX wieku (Raffaele Callace) w wolnym tempo gra się tremolo.

Jej nazwa prawdopodobnie wywodzi się z perskiego pandura i dalej arabskiego dambura. Zwłoszczona nazwa łacińskiego mandora brzmi mandola, w zdrobnieniu mandolina.

Mandolina wywodzi się z miniaturowej lutni. W jednej z galerii w Waszyngtonie znajduje się obraz pędzla Agnola Gaddiego (1350–1396, mal. od 1369) przedstawiający anioła grającego na miniaturowej lutni nazwanej mandora, obecnie znanej jako mandolina barokowa.

Mandolina była instrumentem typowym dla wiejskiego i miejskiego folkloru Europy południowej i wschodniej. Wraz z napływem imigrantów z tych regionów do USA mandolina stała się w Ameryce popularnym instrumentem. Była też jednym z pierwszych instrumentów, którego dźwięk zapisano na cylindrach wynalezionych przez Edisona. Mandolina szybko stała się popularnym instrumentem muzyki bluesowej, country i folk.

Twórcą współczesnego standardu mandoliny, opartego na konstrukcji skrzypiec, był Orville H. Gibson, który w 1898 zdobył patent na swoją konstrukcję mandoliny, a ta wkrótce stała się dominująca. Charakterystyczną dla niej jest obłe, przypominające kroplę, płaskodenne pudło rezonansowe z charakterystycznymi dla instrumentów smyczkowych otworami w kształcie litery f. W latach pięćdziesiątych zaczęto produkować mandoliny elektryczne na wzór gitar elektrycznych.

Pierwszymi znanymi wirtuozami mandoliny byli w większości emigranci do USA Bernardo Dapace, Samuel Siegel, Dave Apollon i Giduanni Giuuale, którzy w latach 40. koncertowali z repertuarem popularnym i transkrypcjami muzyki poważnej na ten instrument. Najwięcej jednak dla popularności instrumentu zrobił twórca stylu bluegrass, Bill Monroe, doprowadzając brzmienie mandoliny do perfekcji.

Mandolina znalazła zastosowanie, choć dość ograniczone w muzyce rockowej. Dźwięk mandoliny słychać w wielu sentymentalnych piosenkach Roda Stewarta. Na mandolinach często grali muzycy z grupy Jethro Tull: Ian Anderson, Martin Barre i Dave Pegg oraz Eric Bazilian z zespołu The Hooters. Sporadycznie na mandolinie grał John Paul Jones z Led Zeppelin, Steve Howe z Yes, Chris Cornell z Soundgarden i Peter Buck z R.E.M.

Na mandolinie zagrał także Paul McCartney w swoim przeboju „Dance Tonight”.

• mandora
• mandolina barokowa
• mandola
• Orkiestra Mandolinistów Edwarda Ciukszy
• mandriola