Miasteczko Uniwersyteckie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

nr rej. A/1770 z 20 stycznia 2020
Miasteczko uniwersyteckie – fontanna
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Typ budynku	zespół architektoniczno-urbanistyczny
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Ryszard Karłowicz z zespołem architektów Pracowni Urbanistyczno-Architektonicznej S-77
Ukończenie budowy	2 października 1973
Położenie na mapie Torunia Miasteczko Uniwersyteckie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Położenie na mapie Polski Miasteczko Uniwersyteckie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Miasteczko Uniwersyteckie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
53°01′10,8″N 18°34′20,4″E/53,019667 18,572333
Multimedia w Wikimedia Commons

Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (miasteczko akademickie) – kompleks zabudowań Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na Bielanach w Toruniu. Został on oficjalnie otwarty 2 października 1973 roku. Zajmuje powierzchnię 82 ha^[1].

W Polsce Ludowej kampus nazywano miasteczkiem akademickim. Nazwa ta stanowiła kalkę z rosyjskiego akademgorodek^[2].

Pomysł budowy kampusu pojawił się w 1945 roku^[3]. W marcu 1962 roku władze centralne zdecydowali się sfinansować budowę kampusu jako inwestycji związanej z obchodami 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika^[4]. Projekt budowy kampusu przedstawiono w 1967 roku. Projekt opracował zespół architektów Pracowni Urbanistyczno-Architektonicznej S-77, kierowany przez doc. dr Ryszard Karłowicz^[1]. Budowę miasteczka włączono do programu obchodów 500-lecia urodzin Mikołaja Kopernika^[1]. Była to główna inwestycja rządowa na cześć uczonego^[2]. Budowę podzielono na trzy etapy: 1967–1973, 1973–1976, 1976–1980^[2]. Pracę budowlane rozpoczęto 9 czerwca 1967 roku^[4].

Kampus oficjalnie otwarto 2 października 1973 roku^[1]. Na otwarciu pojawił się premier Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz^[5]. Był to pierwszy w Polsce kompleks zabudowań tego typu. Koszt pierwszego etapu wyniósł ponad 540 mln zł. W wyniku obaw, że może zabraknąć środków na kontynuacje prac po zakończeniu Roku Kopernikańskiego prace budowlane zaplanowano tak, by już w pierwszym etapie były gotowe: budynki ogólnouczelniane (rektorat, biblioteka), naukowo-dydaktyczne (Instytut Chemii, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi), domy studenckie, hotele asystenckie, stołówka, przychodnia zdrowia, sale gimnastyczne^[2]. W latach 90. XX wieku rozpoczęto jego rozbudowę. W czerwcu 2014 roku kampus połączono z centrum Torunia linią tramwajową. 20 stycznia 2020 rok miasteczko akademickie zostało wpisane do rejestru zabytków^[1].

W latach 90. XX wieku Międzynarodowe Stowarzyszenie Planistów i Urbanistów w Holandii uznało kampus za najwybitniejsze dzieło późnego modernizmu w Europie Środkowej^[1]. W 2018 roku kampus trafił na listę stu najważniejszych budynków stulecia, przygotowaną przez miesięcznik „Architektura Murator”^[6].

Kampus zaprojektowano tak, by dyspozycja przestrzenna centrum wyraźnie podkreślało stary kult nauki oraz uniwersytetu jako świątyni wiedzy. Dzięki zastosowaniu szerokich, tarasowych schodów, spiętrzonych w kilku poziomach podkreślono wyrażenie monumentalizmu^[7]. Na placu-parkingu wyróżnia się panneau zdobiące fasadę auli^[7][8]. Obszar patia organizuje pomnik „De revolutionibus”^[7].

Centrum kampusu zajmuje Forum Główne^[7]. W jej centrum znajduje się lustro wodne, pełniące rolę nawilżacza suchego powietrza oraz rezerwuaru dla celów przeciwpożarowych^[9]. Forum Główne tworzą: budynki auli i rektoratu (południe), biblioteka (północ), Instytut Chemii (zachód). Na wschodniej stronie znajduje się wolna przestrzeń, otwarta na budynki strefy mieszkaniowo-socjalnej^[7].

Zagospodarowanie przestrzeni kampusu opracowano tak, by umożliwić w przyszłości rozbudowę kampusu o nowe obiekty^[10]. Budynki rozplanowano na dwóch osiach: mieszkaniowo-socjalnej (od auli UMK do uliczki od klubu studenckiego Od Nowa) i dydaktyczno-naukowej (od rektoratu do biblioteki i poszczególnych wydziałów)^[11]. Ograniczone możliwości rozwoju przestrzennego ma wyłącznie Forum Główne^[10]. Domy i hotele studenckie znajdują się na tzw. Małym Forum^[12].

• Aula – budynek zaprojektowany przez Marka Różańskiego^[13], położony przez Forum Głównym^[7]. Budowę auli rozpoczęto we wrześniu 1969 roku. W lipcu 1971 roku zakończono montaż szkieletu ze stali. Budynek oddano 31 grudnia 1972 roku^[14]. 5 lutego 1973 roku odsłonięto na fasadzie auli panneau autorstwa Stefana Knappa^[15]. Kompozycja liczy 255 kwadratowych elementów w trzech wielkościach: 24 dużych, 67 średnich, 164 małych^[16]. Trzy elementy duże i cztery średnie tworzą portret Mikołaja Kopernika^[17]. Aula jest połączona z rektoratem poprzez patio przykryte daszkiem^[5].
• Rektorat – budynek znajdujący się przy Forum Głównym^[7], zaprojektowany przez Marka Różańskiego^[13]. Według planów budowa rektoratu miała rozpocząć się w 1968 roku, faktycznie prace rozpoczęły się w marcu 1969 roku, a zakończyły 31 grudnia 1971 roku^[14].
• Budynek Biblioteki Uniwersyteckiej – budynek znajdujący się przy Forum Głównym^[7], zaprojektowany przez Witolda Benedka^[13]. Biblioteka została przeniesiona z ulicy Fryderyka Chopina 12^[18]. Według planów budowa biblioteki miała rozpocząć się w 1968 roku. Prace rozpoczęto w marcu 1969 roku. Budowę zakończono 31 grudnia 1971 roku^[14]. Budynek oddano do użytku w 1973 roku. W latach 1987–1992 zbudowano nowe powierzchnie magazynowe^[18].
• Budynki wydziałów:
  • Budynek Wydziału Chemii – budynek zaprojektowany przez Józefa Łuckiego i Andrzeja Jaworskiego^[13]. Budowę rozpoczęto w maju 1969 roku. Budynek oddano do użytku 31 grudnia 1972 roku^[14].
  • Budynek Wydziału Nauk Biologicznych i Instytutu Nauk Pedagogicznych – budynek zaprojektowany przez Bogdana Popławskiego^[13]. Prace budowlane rozpoczęto we wrześniu 1972 roku. Budynek oddano do użytku 30 listopada 1973 roku^[14]. W 2002 roku został rozbudowany^[19]. W latach 2016–2019 przeprowadzono generalny remont budynku^[20].
  • Budynek Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania – oddany do użytku w 1991 roku^[19].
  • Budynek Wydziału Prawa i Administracji – oddany do użytku pod koniec lipca 2000 roku. Fasada jest utrzymana w architektonicznej konwencji „Harmonijki”^[21].
  • Budynek Wydziału Teologicznego – dawna stołówka, na przełomie 2007–2008 przebudowany na potrzeby Wydziału Teologicznego^[22].
  • Collegium Humanisticum – gmach Wydziału Nauk Historycznych zaprojektowany przez Stefana Kuryłowicza^[11]. Zostało oddane do użytku w 2011 roku^[19].
• Budynek Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii – oddany do użytku w 2013 roku^[19].
• Zaplecze sportowe – oddane do użytku w latach 70^[23].
• Uniwersyteckie Centrum Sportowe – centrum sportowe oddane do użytku 27 września 2013 roku^[24]. Pomysł na budowę centrum pojawił się w latach 90., gdy dotychczasowe zaplecze sportowe nie było w stanie sprostać coraz większej liczbie studentów^[23]. W skład centrum sportowego wchodzą: hala sportowo-widowiskowa, 25-metrowy basen, tory do nauki pływania, sala fitness, siłownia, ścianka wspinaczkowa, jacuzzi, zaplecze odnowy biologicznej. W trybunach hali sportowej może pomieścić się 250 widzów^[24].
• Domy studenckie – akademiki zaprojektowane przez Wincentego Szobera^[13]. Zostały oddane do użytku na początku lat 70^[11].
• Od Nowa – klub studencki otwarty w 1983 roku^[11].
• Hotele asystenckie – hotele zaprojektowane przez Wincentego Szobera^[13]. Budowę pierwszego hotelu rozpoczęto 11 grudnia 1968 roku, zakończono zaś 30 grudnia 1970 roku. Budowa drugiego hotelu rozpoczęła się 14 kwietnia 1969 roku, zakończyła 27 lutego 1971^[25].
• Budynek przy ul. Jurija Gagarina 39 – od 7 maja 2022 roku siedziba Instytutu Psychologii UMK oraz Katedry Kognitywistyki. Dawniej mieściła się tu Akademia Przychodni Lekarskiej^[26].

• 
  Aula
• 
  Rektorat
• 
  Biblioteka
• 
  Wydział Chemii

• Katarzyna Kluczwajd: Toruń tylko zaplanowany. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2022. ISBN 978-83-7729-703-2.
• Michał Pszczółkowski. Kampus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu 1967-1973. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”. 55, 2010. 
• Michał Pszczółkowski. Z dziejów budowy toruńskiego kampusu uniwersyteckiego 1967–1973. „Zapiski Historyczne”. LXXV, 2010. 
• Michał Pszczółkowski: Panneau auli uniwersyteckiej w kontekście życia i twórczości Stefana Knappa. W: Zabytki toruńskie młodszego pokolenia. Toruńskie rocznice kopernikańskie: fakty, ideologie, kreacje. Katarzyna Kluczwajd, Michał Pszczółkowski (red.). Toruń: Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2023. ISBN 978-83-966134-3-1.