Liliowe

Opisany rejon przełęczy (widok z Doliny Gąsienicowej)
Państwo	Polska  Słowacja
Wysokość	1952 m n.p.m.
Pasmo	Karpaty, Tatry
Sąsiednie szczyty	Beskid, Skrajna Turnia
Położenie na mapie Tatr Liliowe
Położenie na mapie Karpat Liliowe
49°13′30,7″N 19°59′33,1″E/49,225194 19,992528
Multimedia w Wikimedia Commons

Liliowe (słow. Ľaliové sedlo, niem. Liliensattel, węg. Liliowe-hágó) – położona na wysokości 1952 m łagodna przełęcz w głównej grani Tatr, pomiędzy Beskidem (2012 m) a Skrajną Turnią (2097 m). Przez grań tę przebiega granica polsko-słowacka^[1].

Jest to płytka i rozległa przełęcz. Pomiędzy nią a Beskidem Władysław Cywiński wyróżnia jeszcze Liliową Kopkę (ok. 1975 m) i przełączkę Wyżnie Liliowe (ok. 1965 m)^[2]. Po polskiej stronie trawiaste stoki Liliowego opadają do górnej części Doliny Gąsienicowej. Po słowackiej stronie spod przełęczy opada do Doliny Cichej żleb, do którego w połowie długości dołącza Żleb Zaremby spod Skrajnej Turni. Żlebami tymi w zimie schodzą duże lawiny^[2].

Przełęcz Liliowe stanowi powszechnie uznawaną geologiczną i krajobrazową granicę pomiędzy Tatrami Wysokimi a Zachodnimi. W dół obydwu dolin granica ta biegnie żlebami schodzącymi spod przełęczy.

Nazwa przełęczy pochodzi od rośliny pełnik alpejski, przez miejscową ludność zwaną „lelują”, lub od pierwiosnki maleńkiej. Kazimierz Zarzycki, Zofia Zwolińska w 1984 r. pisali: W okresie kwitnienia liliowo od rosnącej tu obficie pierwiosnki maleńkiej^[3].

Dawniej przełęcz była znanym miejscem przejścia przez grań główną z jednej strony Tatr na drugą; znajduje się na mapie Filipa Moscheroscha z 1790 r. Była też ulubionym miejscem poety Kazimierza Tetmajera. Pisał on: „Liliowa Przełęcz, z której tylekroć patrzałem do Wierchcichej, do doliny na dole, która wydawała mi się jak cudowny złocisty sen”^[3].

W 1902 r. planowano budowę kolejki zębatej na tę przełęcz oraz na Świnicką Przełęcz. Projekt ten budził wielki opór miłośników przyrody i Tatr i nie doszło do jego realizacji^[3]. Przed II wojną światową istniał dość popularny wśród polskich turystów szlak turystyczny z przełęczy Liliowe przez Zawory do słowackiej Doliny Ciemnosmreczyńskiej (zamknięto go po wojnie)^[1].

Przełęcz Liliowe to szerokie, trawiaste siodło zbudowane z mało odpornych na erozję jurajskich skał wapiennych, margli kredowych i triasowych piaskowców. Występuje w jej rejonie kilka niewielkich zagłębień terenu, w których bujnie rozwijają się, mimo dużej wysokości wysokogórskie ziołorośla^[3]. W sierpniu bujnie zakwitają w nich całe kępy: tojadu mocnego, różeńca górskiego, miłosnej górskiej. Z rzadkich roślin w rejonie przełęczy występują ukwap karpacki, babka górska i szarota Hoppego – gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach^[4].

Czasy przejścia podane na podstawie mapy^[5].

– czerwony szlak turystyczny z Doliny Kościeliskiej przez Czerwone Wierchy i dalej główną granią Tatr przez Kasprowy Wierch, Liliowe i Świnicką Przełęcz na szczyt Świnicy i dalej w kierunku Orlej Perci.

• Czas przejścia z Kasprowego Wierchu na Liliowe: 20 min, z powrotem tyle samo
• Czas przejścia z Liliowego na Świnicę: 1:20 h, ↓ 1 h

– zielony do Doliny Gąsienicowej. Czas przejścia z przełęczy do Gienkowych Murów i żółtego szlaku Kasprowy Wierch – „Murowaniec”: 35 min, ↑ 50 min

• Liliowe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 231 .