Lipiennik Loesela

Lipiennik Loesela
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	epidendronowe
Rodzaj	lipiennik
Gatunek	lipiennik Loesela
	Nazwa systematyczna
	Liparis loeselii (L.) Rich.; De Orchid. Eur. 38. 1817
Synonimy
	Anistylis lutea Raf.; Cymbidium loeselii (L.) Sw.; Leptorkis loeselii (L.) MacMill.; Liparis bifolia St.-Lag.; Ophrys loeselii L.; Paliris loeselii (L.) Dumort.; Sturmia loeselii (L.) Rchb.;
	Anistylis lutea Raf.; Cymbidium loeselii (L.) Sw.; Leptorkis loeselii (L.) MacMill.; Liparis bifolia St.-Lag.; Ophrys loeselii L.; Paliris loeselii (L.) Dumort.; Sturmia loeselii (L.) Rchb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lipiennik Loesela (Liparis loeselii (L.) Rich.) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Gatunek typowy. Występuje w Europie, Ameryce Północnej oraz Azji^[3], niemal wyłącznie w obszarze klimatu umiarkowanego ciepłego. W Polsce wyłącznie na niżu, głównie na Pomorzu i Mazurach. Na terenie Europy gatunek rzadki, zagrożony wyginięciem, jedyny przedstawiciel rodzaju Liparis, który na świecie obejmuje 418 gatunków^[5]^[6]. Nazwa gatunkowa upamiętnia niemieckiego botanika i lekarza – Johannesa Loesela^[7].

Morfologia

Pokrój: Niepozorna, mała i delikatna roślina o żółtawozielonej barwie, dorastająca do 20 cm wysokości. Łodyga wyrasta z okrągławej pseudobulwy otoczonej pochwami liściowymi. Pęd trójkanciasty, nagi, zwykle z dwoma lancetowatymi liśćmi^[8].
Liście: Miękkie i lśniące^[9], zwykle dwa (rzadko trzy^[5]) lancetowate bądź eliptyczne o zaostrzonych wierzchołkach^[8]. Wyrastają niemal naprzeciwlegle siebie.
Część podziemna: Posiada dwie pseudobulwy, zeszłoroczną i tegoroczną, otulone pochwami. Z zeszłorocznej wyrasta pęd nadziemny, tegoroczna gromadzi substancje zapasowe dla przyszłorocznego pędu.
Kwiaty: Na szczycie łodygi, małe i niepozorne, zielonkawe lub żółtobiałe, zebrane w 3–18 kwiatowy kwiatostan o długości do 8 cm. Kwiaty wyrastają na nieco skręconych szypułkach o długości 2-3 mm. Zewnętrzne listki okwiatu równowąskie, warżka tępa, bez ostrogi, o karbowanych brzegach i długości 4–5 mm. Długi na 3–4 mm prętosłup ma białawe pyłkowiny.
Owoce: Bardzo małe w stosunku do wielkości kwiatów, pękające podłużnym szwem. Zawierają bardzo drobne nasiona dorastające 0,34 mm długości i 0,16 mm szerokości^[8].

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina światłolubna, geofit i hemikryptofit. Kwitnie od maja do lipca^[5]. We wczesnych stadiach rozwojowych, roślina potrzebuje partnera mikoryzowego. W trzecim roku od infekcji grzybem, rozwija się stadium juwenilne z jednym niewielkim liściem, w kolejnych stadiach roślina rozwija po dwa liście. Najczęściej rozmnaża się generatywnie w wyniku samozapylenia, rzadziej wegetatywnie, przez tworzenie się w pochwach liści pąków przybyszowych. Kwiaty pojawiają się dopiero w siódmym roku od wykiełkowania nasion. Zwykle rośnie w skupiskach po kilka osobników^[8].
Siedlisko (biologia): Torfowiska i bagna między poduszkami mchów z podłożem węglanowym, na wysokości 0–1000 m n.p.m.^[5]. Stwierdzany także na siedliskach antropogenicznych^[8].
Fitosocjologia: W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O/All. Caricetalia davallianae i Ass. Orchido-Schoenetum nigricantis^[10].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n=26^[11].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na 4 podgatunki^[12]:

Liparis loeselii subsp. loeselii – występuje w całym zasięgu gatunku
Liparis loeselii subsp. orientalis Efimov – występuje w Ałtaju
Liparis loeselii subsp. sachalinensis (Nakai) Efimov – rośnie na Sachalinie

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W Polsce znanych jest ok. 200 stanowisk, z których znaczna część ma charakter historyczny^[8]. Występuje w 4 parkach narodowych (Biebrzańskim, Drawieńskim, Poleskim, Wigierskim), oraz w ok. 20 rezerwatach. Najliczniejsze skupiska tej rośliny na Pojezierzu Sejneńskim i w Dolinie Rospudy nie są objęte ochroną obszarową. W 2008 roku jedno stanowisko odnaleziono na terenie miasta Krakowa^[13].

Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[14]: E (wymierający); 2016: VU (narażony)^[15].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin^[16]: VU (vulnerable, narażony).

Zobacz też

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-02] (ang.).
↑ ^a ^b Liparis loeselii. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-06-12]. (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2013-06-12].
↑ ^a ^b ^c ^d Peter H. Barthel: Storczyki – gatunki dziko rosnące. Warszawa: Multico, 1997, s. 72. ISBN 83-7073-145-7.
↑ Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).
↑ Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 99. ISBN 83-05-12868-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 2013-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 marca 2016)]. (pol.).
↑ Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák: Świat roślin skał i minerałów. Warszawa: PWRiL, 1982, s. 188. ISBN 83-09-00462-1.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ IPCN Chromosome Reports. [w:] Liparis loeselii [on-line]. [dostęp 2013-06-12]. (ang.).
↑ Liparis loeselii na eMonocot [dostęp 2013-12-04].
↑ Atlas roślinności rzeczywistej Krakowa. Kraków: Urząd Miasta Krakowa. Wydział Kształtowania Środowiska, 2008. ISBN 978-83-918196-1-6.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

Bibliografia

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Natura 2000 – lipiennik Loesela. [dostęp 2008-03-20].

Kategorie

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-02] (ang.).

[grin-3] Liparis loeselii. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-06-12]. (ang.).

[TPL-4] The Plant List. [dostęp 2013-06-12].

[barthel-5] Peter H. Barthel: Storczyki – gatunki dziko rosnące. Warszawa: Multico, 1997, s. 72. ISBN 83-7073-145-7.

[tree-6] Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).

[7] Marian Rejewski: Pochodzenie łacińskich nazw roślin polskich. Warszawa: KiW, 1996, s. 99. ISBN 83-05-12868-7.

[gios-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 2013-06-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 marca 2016)]. (pol.).

[cervenka-9] Martin Červenka, Viera Feráková, Milan Háber, Jaroslav Kresánek, Libuše Paclová, Vojtech Peciar, Ladislav Šomšák: Świat roślin skał i minerałów. Warszawa: PWRiL, 1982, s. 188. ISBN 83-09-00462-1.

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[tropicos-11] IPCN Chromosome Reports. [w:] Liparis loeselii [on-line]. [dostęp 2013-06-12]. (ang.).

[12] Liparis loeselii na eMonocot [dostęp 2013-12-04].

[13] Atlas roślinności rzeczywistej Krakowa. Kraków: Urząd Miasta Krakowa. Wydział Kształtowania Środowiska, 2008. ISBN 978-83-918196-1-6.

[14] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[15] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[16] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Lipiennik Loesela

Morfologia

Biologia i ekologia

Zmienność

Zagrożenia i ochrona

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Suggest as cover photo

Thank you for helping!

Install Wikiwand

Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:

Your preferred languages

All languages

Follow Us

Don't forget to rate us

Our magic isn't perfect

Thank you for helping!

Oh no, there's been an error