Lotnisko Rakowice-Czyżyny

Eksponat: Jak-17 UTI
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Typ	cywilne/muzealne (okazjonalne)
Właściciel	Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Kod ICAO	EPKC
Strefa czasowa	UTC +1
Wysokość	218,5 m n.p.m.
Drogi startowe
Kierunek 29/11: beton, 720 × 60 m
Położenie na mapie województwa małopolskiego Lotnisko Rakowice-Czyżyny
Położenie na mapie Polski Lotnisko Rakowice-Czyżyny
50°04′56,13″N 19°59′56,00″E/50,082258 19,998889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Zabytkowe lotnisko Rakowice-Czyżyny

nr rej. A-1106[1]
Widok z północnego wschodu oraz fragment dawnego pasa startowego używanego obecnie podczas pokazów
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Adres	osiedle Akademickie, 31-866 Kraków
Typ budynku	lotnisko
Rozpoczęcie budowy	1912
Pierwszy właściciel	Armia Austro-Węgier
Obecny właściciel	Politechnika Krakowska, gmina Kraków, województwo Małopolskie, Comarch
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Lotnisko Rakowice-Czyżyny w Krakowie – historyczne, rozformowane lotnisko znajdujące się w krakowskiej dzielnicy Czyżyny opodal dzielnicy Rakowice, od 2003 ponownie czynne okazjonalnie na części swojego pierwotnego obszaru jako lądowisko Kraków-Czyżyny Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. W 2008 oraz 2021 większość obszaru została wpisana do rejestru zabytków.

Lotnisko powstało na terenie podkrakowskiej wsi Rakowice^[2] w 1912 w związku z rozwojem lotnictwa Austro-Węgier. W 1918 roku stało się jednym z punktów etapowych pierwszej w Europie regularnej pocztowej linii lotniczej łączącej Wiedeń z Kijowem i Odessą^[3]. Początkowo zajmowało obszar 55 ha i zawierało bazę oddziału lotniczego: hangary, budynek oficerski, remizę pojazdów transportowych, skład paliwa. Później rozbudowano je o zespół koszar złożony z pięciu budynków, park z kortami tenisowymi, halę balonową i zaplecze techniczne.

Po odzyskaniu niepodległości i przejęciu obiektów lotniska przez polskie władze wojskowe zorganizowano pierwszą polską jednostkę bojową tzw. Eskadryllę Lotniczą (później 1 Eskadra). Następnie bazę rozbudowano tworząc warsztaty remontowo-produkcyjne, Niższą Szkołę Pilotów i kolejne eskadry. W 1921 powstał w oparciu o istniejące zaplecze techniczne 2 Pułk Lotniczy. W połowie lat 20. polskie władze wojskowe podjęły decyzję o rozbudowie lotniska. 18 lipca 1923 otwarto Cywilną Stację Lotniczą Kraków do obsługi lotów pasażerskich, czego efektem było powstanie drugiego co do wielkości lotniska w Polsce. W 1938 uruchomiono linię międzynarodową Warszawa-Kraków-Budapeszt.

W końcu sierpnia z krakowskiego lotniska przerzucono wszystkie jednostki bojowe na tajne lotniska operacyjne. Bombardowania niemieckie rankiem i po południu 1 września 1939^[4] nie spowodowały strat w samolotach bojowych, choć Niemcy uszkodzili hangary, zniszczyli budynki zespołu koszarowego oraz samoloty drugiego rzutu zgromadzone na lotnisku.

W czasie II wojny światowej lotnisko przejęli Niemcy, po jej zakończeniu straciło ono swoje znaczenie ze względu na zagęszczającą się zabudowę okolicznych terenów.

W latach 50. na wschód od lotniska wzniesiono Hutę im. Lenina oraz dzielnicę mieszkaniową Nowa Huta, których rozwój utrudniał eksploatację lotniska. Od 1953 zaczęto systematyczną likwidację lotniska przenosząc poszczególne działy w inne miejsca. W 1963 zlikwidowano lotnisko. W momencie likwidacji posiadało betonową drogę startową na kierunku 11/29 o rozmiarach 2200 × 60 metrów.

Pozostałościami infrastruktury lotniska na terenach Czyżyn są obiekty Muzeum Lotnictwa Polskiego, które zajęło część ocalałych zabudowań i Park Kultury i Wypoczynku utworzony w 1966 na niezabudowanych terenach polotniczych (obecnie Park Lotników Polskich).

W 2008 roku najstarsza część lotniska została z inicjatywy Rady Dzielnicy III wpisana do Rejestru Zabytków. W styczniu 2013 roku deweloper zerwał betonową powierzchnię części pasa, po wschodniej części ul. Izydora Stella-Sawickiego, zachowując jego przestrzeń, która jest pod ochroną konserwatorską, w celu wykorzystania uzyskanej przestrzeni na tereny rekreacyjne dla budowanego osiedla mieszkaniowego^[5][6].

W dniu 26 stycznia 2021 roku decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie obszar pola wzlotów zachodniej części lotniska Rakowice - Czyżyny został wpisany do rejestru zabytków^[7]. Obszar wpisany do rejestru zabytków znajduje się w gminnej ewidencji zabytków miasta Krakowa i stanowi element europejskiego dziedzictwa kulturowego.

Muzeum rokrocznie od 2004 do 2019, najczęściej w czerwcu, organizowało Małopolski Piknik Lotniczy. W 2003 na potrzeby lotnicze muzeum i pikniku lotniczego ustanowiono ponownie czynne lądowisko na zachodnim fragmencie dawnej betonowej drogi startowej (obecnie przedzielonej ulicą; wschodnia część leży na terenie osiedla mieszkaniowego, mniej więcej w zachowanym stanie). Nowa droga startowa jest czynna zwykle na kierunku 28 (w czasie Pikników okazjonalnie również na kierunku 10) i posiada betonową nawierzchnię o wymiarach 720 × 60 m. Mogą z niej korzystać lekkie samoloty do 7500 kg i śmigłowce^[8].

• 
  Pas startowy lotniska, widok na północny zachód, po prawej os. Dywizjonu 303
• 
  Hangar na os. II Pułku Lotniczego
• 
  Duży hangar, obecnie na terenie Muzeum Lotnictwa
• 
  Mały hangar, obecnie na terenie Muzeum Lotnictwa
• 
  Ruiny zburzonego hangaru na terenie Muzeum Lotnictwa
• 
  Widok na pas startowy na zachód – w tle „Quattro Business Park”
• 
  Pas startowy dawnego lotniska, w oddali Małopolskie Centrum Nauki Cogiteon i Osiedle Akademickie

• Historia Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
• Remigiusz Kasprzycki: Rakowice-Czyżyny w latach 1921–1955. Krakowskie lotnisko w służbie wojskowej i cywilnej. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2010. ISBN 83-7188-448-1. Brak numerów stron w książce
• Krzysztof Wielgus: Rakowice-Czyżyny lotnisko Krakowa. Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, 2002. ISBN 83-915921-3-8. Brak numerów stron w książce

• Strona internetowa Małopolskiego Pikniku Lotniczego