Krustpils

Państwo	Łotwa
Miejscowość	Jēkabpils
Rozpoczęcie budowy	1237
Położenie na mapie Łotwy Krustpils
56°30′42″N 25°51′32″E/56,511667 25,858889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Krustpils (łatg. Krystapiļs; niem. Kreutzburg; pol. hist. Kryżborg, także Kryżbork) – średniowieczny zamek nad prawym brzegiem rzeki Dźwiny w dawnych Inflantach na Łotwie, wokół którego wyrosło miasto. Obecnie dzielnica miasta Jēkabpils.

Znajduje się tu stacja kolejowa Krustpils, węzeł linii Ryga – Dyneburg i Jełgawa – Rzeżyca.

Zbudowany w 1237 przez zakon kawalerów mieczowych; powstałą wokół zamku miejscowość o tej samej nazwie wspomina się po raz pierwszy w 1511. Miejscowość nadana przez Stefana Batorego rodzinie Korffów(inne języki), którzy byli właścicielami tutejszych dóbr ziemskich do 1920 roku. Tutaj w roku 1626 Aleksander Gosiewski wsparty przez hetmana wielkiego litewskiego Lwa Sapiehę zmusił generała szwedzkiego Horna i króla Gustawa Adolfa do cofnięcia się do zamku Dahlen, który wkrótce potem wojska polskie opanowały.

5 sierpnia 1704 doszło do innej bitwy. Wojska litewsko-szwedzkie (7 tys. żołnierzy) pobiły w niej wojska litewsko-rosyjskie (Krzysztof Zawisza, który brał udział w tej bitwie po stronie szwedzkiej pisał o 18 tys., lecz jest to liczba zawyżona). Litwini sprzymierzeni z Rosjanami przepędzili żołnierzy szwedzkich (prawe skrzydło wojsk szwedzko-litewskich) z pola, a Litwini sprzymierzeni ze Szwedami przepędzili Rosjan (prawe skrzydło wojsk rosyjsko-litewskich). Ostatecznie wygrała strona szwedzko-litewska.

W 1920 miasteczko uzyskało prawa miejskie i swój herb (mury miejskie z krzyżem).

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 400 osób. 1 sierpnia 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano na torfowiskach 6 km za miastem. Sprawcami zbrodni byli Łotysze z Rygi z tzw. komando Arajsa oraz kompania miejscowej policji pomocniczej. Całością dowodził oficer SD z Einsatzkommando 2^[1].

Po wybudowaniu w 1962 mostu przez Dźwinę włączone w granice pobliskiego miasta Jēkabpils jako jego prawobrzeżne przedmieście.

• Synagoga w Krustpils

• Kryżbork, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 769 .
• Kryżbork, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 178 .