Katarzyna Kobro

Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1898 Moskwa
Data i miejsce śmierci	21 lutego 1951 Łódź
Zawód, zajęcie	rzeźbiarka
Multimedia w Wikimedia Commons

Katarzyna Kobro (ur. 14 stycznia^?/26 stycznia 1898 w Moskwie (lub Rydze^[1]), zm. 21 lutego 1951 w Łodzi) – polska rzeźbiarka awangardowa pochodzenia niemiecko-rosyjskiego^[2].

Urodziła się w Moskwie jako córka Jewgenii Rozanow i Mikołaja von Kobro. Ukończyła w Moskwie ewakuowane z Warszawy III Żeńskie Gimnazjum Warszawskie. W latach 1917–1920 studiowała w moskiewskiej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury^[1].

Była żoną poznanego w Moskwie awangardowego artysty Władysława Strzemińskiego. Ich jedynym dzieckiem była Nika Strzemińska (zm. 2001), lekarz psychiatra i pisarka, propagatorka sztuki swoich rodziców. Katarzyna Kobro przyjaźniła się z Julianem Przybosiem i Janem Brzękowskim. Współtworzyła grupy „Blok”, „Praesens” i „a.r.” (czyli „awangarda rzeczywista” lub „artyści rewolucji”)^[1].

Zrewolucjonizowała myślenie o rzeźbie. Odeszła od pojmowania rzeźby jako bryły. Pod wpływem konstruktywizmu odrzuciła indywidualizm, subiektywizm i ekspresjonizm sztuki, w ich miejsce postulowała bezwzględny obiektywizm formy, podstawowym jej celem była budowa abstrakcyjnego dzieła sztuki, opartego na uniwersalnych i obiektywnych prawach, odkrywanych na drodze eksperymentu i analizy. Punktem wyjścia koncepcji rzeźby Katarzyny Kobro jest abstrakcyjne pojęcie nieskończonej przestrzeni. Przestrzeń tak pojęta jest jednorodna i nie posiada żadnych szczególnych miejsc, żadnego punktu odniesienia (np. w rodzaju środka układu współrzędnych). Stąd Kobro dążyła w swoich pracach do takiego zorganizowania przestrzeni, aby nie było w niej podziału na przestrzeń zamkniętą w bryle i otoczenie, ale by dzieło współistniało z przestrzenią, pozwalając jej przenikać się. Równocześnie z koncepcji jednorodności przestrzeni wynika likwidacja centrum kompozycyjnego, tak by każdy punkt rzeźby był jednakowo ważny^[1].

Rzeźbiarska twórczość Katarzyny Kobro ma fundamentalne znaczenie dla polskiej sztuki nowoczesnej. Kobro zrewolucjonizowała myślenie o rzeźbie^[1].

Tak wyjątkowe podejście do rzeźby wpłynęło na wielu awangardowych artystów, m.in. Belga Georges’a Vantongerloo, którego twórczość widocznie ewoluowała w latach dwudziestych i trzydziestych, częściowo pod wpływem prac Kobro^[3].

Została pochowana w Łodzi w części prawosławnej cmentarza Doły. Dopiero pięć lat po śmierci artystki miała miejsce jej pierwsza powojenna wystawa – wspólna z Władysławem Strzemińskim. Większość jej dzieł znajduje się w Muzeum Sztuki w Łodzi. Od 2001 przyznawana jest nagroda jej imienia^[1].

W 2009 Teatr Telewizji zrealizował sztukę o tytule Powidoki w reż. Macieja Wojtyszki, w której ukazano życie prywatne Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego^[4].

W 1986 Gerard Kwiatkowski zainicjował powstanie repliki rzeźby „Kompozycja Przestrzenna” Katarzyny Kobro w Elblągu w pobliżu Centrum Sztuki Galerii EL^[5].

• Katarzyna Kobro (1898–1951). W setną rocznicę urodzin, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 1998, ISBN 83-906130-9-3.
• Nika Strzemińska: Katarzyna Kobro, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 1999, ISBN 83-87367-57-5; wyd. II, 2004, ISBN 83-7383-042-1.
• Marzena Bomanowska: 7 rozmów o Katarzynie Kobro, Muzeum Sztuki, Łódź 2011, ISBN 978-83-87937-97-3.
• Małgorzata Czyńska: Kobro. Skok w przestrzeń, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015, ISBN 978-83-8049-042-0.

• Liceum Sztuk Plastycznych w Zduńskiej Woli – w 2008 roku nadano mu imię Katarzyny Kobro^[6]

• GrzegorzG. Sztabiński GrzegorzG., Dlaczego geometria? problemy współczesnej sztuki geometrycznej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2004, ISBN 83-7171-729-6, OCLC 830620939 . Brak numerów stron w książce
• AndrzejA. Turowski AndrzejA., Budowniczowie świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej, Kraków: Universitas, 2000, ISBN 83-7052-673-X, OCLC 69560642 . Brak numerów stron w książce
• Katarzyna Kobro 1898–1951; w setną rocznicę urodzin – katalog wystawy, Muzeum Sztuki w Łodzi, 1999, ISBN 83-906130-9-3.
• Janusz Zagrodzki: Katarzyna Kobro i kompozycja przestrzeni, PWN, Warszawa 1984
• Andrzej Turowski: Konstruktywizm polski. Próba rekonstrukcji nurtu 1921–1943, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1981, ISBN 83-04-00557-3.

• Katarzyna Kobro, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] .
• Katarzyna Kobro w iMNK – Wirtualnym Muzeum Narodowym w Krakowie