Konflikt zbrojny
Konflikt zbrojny – rodzaj przemocy zbrojnej polegającej na dążeniu do osiągnięcia celów państwa (koalicji, grupy społecznej) przez wzajemne działania zbrojne przy użyciu sił zbrojnych lub zorganizowanych i uzbrojonych grup.
Definicje i rodzaje
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowy Trybunał Karny dla byłej Jugosławii orzekł 2 października 1995, iż konflikt zbrojny istnieje zawsze, gdy między państwami dochodzi do użycia sił zbrojnych lub długotrwałej przemocy zbrojnej między władzami rządowymi a zorganizowanymi grupami zbrojnymi lub między takimi grupami na terytorium jednego państwa[1].
Pojęcie konfliktu zbrojnego jest szersze od pojęcia wojny, gdyż obejmuje wszelkie przejawy walki zbrojnej, natomiast wojna, ujmowana tradycyjnie, jest przeciwstawiana stanowi pokoju i oznacza sytuację walki zbrojnej między państwami[2].
Istnieją różne modele systematyzowania konfliktów zbrojnych. Najczęściej wyróżnia się konflikty międzynarodowe oraz konflikty o charakterze wewnątrzpaństwowym. Spośród międzynarodowych jako najważniejsze należy wymienić konflikty między państwami oraz konflikty narodowowyzwoleńcze (także wojny kolonialne)[3]. Z kolei konflikty wewnątrzpaństwowe, tradycyjnie nazywane wojnami domowymi lub cywilnymi (ang. civil war od łac. bellum civile), ze względu na swój charakter dzielone są na wojny o zdobycie lub odzyskanie władzy w państwie oraz wojny secesyjne, tzn. mające na celu oderwanie części terytorium państwa[4].
Istotną cechą konfliktu zbrojnego wewnątrzpaństwowego jest fakt, iż rozgrywa się on na terytorium jednego państwa między siłami zbrojnymi lub zorganizowanymi grupami zbrojnymi, pozostającymi pod odpowiednim dowództwem i sprawującymi władzę nad częścią terytorium państwa w sposób umożliwiający im prowadzenie skoordynowanych działań zbrojnych. W takim ujęciu pojęcie konfliktu zbrojnego nie obejmuje zazwyczaj zamieszek wewnętrznych, rozruchów czy sporadycznych aktów przemocy[5].
Dobra kultury zasługują na ochronę bez względu na rodzaj konfliktu[6].
Zmiany charakteru współczesnych konfliktów zbrojnych
[edytuj | edytuj kod]Wśród wielu cech współczesnych konfliktów zbrojnych odnotowuje się dynamiczne zmiany ich charakteru w postaci[7]:
- całkowitego wygaszenia tzw. pozasystemowych konfliktów zbrojnych (ang. extrasystemic armed conflicts) prowadzonych pomiędzy państwem a stroną pozapaństwową, poza terytorium tego państwa (wojny kolonialne, wojny imperialne), co ostatecznie nastąpiło w 1975 r.
- znacznego zmniejszenia liczby konfliktów międzypaństwowych (ang. interstate armed conflicts), toczonych pomiędzy dwoma państwami lub większą liczbą państw – z 6 (1948 r.) do 1 (2011 r.)
- znacznego wzrostu liczby konfliktów wewnętrznych (ang. internal armed conflicts, interstate armed conflicts) z udziałem strony rządowej i co najmniej jednej strony wewnętrznej opozycji przy braku zaangażowania stron trzecich – z 14 (w 1946 r.) aż do 63 (w 1992 r.), a następnie stopniowym spadku do 27 (w 2011 r.)
- stałego wzrostu liczby umiędzynarodowionych konfliktów wewnętrznych (ang. internationalized internal armed conflicts), prowadzonych pomiędzy stroną rządową i co najmniej jedną stroną wewnętrznej opozycji przy zaangażowaniu stron trzecich po jednej lub po obu stronach konfliktu – z 0 (w 1956 r.) do 9 (w 2011 r.)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ An armed conflict exists whenever there is a resort to armed force between States or protracted armed violence between governmental authorities and organized armed groups or between such armed groups (The Prosecutor v. Dusko Tadic, 70). Militaryzacja i zbrojenia kosmosu s. 154, Międzynarodowe prawo humanitarne w świetle współczesnych konfliktów zbrojnych s. 312n.
- ↑ Rozróżnienie to widać w art. 2 wspólnym dla wszystkich czterech konwencji genewskich z 1949 roku: Konwencja niniejsza będzie miała zastosowanie w razie wypowiedzenia wojny lub powstania jakiegokolwiek innego konfliktu zbrojnego (ang. armed conflict) między dwiema lub więcej niż dwiema Wysokimi Umawiającymi się Stronami, nawet gdyby jedna z nich nie uznała stanu wojny. Konwencja będzie również miała zastosowanie we wszystkich przypadkach okupacji całości lub części terytorium jednej z Wysokich Umawiających się Stron, nawet gdyby ta okupacja nie napotkała żadnego oporu zbrojnego. Ustęp 5 preambuły I Protokołu dodatkowego z 1977 głosi postanowienia Konwencji genewskich z dnia 12 sierpnia 1949 r. i niniejszego Protokołu muszą być w pełni stosowane we wszystkich okolicznościach wobec wszelkich osób chronionych przez te dokumenty, bez rozróżnienia na niekorzyść wynikającego z charakteru lub przyczyn konfliktu zbrojnego albo motywów głoszonych lub przypisywanych stronom konfliktu. Patrz też: Ochrona dzieci przed uczestnictwem w działaniach zbrojnych we współczesnym prawie międzynarodowym s. 28–30.
- ↑ I Protokół dodatkowy z 1977 do Konwencji z 1949 w artykule 1 ust. 4 głosi, iż pojęcie międzynarodowego konfliktu zbrojnego dotyczy również konfliktów zbrojnych, w których ludy walczą przeciw panowaniu kolonialnemu i obcej okupacji oraz przeciw reżimom rasistowskim, wykonując swe prawo do samostanowienia zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych oraz w Deklaracji w sprawie zasad prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współpracy między państwami, zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych.
- ↑ Podział na konflikty zewnętrzne i wewnętrzne w praktyce może sprawiać trudności, gdyż na skutek zewnętrznej ingerencji istnieje możliwość przemiany konfliktu wewnętrznego w zewnętrzny (Ochrona... s. 37).
- ↑ Sprawy te omawia art. 3 wspólny dla wszystkich czterech Konwencji z 1949 oraz II Protokół dodatkowy z 1977. Agnieszka Szpak, Problematyka odpowiedzialności sprawców zbrodni wojennych popełnianych podczas niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych s. 180.
- ↑ Konwencja haska (1954) o ochronie dóbr kultury w razie konfliktu zbrojnego (Dz.U. 1957 nr 46, poz. 212): Strony Konwencji okupujące w całości lub w części terytorium innej Strony, powinny w miarę możliwości popierać wysiłki właściwych władz narodowych terytorium okupowanego, mając na celu zapewnienie opieki nad jego dobrami kulturalnymi i ich zachowanie (art. 5). W razie konfliktu zbrojnego nie posiadającego charakteru międzynarodowego, a powstałego na terytorium jednej ze Stron, każda ze stron konfliktu będzie obowiązana stosować co najmniej postanowienia Konwencji, dotyczące poszanowania dóbr kulturalnych (art. 19).
- ↑ Gleditsch et al. (2002): UCDP/PRIO Armed Conflict Dataset Codebook. Uppsala Conflict Data Program (UCDP) oraz Centre for the Study of Civil Wars, International Peace Research Institute, Oslo (PRIO), Version 4-2009. s. 7. [dostęp 2016-01-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-09)]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik podstawowych terminów dotyczących bezpieczeństwa państwa. Warszawa: Akademia Obrony Narodowej, 1994, s. 12.
- Mały słownik stosunków międzynarodowych. Warszawa: WSiP, 1999, s. 102.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
