Lech Raczak

Lech Raczak podczas dyskusji po sztuce Spisek smoleński (Poznań, 2016)
Data i miejsce urodzenia	27 stycznia 1946 Krzyżanowo
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 2020 Poznań
Zawód	reżyser teatralny, dramatopisarz
Współmałżonek	Daria Anfelli
Lata aktywności	1964–2020
Zespół artystyczny
Orbis Tertius – Trzeci Teatr
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Lech Raczak (ur. 27 stycznia 1946 w Krzyżanowie^[1][2], zm. 17 stycznia 2020 w Poznaniu^[3]) – polski reżyser teatralny, teatrolog, dramatopisarz i nauczyciel akademicki.

Współzałożyciel Teatru Ósmego Dnia (1964) i jego kierownik artystyczny (1968–1994)^[4]. Dyrektor artystyczny Teatru Polskiego w Poznaniu (1995–1998) oraz Malta Festival Poznań (1993–2012)^[5]. W latach 2003–2018 był wykładowcą Pracowni Zjawisk Teatralnych Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu^[6], działającej przy Katedrze Scenografii Wydziału Architektury Wnętrz i Scenografii^[7].

Łącznie wyreżyserował ponad pięćdziesiąt przedstawień. Był autorem scenariuszy większości z nich. Kilka z jego przedstawień zostało zarejestrowanych dla Teatru Telewizji. Teksty teatrologiczne Raczaka były publikowane w Polsce, USA, we Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii i we Włoszech.

Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu^[8] oraz filologii polskiej na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1969)^[9].

W 1964, w wieku osiemnastu lat, wspólnie z Tomaszem Szymańskim założył teatr studencki pod nazwą Studencki Teatr Poezji Ósmego Dnia, znany dziś jako Teatr Ósmego Dnia (T8D)^[10][11]. Nazwa zespołu nawiązywała do Zielonej Gęsi Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego („siódmego dnia Pan Bóg odpoczywał, a ósmego stworzył teatr”)^[4]. W tamtym okresie, do zespołu teatru należał również poeta Stanisław Barańczak, a w późniejszych latach Jan A.P. Kaczmarek, założyciel Orkiestry Ósmego Dnia^[4].

Raczak oraz aktorzy Teatru Ósmego Dnia byli w swej pracy zainspirowani metodą Jerzego Grotowskiego^[4]. W okresie stanu wojennego Raczak wystawił m.in. Wzlot według tekstów Nadieżdy i Osipa Mandelsztamów. Zaś po zawieszeniu stanu wojenngo, Raport z oblężonego miasta według Zbigniewa Herberta, w obsadzie z Ewą Wójciak, Ewą Wanat i Maciejem Kozłowskim^[12]. Najpierw było to przedstawienie uliczne, potem – gdy występy zostały zakazane – grano je na dziedzińcach kościołów i klasztorów^[10]. W latach 80. Teatr Ósmego Dnia pod kierownictwem Raczaka wystawił jeszcze m.in. Małą apokalipsę (1985) inspirowaną powieścią Tadeusza Konwickiego^[4].

Jako reżyser współpracował z niezależnymi zespołami w Polsce (Sekta, Asocjacja 2006), a także we Włoszech (Basho w Modenie, Arca w Katanii, Aenigma w Urbino, Uqbar w Weronie). W ramach założonej przez siebie Fundacji Orbis Tertius – Trzeci Teatr, realizował przedstawienia na deskach Centrum Kultury Zamek oraz Sceny Roboczej. Były to m.in. Spisek smoleński (2014) traktujący o konsekwencjach społecznych katastrofy smoleńskiej^[13][14], a także Misterium buffo (2014) według Dario Fo i Dziady (2015) Adama Mickiewicza^[15].

Za dyrekcji Zbigniewa Jaśkiewicza został mianowany reżyserem Teatru Polskiego w Poznaniu (1994)^[16], zaś w latach 1995–1998 pełnił obowiązki dyrektora artystycznego sceny. Na deskach Teatru Polskiego wystawił dwa przedstawienia, adaptację Procesu Franza Kafki (1983) w obsadzie z m.in. Marią Maj, Mariuszem Puchalskim, Andrzejem Szczytką i Piotrem Zawadzkim^[17], a także Edmonda Davida Mameta (1996) w obsadzie z Januszem Stolarskim, Robertem Więckiewiczem, Piotrem Wypartem i Krzysztofem Banaszykiem^[18].

Po odejściu z Teatru Polskiego związał się z Polskim Teatrem Tańca – Baletem Poznańskim, gdzie we współpracy z Ewą Wycichowską zrealizował spektakle baletowe (1997, 2004)^[19]. Ponadto wystawiał spektakle na deskach Teatru im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie (2003, 2004, 2009, 2012), Teatru Studio w Warszawie (2006), Wrocławskiego Teatru Współczesnego (2013) oraz Teatru Nowego im. Kazimierza Dejmka w Łodzi (2013)^[19].

Najdłuższą współpracę nawiązał z Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, prowadzonym przez Jacka Głomba^[20]. W latach 2003–2017 wystawił osiem przedstawień, między innymi Zonę według Stalkera Andrieja Tarkowskiego (2003) z Przemysławem Bluszczem w jednej z głównych ról^[21], Dziady Adama Mickiewicza (2007), Marata-Sade Petera Weissa w obsadzie ze Zbigniewem Walerysiem jako Jacques Roux (2008)^[22], Czas terroru (2010) na podstawie Róży Stefana Żeromskiego, a także swoją ostatnią pracę reżyserską, jaką był Makbet Williama Shakespeare’a (2017)^[20].

Lech Raczak oraz aktorzy T8D – współtwórcy przedstawień tej sceny – są laureatami Nagrody im. Konrada Swinarskiego, przyznawanej przez redakcję miesięcznika „Teatr” za całokształt działalności artystycznej (nagroda za sezon 1993/1994), a także Nagrody im. Stanisława Ignacego Witkiewicza (2008), przyznawanej przez Sekcję Krytyków Teatralnych Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego^[23].

W 2012 roku ówczesny minister kultury Bogdan Zdrojewski odznaczył Raczaka Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”, mówiąc^[5]:

W 2018 został uhonorowany Nagrodą Artystyczną Miasta Poznania. W uzasadnieniu kapituła nagrody pod przewodnictwem prof. Romana Kubickiego podała, że przyznaje ją za wybitne osiągnięcia w dziedzinie teatru, a przede wszystkim przywracanie wiary w to, że sztuka ma zdolność przenoszenia nas z doraźnej rzeczywistości do świata uniwersalnego, czego szczególnym przykładem jest znakomity spektakl Podróże przez sny. I powroty^[23]. W 2019 otrzymał Medal Alumno Bene Merenti, przyznawany wybitnym absolwentom UAM^[24].

Żoną Raczaka była aktorka, dramaturg i reżyserka, Daria Anfelli^[25][26], z którą miał córkę Giordanę^[27][28].

17 stycznia 2020 zasłabł na przyjęciu noworocznym prezydenta Poznania, Jacka Jaśkowiaka, które odbywało się w Centrum Kultury Zamek. Zmarł tego samego dnia po przewiezieniu do szpitala^[23]. Został pochowany 24 stycznia 2020 na poznańskim cmentarzu Górczyńskim, ceremonię odprawił jezuita, o. Wacław Oszajca^[29].

• Szaleństwo i metoda. 48 tekstów o teatrze, Poznań 2012, ISBN 978-83-7768-042-1
• Plac Wolności i inne scenariusze teatralne 1982-2010, Poznań 2012, ISBN 978-83-7768-041-4
• Więcej niż jedno życie. Kreacje zbiorowe Teatru Ósmego Dnia 1977-1985. Postzapisy, Poznań 2012, ISBN 978-83-7768-040-7
• Felietony Lecha Raczaka opublikowane na łamach portalu Teatralny.pl

• LechL. Raczak LechL., Szaleństwo i metoda. 48 tekstów o teatrze, Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2012, ISBN 978-83-7768-042-1, OCLC 829859136 . Brak numerów stron w książce

• Lech Raczak, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-11] .
• Lech Raczak w bazie filmpolski.pl