Kampania Skanderbega we Włoszech

Mapa przedstawiająca wyprawę morską Skanderbega w 1461 roku.
Czas	1460–1462
Miejsce	Półwysep Apeniński
Terytorium	głównie Apulia
Przyczyna	wojna domowa w Królestwie Neapolu
Wynik	porażka Andegawenów
Strony konfliktu
Liga w Lezhy, Państwo Kościelne, Królestwo Neapolu, Księstwo Mediolanu Andegawenowie, Księstwo Tarentu
Dowódcy
Skanderbeg, Pius II, Ferdynand I, Alessandro Sforza René I Andegaweński, Jan II Andegaweński, Jacopo Piccinino, Giovanni Orsini
brak współrzędnych

Kampania Skanderbega we Włoszech – toczące się w latach 1460–1462 na terenie Półwyspu Apenińskiego działania wojenne władcy Albanii Skanderbega. Ich celem było wsparcie neapolitańskiego króla Ferdynanda I, którego przeciwnikiem był René I Andegaweński. Konflikt pomiędzy nimi doprowadził do wybuchu wojny domowej w Królestwie Neapolu. Ówczesny papież Kalikst III, mimo iż poparł Ferdynanda, nie był w stanie udzielić mu pomocy, więc zwrócił w tym celu się do Skanderbega.

Alfons V, poprzednik i ojciec Ferdynanda I, podczas swojego panowania udzielił Skanderbegowi pomocy finansowej oraz wojskowej; albański władca miał potrzebę odwdzięczenia się Królestwu Neapolu, więc przystał na prośbę papieża i w tym celu wysłał wyprawę wojskową do neapolitańskiego władcy. Udzielenie pomocy ze strony Albanii było możliwe dzięki podpisaniu w 1459 roku zawieszenia broni z osmańskim sułtanem Mehmedem II na okres trzech lat. W ramach pomocy wysłano do obleganej przez Andegawenów Barletty 500 żołnierzy kawalerii, którzy zostali wcieleni do sił Ferdynanda I. Sam Skanderbeg przybył na teren Włoch dopiero we wrześniu 1461 roku, a dzięki działaniom jego żołnierzy, którzy już wcześniej dotarli z Albanii, oblężenie zostało przerwane.

Po powrocie Skanderbega do Albanii w styczniu 1462 roku jego żołnierze wciąż przebywali w Królestwie Neapolu, jednak nie ma informacji, czy kontynuowali oni działania wojenne. Siły Andegawenów zostały ostatecznie pokonane przez siły Ferdynanda I w sierpniu tegoż roku w bitwie pod Orsarą.

W 1456 roku zmarł János Hunyady, doradca Skanderbega i zwolennik wojny ofensywnej przeciwko Imperium Osmańskiemu; przeciwny pogląd miał jego syn, węgierski król Maciej Korwin, który popierał postawę defensywną^[1]. Następnego roku siły albańskie pokonały kilkukrotnie liczniejszą armię osmańską na równinie Albulena^[2]. Skanderbeg wysyłał delegacje do niektórych skłóconych państw zachodnioeuropejskich, by przekonać je do zawieszenia broni i udzielenia wsparcia Ferdynandowi I^[3].

W 1448 roku Skanderbeg wysłał do Crotone oddział dowodzony przez Demetriosa Reresa, by stłumić bunt przeciwko neapolitańskiemu władcy Alfonsowi V^[4]; wielu albańskich żołnierzy uzyskało zgodę na osiedlenie się na terenie Sycylii należącej wówczas do Królestwa Neapolu^[5]. 27 września 1458 roku zmarł Alfons V; na wieść o jego śmierci Skanderbeg wysłał emisariuszy do jego syna i nowego króla Neapolu Ferdynanda I w celu złożenia mu kondolencji oraz pogratulowania objęcia władzy^[1]. Nie cieszył się jednak poparciem ze strony byłego króla René I Andegaweńskiego, ponieważ jego dynastia straciła władzę w Królestwie Neapolu na rzecz Alfonsa V^[1]. Neapolitańska szlachta, w której większość stanowili Andegawenowie, również poparła stanowisko Rene^[1][6]. Z kolei książę Mediolanu Franciszek I Sforza, który obawiał się powrotu andegaweńskich wpływów we Włoszech, stanął po stronie Ferdynanda; w tym celu wysłał do Królestwa Neapolu armię dowodzoną przez jego siostrzeńca, Alessandra Sforzę^[7]. Ówczesny papież Kalikst III, jako etniczny Hiszpan, popierał władzę swojego rodaka, Ferdynanda I; nie był jednak w stanie udzielić mu pomocy, więc zwrócił się o jej udzielenie do albańskiego władcy, Skanderbega^[1].

Skanderbeg, który wcześniej otrzymał pomoc od Alfonsa V, wciąż był wasalem Królestwa Aragonii i z tego powodu czuł potrzebę odwdzięczenia się nowemu władcy^[8]. Przyjął również prośbę Kaliksta III o pomoc Ferdynandowi oraz sam również chciał zapobiec ponownemu przejęciu władzy przez Andegawenów, którzy mieli przyjazne relacje z Imperium Osmańskim^[8]. Obawiał się, że po ich powrocie do władzy, ta dynastia mogłaby próbować przywrócić swoje wpływy w Albanii^[8]. W tym celu próbował również poprawić relacje z Republiką Wenecką^[8]. Król Francji Ludwik XI, będący zwolennikiem dynastii andegaweńskiej, próbował przekonać nowego papieża Piusa II do zezwolenia na przejęcie władzy przez Francuzów w zamian za zniesienie podważającej papieską władzę pragmatycznej sankcji z Bourges oraz za przekazanie papieżowi 70 tys. żołnierzy, którzy mieliby uczestniczyć w najbliższej krucjacie; papież odrzucił tę propozycję^[9]. Władca Rimini, Sigismondo Pandolfo Malatesta, próbował powstrzymać Skanderbega przed wyruszeniem na teren Włoch poprzez próbę zaproszenia Mehmeda II do swojego państwa^[10]. Zaproszenie nie dotarło jednak do sułtana, ponieważ zostało przejęte przez władze Państwa Kościelnego^[11].

Pius II widząc nadchodzący konflikt; próbował przekonać Giovanniego Orsiniego, jednego z głównych przeciwników króla Ferdynanda I, do pokojowego rozstrzygnięcia sporu^[6].

Skanderbeg, dowiadując się o prowadzeniu przez Imperium Osmańskie działań wojennych przeciwko Bośni oraz Morei, sugerował, że sułtan Mehmed II Zdobywca mógłby rozważać podpisanie rozejmu^[8]. Zawarł sojusz z Republiką Wenecką przeciwko Księstwu Dukagjini, które umacniało wówczas sojusz z sułtanem^[12]. Papież Pius II wydał bullę, nakazując księciu Lekë Dukagjiniemu zerwanie sojuszu w ciągu piętnastu dni, na co ten się zgodził oraz dołączył do sojuszu ze Skanderbegiem i Republiką Wenecką^[13].

Pius II nie wspierał finansowo Skanderbega tak bardzo, jak jego poprzednik; był zdania, że zdolności bojowe albańskiej armii są wystarczająco wysokie, by mogły powstrzymać ofensywę wojsk osmańskich^[14]. Papież wciąż uważał pomoc Skanderbega za niezbędną dla jego planów krucjaty antyosmańskiej^[14]. W 1459 roku Mehmed II Zdobywca zaproponował trzyletni rozejm między Albanią a Imperium Osmańskim; Skanderbeg rozważał zgodę na zawieszenie broni, jednak musiał uzyskać na to zgodę papieża^[14]. Ten, obawiając się zerwania rozejmu i w konsekwencji zajęcia Albanii przez Imperium Osmańskie^[15], nie zezwolił na podpisanie pokoju, zaczął również wątpić w lojalność ze strony albańskiego władcy. W celu odzyskania zaufania ze strony papieża, Skanderbeg odrzucił propozycję sułtana^[16]. Skanderbeg niezadowolony z przebiegu zdarzeń, zdecydował się nie uczestniczyć w Kongresie w Mantui, gdzie podejmowano dyskusje na temat przeprowadzenia krucjaty^[17]; ostatecznie rozmowy zakończyły się niepowodzeniem^[18]. Albański władca twierdził, że mógłby wyruszyć do Włoch wyłącznie wtedy, gdyby Albania miała podpisane zawieszenie broni z Imperium Osmańskim; papież zmienił zdanie w tej kwestii, zezwalając na podpisanie zawieszenia broni^[18]. Rozejm wszedł w życie w czerwcu 1461 roku^[19] na okres trzech lat^[20].

Gdy Skanderbeg stacjonował już na terenie Włoch, Pius II nakazał wojskom weneckim strzeżenie albańskiego wybrzeża^[21].

17 września 1460 roku Skanderbeg wysłał 500 żołnierzy kawalerii do Barletty^[15]. W tym czasie Andegawenowie kontrolowali już prawie cały kraj poza większymi miastami jak Neapol, Kapua, Aversa, Gaeta, Troia i Barletta^[22]. Oblężony król Ferdynand I przygotował plan kontrofensywy oraz powierzył dowództwo Robertowi del Balzo Orsiniemu nad swoją 7-tysięczną armią^[23]. W tym czasie wojska Skanderbega zdążyły przybyć królowi na pomoc^[23]. Król Neapolu poinformował Franciszka I Sforzę o pustoszeniu Apulii przez wojska albańskie^[24], zaniepokoiło to Andegawenów i skłoniło Giovanniego Orsiniego do próby powstrzymania działań albańskich wojsk^[15]; ich działaniami szczególnie zaskoczony był René I Andegaweński^[25][26].

Giovanni Antonio Orsini był księciem Tarentu, podziwiał działania wojenne Skanderbega na terenie Włoch^[27]. Sprzymierzył się jednak z Andegawenami^[25], wysłał list do albańskiego władcy, próbując go przekonać do wycofania swoich żołnierzy oraz do przejścia na stronę René I Andegaweńskiego, argumentując to utratą przez niego sławy po jego ewentualnej klęsce; w odpowiedzi Skanderbeg stwierdził, że nie jest zainteresowany sławą, a pomocą swojemu sojusznikowi^[27]. Ten wysłał z kolei list do Ferdynanda I, zapewniając go o swojej lojalności^[28][29], następnie zapewnił Piusa II, że albańscy żołnierze są gotowi do walki we Włoszech^{[30][31][32][27]}.

W październiku 1460 roku Ferdynand I był w stanie odzyskać kontrolę nad zachodnimi terytoriami położonymi między Kapuą a Benewentem, jednak na wschodniej granicy działał jeden z ważniejszych jego przeciwników, Jacopo Piccinino^[23]. Podjął się on zadania zatrzymania wojsk papieskich i neapolitańskich, których miejscem docelowym była Apulia^[33]. Z kolei książę Andrii, Francesco del Balzo, popierał Ferdynanda; zdołał pokonać księcia Ferrary i Modeny Herkulesa I d’Este, który wówczas stacjonował na półwyspie Promontorio del Gargano^[19]. Po trzech miesiącach Ferdynand odzyskał kontrolę nad większością utraconych terytoriów, a Piccinino przygotował kontrofensywę, która polegała na obleganiu najważniejszych zamków^[33].

Papież Pius II nakazał jednej z diecezji przekazać Skanderbegowi część zebranych pieniędzy na dofinansowanie krucjaty, która ostatecznie się nie odbyła; papież zlecił również przekazanie albańskiemu władcy 1000 florenów z budżetu Państwa Kościelnego^[34]. Król Bośni Stjepan Vukčić Kosača ostrzegał przed możliwą inwazją Imperium Osmańskiego na Albanię i Dalmację^[24]. Ze względu na problemy finansowe i brak dużych statków przybycie Skanderbega do obleganej Barletty zostało opóźnione; otrzymał jednak kilka mniejszych statków do transportu swoich wojsk^[34].

Wracający z Konstantynopola wenecki ambasador poinformował o zebraniu przez Skanderbega 1 tys. żołnierzy kawalerii i 2 tys. piechoty oraz o obecności kilku papieskich i neapolitańskich okrętów w pobliżu półwyspu Kepi i Lagjit^[34][35][36], a 21 lub 22 sierpnia 1461 roku przybyły wysłane przez Ferdynanda I cztery galery^[35]. Skanderbeg wysłał do oblężonej Barletty swojego ambasadora Gjokë Balshę oraz 1 tys. żołnierzy piechoty i 500 kawalerii, sam Skanderbeg udał się do Raguzy w celu przekonania tamtejszych duchownych do udzielenia pomocy finansowej^[35]; dotarł tam 24 sierpnia^[37] i został uroczyście powitany, duchowni przekazali mu część funduszy^[38], a jego żołnierze zostali zaopatrzeni w żywność^[39]. Balsha wraz z żołnierzami pojawili się w Barletcie również tego samego dnia; dowódca sił andegaweńskich Giovanni Orsini, obawiając się, że wysłanymi siłami dowodził sam Skanderbeg, przerwał oblężenie miasta^[35]; ten dotarł jednak dopiero 3 września^[40].

Tydzień po przerwaniu oblężenia Barletty, siły andegaweńskie nadal pozostawały aktywne w terenie miasta^[41]. Król Ferdynand I powierzył Skanderbegowi dowództwo nad zamkiem, a sam udał się do Ariano Irpino^[40]. Dowódca andegaweńskiej armii, szlachcic Jacopo Piccinino planował zaatakować albańskie wojska, jednak te, wraz z wojskami neapolitańskimi, doprowadziły do wycofania się Andegawenów do Acquaviva delle Fonti^[40]. Wiadomość o odwrocie dotarła do mediolańskiego księcia Franciszka I Sforzy^[40]. W 1464 roku Ferdynand podarował Skanderbegowi zamek w ramach wdzięczności^[42].

Następnie wojska albańskie rozpoczęły marsz w kierunku Tarentu^[43]; Skanderbeg podzielił swoją armię na trzy oddziały, jednym z nich dowodził Moisi Golemi, drugim Vladan Jurica, a trzecim on sam^[44]. Do października Albańczykom udało się odbić Cosenzę, Castrovillari i Gesualdo^[45]. Książę Tarentu Giovanni Orsini poprosił o rozejm z Albańczykami, jednak Skanderbeg się nie zgodził^[46]. Również Piccinino dążył do zaprzestania działań wojennych; początkowo albański dowódca się zgodził, jednak dowiedział się, że Piccinino nie dążył jednak do utrzymania porozumienia i ostatecznie nie zostało ono zawarte^[44].

Podczas jednej z nocy we wrześniu 1461 roku Skanderbeg wyruszył do andegaweńskiego obozu, który okazał się opustoszały; Piccinino wraz ze swoją armią opuścił ten teren, ponieważ został poinformowany o planach ataku na obóz^[47]. W tym wypadku Skanderbeg wrócił do Barletty, gdzie otrzymał zaopatrzenie, a następnie podzielił swoją armię na dwa oddziały, z czego nad jednym z nich powierzył dowództwo Alessandrowi Sforzy^[47]. W tym czasie Piccinino stacjonował w Lucerze, która była położona około 13 km od Troi; Skanderbeg przewidywał, że między tymi miastami stoczy się bitwa, więc w celu schronienia się na wypadek klęski, wyruszył na górę Seggiano^[47]. Jej szczyt również był celem Andegawenów, jednak nie zdołali oni go zdobyć, ponieważ pod górą stoczyła się bitwa, w której Andegawenowie ponieśli klęskę i zostali zmuszeni do wycofania się^[47]. W konsekwencji Piccinino wycofał się z działań wojennych przeciwko Albańczykom^[47]; udał się za to do Rimini, gdzie dołączył do Sigismonda Malatesty w celu rozpoczęcia ataków na Państwo Kościelne^[48].

Zajęte wówczas przez Andegawenów miasto Trani było uważane za drugie po Barletcie najważniejsze miasto na terenie Apulii^[49][48]. Skanderbeg planował odbicie Trani; udało mu się zatrzymać poza miastem Fuscię de Foxa – neapolitańskiego dowódcę, który przeszedł na stronę Orsiniego; albański dowódca próbował przekonać go do powrotu na stronę Ferdynanda I, ale Foxa odmówił^[49][48]. 28 grudnia 1461 roku na prośbę Foxy, Trani zostało poddane Albańczykom^[49]. Skanderbeg poprosił zatrzymanego dowódcę o przekazanie całego uzbrojenia należącego do jego garnizonu; początkowo Foxa odmawiał, jednak pod groźbą uwięzienia, ostatecznie oddał cały sprzęt wojskowy^[49].

Przeciwnicy Ferdynanda I próbowali zawrzeć pokój z Franciszkiem I Sforzą; w negocjacjach pośredniczył Skanderbeg^[49]. Giovanni Orsini i Jacopo Piccinino zaoferowali odpowiednio 150 tys. i 110 tys. dukatów, jednak neapolitański król odmówił^[49]. Było to jedno z ostatnich działań Skanderbega na terenie Włoch; w styczniu 1462 wrócił do Albanii, pozostawiając we Włoszech swoich żołnierzy^[49]. Powodem opuszczenia Włoch przez albańskiego dowódcę mogło być przygotowanie do obrony Albanii przed wojskami sułtana Mehmeda II^[49].

Wojna na Półwyspie Apenińskim toczyła się jeszcze kilka miesięcy po powrocie Skanderbega do Albanii; nie wiadomo, czy albańscy żołnierze brali udział w kolejnych bitwach^[50]. W sierpniu 1462 siły Ferdynanda I odniosły decydujące zwycięstwo pod Orsarą^[50]. Skanderbeg, dzięki swoim działaniom, stał się popularny wśród włoskiego społeczeństwa^[51]. Jego kampania we Włoszech odegrała również kluczową rolę w utrzymaniu władzy Ferdynanda I jako Króla Neapolu^[6][9].

Za swoje zasługi Skanderbeg otrzymał od Ferdynanda I prawa do miasta Monte Sant’Angelo^[52], gdzie jego ludzie się osiedlali oraz założyli piętnaście wiosek wokół miasta^[4]. Jego powrót do Albanii został triumfalnie przyjęty^[53], jednak zaczął przygotowywać się do działań wojennych przeciwko Imperium Osmańskiemu^[54]. 7 lipca 1462 roku Mehmed II wznowił działania wojenne przeciwko Albanii, rozpoczynając je bitwą na Mokrze^[54]. Następnego miesiąca, podczas kampanii macedońskiej, trzy armie osmańskie zostały pokonane przez siły Skanderbega^[55].

27 kwietnia 1463 roku Skanderbeg podpisał z Mehmedem II kolejny traktat pokojowy^[56], jednak już 9 września wszedł w sojusz z Republiką Wenecką, która przygotowywała się do wojny przeciwko sułtanowi^[57]. 12 października papież Pius II ogłosił krucjatę przeciwko Imperium Osmańskiemu^[58].

• FranzF. Babinger FranzF., Mehmed the Conqueror and His Time, 1978, ISBN 0-691-01078-1 .
• GennaroG. Francione GennaroG., Skënderbeu, një hero modern: (Hero multimedial), 2006, ISBN 99927-38-75-8 .
• DemetrioD. Franco DemetrioD., Comentario de le cose de’ Turchi, et del S. Georgio Scanderbeg, principe d’ Epyr, 1539, ISBN 99943-1-042-9 .
• KristoK. Frashëri KristoK., Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra, 1405–1468, 2002, ISBN 99927-1-627-4 .
• HarryH. Hodgkinson HarryH., Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero, 1999, ISBN 978-1-873928-13-4 .
• George NicholasG.N. Nasse George NicholasG.N., The Italo-Albanian Villages of Southern Italy, 1964, ISBN 978-0-598-20400-4, OCLC 476226177 .
• FanF. Noli FanF., George Castroiti Scanderbeg (1405–1468), 1947, OCLC 732882 .
• Oliver JensO.J. Schmitt Oliver JensO.J., Skënderbeu, 2009, ISBN 978-99956-667-5-0 .
• Kenneth MeyerK.M. Setton Kenneth MeyerK.M., The Papacy and the Levant, 1204-1571, 1978, ISBN 978-0-87169-127-9 .

• George Castriot, Surnamed Scanderbeg, King of Albania (ang.)
• Part 5 – SKANDERBEG EXPEDITION IN ITALY (ang.)