Kompania łączności 9 Dywizji Piechoty – pododdział łączności Wojska Polskiego.

Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych Szefostwo Łączności L. 680/tjn.32/Org. z 7 października 1932^[a] została sformowana z dniem 20 października 1932 kompania telegraficzna 9 Dywizji Piechoty^[3].

Na stanowisko dowódcy kompanii wyznaczony został por. Kazimierz Edward Żórniak, a na stanowisko młodszego oficera kompanii ppor. Stanisław Czeluściński^[4]. Dowódca kompanii był odpowiedzialny za jej organizację pod kierownictwem szefa łączności dywizji piechoty^[2].

Oficerowie, podoficerowie i szeregowcy służby czynnej rocznika 1910 byli przydzieleni z baonów telegraficznych i istniejących już kompanii telegraficznych, natomiast rekruci rocznika 1911 zostali powołani bezpośrednio do kompanii w dniach 29-31 października 1932^[2]. Kompania otrzymała osiem koni wierzchowych (remontów), osiem koni taborowych, osiem kompletnych rzędów wierzchowych i dwie pary uprzęży taborowych^[5].

Kompania stacjonowała w garnizonie Brześć^[6][7] i była organiczną jednostką łączności 9 Dywizji Piechoty^[8]. W 1940 zamierzano przenieść kompanię do Siedlec^[9][b].

Kompania miała prowadzić szkolenie według obowiązującej „Instrukcji wyszkolenia wojsk łączności” sygn. MSWojsk. Szefostwo Łączności L. dz. 900/tjn. Wyszk. 30^[11].

Kompania miała dwa plutony, lecz nie posiadała radia^[12]. Pluton radio był mobilizowany w pułku radio w Warszawie^[13] i po zakończeniu mobilizacji przydzielony do dywizji^[14][15]. Dywizja nie posiadała wówczas organu zaopatrzenia i naprawy sprzętu łączności, czyli organu służby łączności^[13].

Na podstawie rozkazu Dowództwa Łączności MSWojsk. L. 3000/tjn. I.Org. z 11 października 1937 kompania telegraficzna 9 DP została przeorganizowana i przemianowana na kompanię łączności 9 DP^[5]. W składzie kompanii został utworzony pluton radio^[16][17].

Organizacja pokojowa kompanii łączności:

• dowódca kompanii (kapitan),
• drużyna dowódcy kompanii^[c],
• I pluton telefoniczny,
• II pluton telefoniczny,
• III pluton radio^[18][8].

Etat przewidywał 4 oficerów, 14-18 podoficerów (zależnie od typu kompanii), 130-133 szeregowców, 14 koni wierzchowych, 18-20 koni pociągowych, 2 samochody ciężarowe, 2 motocykle i 8 rowerów^[8].

Organizacja pokojowa była dostosowana do zadań mobilizacyjnych i okazała się dobrą^[19].

1 września 1938 uprawnienia dowódcze względem kompanii otrzymał szef łączności dywizji^{[20][21] [d]}. Dowódcami (szefami) łączności 9 DP byli: kpt. / mjr łącz. Zenon Konarski (1 III 1929^[23] – X 1930^[24]), kpt. / mjr łącz. Czesław Wardziński (X 1930^[25] – X 1935) i kpt. łącz. Tadeusz II Rudnicki (do IX 1939^[26][27]). Pomocnikiem dowódcy łączności we wrześniu 1939 był por. łącz. Aleksander Muraszko^[e][27].

Do zadań kompanii należało szkolenie rezerw podoficerów i szeregowców jedynie na potrzeby własne. Poborowi byli wcielani bezpośrednio do kompanii. Etaty były tak skalkulowane, że dla zaspokojenia zapotrzebowań wojennych musiano powołać pod broń osiem roczników rezerwistów^[18][8]. Kandydaci na podoficerów służby czynnej z kompanii szkolili się w szkołach podoficerskich batalionów telegraficznych i pułku radio^[29].

Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” kompania łączności 9 DP była jednostką mobilizującą. Pod względem mobilizacji materiałowej była przydzielona do 35 pułku piechoty Legionów^[7][30].

Dowódca kompanii był odpowiedzialny za przygotowanie całości mobilizacji jednostek wpisanych na tabelę mob. z wyjątkiem mobilizacji materiałowej, za którą był współodpowiedzialny razem z dowódcą 35 pułku piechoty^[31].

Dowódca kompanii był ponadto odpowiedzialny za przeprowadzenie mobilizacji:

• kompanii telefonicznej 9 DP,
• plutonu łączności Kwatery Głównej 9 DP,
• plutonu radio 9 DP,
• drużyny parkowej łączności 9 DP.

Wszystkie jednostki były mobilizowane w Brześciu, w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem czerwonym^[32][30][33].

Po zakończeniu czynności mobilizacyjnych kompania przekazywała: nadwyżki personelu i materiału do Kadry 4 batalionu telegraficznego w Brześciu, natomiast nadwyżki koni i środków przewozowych do 35 pp^[7][30]

Jednostki zmobilizowane przynależały pod względem ewidencyjnym do Ośrodka Zapasowego Telegraficznego „Lublin” z wyjątkiem plutonu radio 9 DP, który przynależał do Ośrodka Zapasowego Radio w Warszawie^[34].

23 marca 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr IX^[35][36]. W czasie mobilizacji do kompanii wcielono 32 podoficerów i 228 szeregowych rezerwy^[37]. Kompania osiągnęła gotowość około 8 godzin po terminie z powodu opóźnionych dostaw wyposażenia i koni z 35 pp^[38]. Mobilizacja wykazała pewne usterki zarówno w samym przygotowaniu mob. jak i w wyposażeniu materiałowym oddziałów, które następnie usunięto^[39].

 Osobny artykuł: Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty w 1939 roku.

Jednostki łączności 9 DP były formowane według organizacji wojennej L.3124/mob.org., ukompletowane zgodnie z zestawieniem specjalności L.3124/mob.AR oraz uzbrojone i wyposażone zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3124/mob./mat.^[40]

Pluton łączności Kwatery Głównej 9 DP przeznaczony był do obsługi dowództwa dywizji, kompania telefoniczna przeznaczona do budowy i obsługi polowej sieci telefonicznej (z kabla polowego), a drużyna parkowa łączności odpowiadała za zaopatrzenie, naprawę i ewakuację sprzętu łączności^[41][42][43].

Pluton radio 9 DP był formowany według organizacji wojennej L.3121/mob.org., ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.3121/mob.AR oraz uzbrojony i wyposażony zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3121/mob./mat.^[40]

Wiosną 1939 kompania została podporządkowana pod względem wyszkolenia fachowego dowódcy 2 Grupy Łączności^[44]. Ze względu na szybki wybuch wojny dowództwo grupy nie odegrało powierzonej mu roli^[45].

Pod koniec maja, na wniosek dowódcy dywizji, kompania przeniesiona została z rejonu Brześcia w rejon Siedlec^[46][47]. Według dowódcy kompanii została ona zakwaterowana w Siedlcach u gospodarzy przy ulicy Starowiejskiej, około 1 km od centrum miasta^[10]. 1 czerwca 1939 stan kompanii liczył 9 oficerów (3 służby stałej i 6 rezerwy), 41 podoficerów (8 zawodowych, 1 nadterminowy i 32 rezerwy) oraz 331 szeregowców (57 starszego rocznika, 46 młodszego rocznika i 228 rezerwy)^[10]. 5 czerwca kompania wyjechała do Koronowa^[48] i zakwaterowana na przedmieściu, z którego dojazd do miasta był nieco utrudniony^[10]. W sierpniu do kompanii wcielono nowych żołnierzy rezerwy, których pilnie należało przeszkolić^[10]. 30 sierpnia marszem pieszym kompania przeszła do Tucholi z wyjątkiem IV plutonu, który przydzielony do 22 pułku piechoty pozostał w okolicy Koronowa^[48][f]. W nocy z 31 sierpnia na 1 września żołnierze kompanii pakowali sprzęt telefoniczny i telegraficzny Urzędu Pocztowego w Tucholi oraz napełniali butelki benzyną jako broń przeciwpancerna^[48].

W czasie kampanii wrześniowej jednostki łączności z plutonem radio walczyły w składzie macierzystej dywizji^[27].

Dowódcy kompanii

• por. łącz. Kazimierz Edward Żórniak^[g] (od XII 1932)
• por. łącz. Adam Mieczysław Zaleski vel Terlecki^[h] (czpo. 16 VII–30 X 1936 i 20 XII 1937^[52] – IX 1939)

Obsada personalna kompanii łączności 9 DP w marcu 1939^[6]

• dowódca kompanii – por. łącz. Adam Mieczysław Zaleski vel Terlecki
• dowódca plutonu telefonicznego – por. łącz. Olgierd Muraszko
• dowódca plutonu radio – ppor. łącz. Juliusz Piotr Lewandowski

Obsada personalna jednostek łączności 9 DP i plutonu radio we wrześniu 1939^[27][53][10]

• dowódca kompanii telefonicznej 9 DP – por. łącz. Adam Mieczysław Zaleski^[48]
• zastępca dowódcy kompanii – ppor. łącz. rez. Marian Przesmycki
• dowódca I plutonu – ppor. łącz. rez. Ludwik Chaciński
• dowódca II plutonu – ppor. łącz. rez. mgr Jerzy Egierszdorff^[i]
• dowódca III plutonu – ppor. łącz. rez. Kazimierz Wasilewski^[j]
• dowódca IV plutonu – ppor. łącz. rez. Włodzimierz Sitkowski
• dowódca plutonu łączności KG 9 DP – por. łącz. Olgierd Muraszko^[k]
• zastępca dowódcy plutonu łączności KG 9 DP – ppor. łącz. rez. Henryk Hermanowski
• dowódca plutonu radio 9 DP – ppor. łącz. Juliusz Piotr Lewandowski^[l]
• dowódca drużyny parkowej łączności 9 DP – sierż. Franciszek Czajda

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Aneta Błaszkowska. Kapitan Zaleski vel Terlecki – oficer z „ulicy represjonowanych”. „Biuletyn IPN”. 3 (124), marzec 2011. Warszawa. 
• Heliodor Cepa: Uwagi na temat przygotowania łączności w czasie pokoju i jej działania w czasie wojny. [w:] B.I.9a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-06. [dostęp 2022-06-13].
• Zygmunt Chamski: Studjum łączności w kampanii polskiej 1939 roku. [w:] B.I.9c cz. 1 odpis [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, październik 1941. [dostęp 2022-06-13].
• Jerzy Izdebski. Mobilizacja 9 DP w 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (89), 1979. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
• Jerzy Izdebski: 9 Dywizja Piechoty w okresie mobilizacji i wojny obronnej 1939 r.. [w:] B.I.26b [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1976-07-03. [dostęp 2022-06-24].
• Zenon Konarski: Uwagi i spostrzeżenia, dotyczące przygotowań do działań wojennych z zakresu organizacji i mobilizacji wojsk łączności. [w:] B.I.9b [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-30. [dostęp 2022-06-13].
• Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
• Władysław Leonard: Dowództwa i łączność : Obsada we wrześniu 1939. [w:] B.I.9c cz. 2 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, styczeń 1991. [dostęp 2018-10-31].
• Tadeusz Popławski. Polskie wojska łączności w wojnie obronnej 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (36), 1965. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Kazimierz Wasilewski: Ankieta dla uczestników walk wrześniowych w r. 1939. [w:] B.I.26i [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1942-03-31. [dostęp 2022-06-24].
• Marek Zajączkowski: Wielkopolskie oddziały wojsk łączności 1919–1939. Poznań: Wydawnictwo Miejskie Poznania, 2015. ISBN 978-83-77-68-116-9.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.