Jerzy Przeździecki

Jerzy Tadeusz Przeździecki

Data i miejsce urodzenia	8 kwietnia 1927 Sosnowiec
Data i miejsce śmierci	11 grudnia 2020 Warszawa
Zawód, zajęcie	prozaik, dramatopisarz, scenarzysta
Odznaczenia

Jerzy Tadeusz Przeździecki (ur. 8 kwietnia 1927 w Sosnowcu, zm. 11 grudnia 2020 w Warszawie^[1]) – polski prozaik, autor sztuk scenicznych, utworów dla młodzieży oraz scenarzysta filmowy. Na stałe mieszkający i od lat tworzący w Warszawie.

Urodził się 8 kwietnia 1927 w Sosnowcu. Ukończył Szkołę Główną Handlową w Warszawie, kurs literatury na uniwersytecie w Edynburgu (Wielka Brytania) oraz School of Letters Iowa University (USA). W okresie okupacji służył w Armii Krajowej. Debiutował jako prozaik w 1955 na łamach czasopisma „Nowa Kultura”. W latach 1965–1973 był wykładowcą na Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. W latach 1974–1975 był stypendystą w USA.

Jerzy Przeździecki zadebiutował w 1955 roku drukiem i emisją radiową pierwszych rozdziałów swej powieści „Troje znad Czarnej Rzeki” uhonorowanej międzynarodową nagrodą literacką „Jeunesse du Monde”.

W następnych latach wydał następujące książki: „Jaguar” (1959), „Kres” (1962) – powieść stanowiąca ostre i dramatyczne nawiązanie do animozji polsko-sowieckich, „Ruchome kamyki” (1964) – nagrodzony w konkursie literackim zbiór opowiadań wydany również w Wielkiej Brytanii, „Troje znad Czarnej Rzeki” (1975, 1978, 1981, 2010), „Jasność nocy” (1976, 1979), „Znak życia” (1977), „Kot” (1978, 1984), „Zakręt” (1979), „Solistka” (1980, 1985, 2007), „Punkt odniesienia” (1982), „Egzekucja” (1983), „Lekcja gimnastyki” (1984), „Zapamiętanie” (1984), „Opowiadania niemoralne” (1993), „Szał zamysłów” (1994), „Nasz brat Kain” (1999, 2008), „Miłość i inne sierpniowe wstrząsy” (2001), „Rzeczy pospolite (2006).

Jerzy Przeździecki współtworzył w latach 1945–1946 AK – akademicki „Teatr na Wiśle” i od okresu swojego uczestnictwa w owym wiślanym – teatralnym „rejsie” (Warszawa – Gdańsk – Gdynia), opisanym w powieści swego autorstwa pt. „Znak życia” pracuje dla teatru.

Spośród dwudziestu siedmiu sztuk teatralnych Jerzego Przeździeckiego wystawianych na wielu scenach krajowych i zagranicznych, najbardziej znane to: „Dzień oczyszczenia”, „Garść piasku”, „Ostatnie piętro”, „Wariat”, „Brylant”, „Rów”, „Werdykt”, „Wyż syberyjski” i „Masz ochotę na miłość?”.

Wydane zostały: „Dzień oczyszczenia” (1963), „Rów” (1982), „Pasja” („Passion”) w języku polskim i niemieckim (2008), „Bunkier” (2004), „Tajemnica starego strychu” (2004), „Rzut na taśmę” (2005), „Korzenie traw (2007), „Grass footing” („Korzenie traw”) w wersji angielskiej (2008), „Pola Elizejskie” w języku niemieckim (2008), „Włamanie” – w miesięczniku DIALOG, „Bazar” (2007) + DVD 2008. Prapremiery sztuk J. Przeździeckiego zrealizowane w językach obcych: „Wycinanki” (nagroda) w j. węgierskim (Budapeszt), „Brylant” – w j. bułgarskim (Sofia), w j. słowackim (Bratysława), „Ostatnie piętro” (Ryga), „Love Games” w j. angielskim (Londyn, Sydney, USA) i w j. niemieckim (Szwajcaria). „Werdykt” (wyróżnienie) w Polsce, realizacja – Nowy Jork. W sumie realizacje: Anglia, USA, Australia, Bułgaria, Czechy, Holandia, Iran, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja, Rumunia, Szkocja, Szwajcaria, Szwecja, Węgry. Jerzy Przeździecki jest także autorem dwunastu scenariuszy filmów fabularnych. Najbardziej znane i nagradzane to: „Wyrok”, „Wycinanki”, „Zapalniczka”, „Dzień oczyszczenia”, „Pejzaż z bohaterem”, „Zielone lata”, „Deep End”, „Na samym dnie” – współautorstwo z J. Skolimowskim, „Wypadek”, „Wszystko gra”.

Pisarz ten ponadto stworzył kilkadziesiąt krótkich programów radiowych jako Fred Jenkins oraz słuchowisk pod własnym nazwiskiem, emitowanych także w radiofoniach zagranicznych. Otrzymał dziewiętnaście nagród, w tym – na wniosek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich dwukrotnie został uhonorowany „Nagrodą Specjalną za Twórczość”. Otrzymał też Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Złoty Krzyż Zasługi. Jerzy Przeździecki zaszczycony też został przyznanym mu tytułem „Weterana Walki o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” oraz tytułem „Philanthropos Honoris Causa”.

Zmarł w Warszawie 11 grudnia 2020. 21 grudnia 2020 został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera D22-8-1)^[2].

• Jaguar
• Kres
• Ruchome kamyki
• Troje z nad czarnej rzeki
• Jasność nocy
• Znak życia
• Kot
• Solistka
• Rów
• Punkt odniesienia
• Egzekucja
• Lekcja gimnastyki
• Zapamiętanie

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Jerzego Przeździeckiego.

• Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939–1991: Leksykon. Wydawn. Nauk. PWN. ISBN 83-01-11593-9. Brak numerów stron w książce
• Na podstawie danych Instytutu Badań Literackich z dnia 21 grudnia 2008 roku.