Lena Zelwerowicz
| Imię i nazwisko |
Helena Zelwerowicz-Orchoń |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
| Współmałżonek |
Józef Orchoń (właśc. J. Nudela) |
| Lata aktywności |
1926–1997 |
| Zespół artystyczny | |
| Polski Instytut Teatralny w USA | |
| Odznaczenia | |
| |
Lena Zelwerowicz, właściwie Helena Zelwerowicz-Orchoń (ur. 10 grudnia 1903 w Krakowie, zm. 1 czerwca 1998 w Nowym Jorku) – polska aktorka i pedagog, propagująca kulturę polską za granicą. Córka aktora i pedagoga Aleksandra Zelwerowicza (1877–1955), żona aktora Józefa Orchonia (właśc. J. Nudela).
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]W 1926 ukończyła Oddział Dramatyczny warszawskiego Konserwatorium Muzycznego, mając za sobą 2 lata studiów na warszawskiej ASP w pracowni u prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Następnie pogłębiała studia plastyczne w Paryżu, ucząc się też tajników dekoracji i kostiumów. Po powrocie do Polski wybrała aktorstwo. Zadebiutowała w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Następnie grała w Wilnie, Sosnowcu, Łodzi, Warszawie. Wyjeżdżała za granicę na staże ZASP-u do Niemiec i Francji. Była wykładowcą Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej. Emigrowała po wojnie: zamieszkała w Londynie, a potem w Nowym Jorku, gdzie występowała na deskach Polskiego Instytutu Teatralnego w USA oraz Teatru Polskiego w Nowym Jorku[1].
W czasie okupacji hitlerowskiej Aleksander i Lena Zelwerowiczowie ukrywali Żydów w mieszkaniu przy ul. Szczyglej 9 w Warszawie. Na stałe mieszkała tam Helena, a zameldowany był jej mąż, aktor Józef Orchoń, który musiał ukrywać się z racji żydowskiego pochodzenia. Od sierpnia 1942 ukrywała się przyjaciółka Leny sprzed wojny Helena Caspari z 11-letnią córką Hanną. Schronienie znajdowali tam także Dawid Epstein, Leon Feiner, Maria Nudel i nieznany z nazwiska adwokat. Od września 1942 adres na Szczyglej był zdekonspirowany. Ukrywającym się udało się jednak zawczasu znaleźć inne kryjówki[2].
W 1977 wraz z ojcem Aleksandrem Zelwerowiczem otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przyznawany osobom ratującym Żydów podczas Holocaustu przez izraelski Instytut Pamięci Jad Waszem[3]. W czasie ceremonii uhonorowania tym tytułem w maju 1979, która odbyła się w Nowym Jorku po śmierci Aleksandra Zelwerowicza, jego córka Helena mówiła o ojcu: „Określał siebie sam jako [...] przyjaciel człowieka. Miał zawsze otwarte serce i ramiona dla wszystkich uciśnionych i potrzebujących pomocy, a podczas […] okupacji Żydzi najbardziej tej pomocy potrzebowali”.
Zmarła 1 czerwca 1998 w Nowym Jorku, w wieku 94 lat. Przez 16 lat urna z jej prochami znajdowała się w prywatnym mieszkaniu jej przyjaciółki Niny Polan[4], po śmierci której w 2014, Lena Zelwerowicz została pochowana 10 września 2014 na cmentarzu w Skolimowie[5].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1938: Sygnały
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Helena Zelwerowicz-Orchoń, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- ↑ Historia pomocy - Rodzina Zelwerowiczów [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2019-08-29].
- ↑ Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Ratujący Żydów podczas Holokaustu. Polska. Tom II. Kraków: Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, 2009, s. 872. ISBN 978-83-87832-59-9.
- ↑ Lena Zelwerowicz – kim była?. rdc.pl, 2014-09-20. [dostęp 2015-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
- ↑ Pogrzeb Leny Zelwerowicz-Orchoń w Skolimowie. zasp.pl. [dostęp 2015-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lena Zelwerowicz w bazie filmpolski.pl
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
