Justyn Sandauer

Data i miejsce urodzenia	8 stycznia 1924 Lwów
Data śmierci	15 lipca 2018
Zawód, zajęcie	konstruktor
Multimedia w Wikimedia Commons

Justyn Sandauer (ur. 8 stycznia 1924 we Lwowie, zm. 15 lipca 2018^[1]) – polski konstruktor szybowcowy w Szybowcowym Zakładzie Doświadczalnym w Bielsku-Białej oraz w Instytucie Lotnictwa, pilot szybowcowy i samolotowy.

Urodził się we Lwowie, w rodzinie Juliusza i Pauliny z domu Witz.

W czasie II wojny światowej był wywieziony do Niemiec do pracy przymusowej.

Po wyzwoleniu został repatriowany na teren Polski. Wyszkolenie szybowcowe rozpoczął w 1947 r. w Goleszowie, a samolotowe uzyskał w 1948 r. w Cywilnej Szkole Pilotów i Mechaników w Ligotce Dolnej^[2]. W 1947 r. uzyskał dyplom magistra inżyniera na Oddziale Lotniczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Po studiach podjął pracę w biurze konstrukcyjnym w Instytucie Szybownictwa w Bielsku. Tam skonstruował doświadczalny, bezogonowy szybowiec SZD-6 Nietoperz^[3] według projektu mgr inż. Władysława Nowakowskiego, który został oblatany w 1951 r. Następnie pracował przy konstrukcji wyczynowego szybowca SZD-8 Jaskółka projektu mgr inż. Tadeusza Kostii oblatanym w 1951 r. W 1952 r. otrzymał Nagrodę Państwową III stopnia (zespołową) za opracowanie konstrukcji szybowców „Mucha”, „Jastrząb”, „Nietoperz”, „Sęp”, „Kaczka” i „Jaskółka”^[4]. Wraz z inż. Marianem Wasilewskim i mgr inż. Romanem Zatwarnickim opracował projekt i konstrukcję szybowca szkolno-wyczynowego SZD-9 Bocian^[5], a wraz z inż. Józefem Niespałem zaprojektował w 1954 r. szybowiec eksperymentalny SZD-11 Albatros^[6]. W 1953 r. podjął pracę w Instytucie Lotnictwa w Zakładzie Wytrzymałości, którym kierował inż. Tadeusz Chyliński. W tym samym roku przystąpił z Tadeuszem Chylińskim do realizacji nowego projektu celu latającego oznaczonego symbolem TC-2 (od inicjałów głównego konstruktora), opartego na innej koncepcji niż wcześniejszy TC-1 oraz na podstawie nowych założeń technicznych sprecyzowanych przez wojsko. Następnie z inż. Jerzym Haraźnym opracował konstrukcję celu holowanego Spec-4, który był bliźniaczym typem holowanego szybowca-celu o nazwie Spec-3 zaprojektowanym przez inż. Tadeusza Chylińskiego, różniący się jedynie brakiem przedniej powierzchni nośnej. Pomimo pozytywnych opinii projekt ten nie doczekał się realizacji nawet w postaci prototypu. W 1956 r. uczestniczył w opracowaniu Bociana Z, na którym w 1956 r. wziął udział wraz z Julianem Nowotarskim w Szybowcowych Mistrzostwach Świata w Saint-Yan we Francji. Polska załoga zajęła szóste miejsce w kategorii szybowców dwumiejscowych, pomimo rozbicia szybowca w ostatniej fazie zawodów^[7]. Wraz z inż. Tadeuszem Chylińskim zaprojektował konkurencyjny dla TS-11 Iskra niezrealizowany projekt odrzutowego samolotu szkolno-treningowego As^[8]. W latach 1963–1968 był zastępcą dyrektora Instytutu Lotnictwa ds. naukowych. Od czerwca 1968 r. pracował w Zakładzie Badań w Locie. W 1970 r. obronił na Politechnice Warszawskiej pracę doktorską pt. Obciążenie szybowca w locie holowanym w atmosferze burzliwej. W 1973 r. otrzymał stanowisko docenta^[2]. W ramach pracy w Instytucie Lotnictwa prowadził badania w locie samolotów PZL-104 Wilga 40, powtórne próby flatterowe samolotu TS-11 Iskra, próby prototypów samolotu PZL-106 Kruk oraz próby korkociągowe samolotów rolniczych PZL M18 Dromader i PZL M-15 (Belphegor)^[9]. Był zastępcą głównego konstruktora samolotu I-22 Iryda do prób w locie. Brał udział w badaniach w locie samolotu I-23 Manager, którego projekt zaczęto opracowywać w Instytucie Lotnictwa w 1991 r.^[8]

Pod jego redakcją w 1967 r. ukazał się Podręcznik pilota szybowcowego^[10].

Przeszedł na emeryturę w 1986 r., ale pracował nadal w Instytucie Lotnictwa.

Zmarł 15 lipca 2018 r., pochowany 24 lipca 2018 r. w grobie rodzinnym na cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[1] (kwatera K-6a-2)^[11].

• Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski: Polski przemysł lotniczy 1945–1973. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974. OCLC 831052958.
• Andrzej Morgała, Polskie samoloty wojskowe, Wydawnictwo MON, Warszawa 1981, s. 485.
• Andrzej Glass, Tomasz Murawski: Polskie szybowce 1945–2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. OCLC 804836344.
• Witold Wiśniowski (red.), Tu byli, tu pracowali ... 100 twarzy Instytutu Lotnictwa, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2016, ISBN 978-83-63539-22-1, OCLC 968511373 .
• Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2017, s. 852. ISBN 978-83-7339-166-6 oraz Tom 2 ISBN 978-83-7339-167-3.

• www.samolotypolskie.pl – Sandauer Justyn
• Justyn Sandauer. medalenaskrzydlach.pl. [dostęp 2024-01-23].
• Problemy rozwoju szybowców Bocian i Puchacz. smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-29)].