Jaskinia Maszycka

Główny otwór Jaskini Maszyckiej
Państwo	Polska
Położenie	Gmina Skała w pobliżu wsi Maszyce
Właściciel	Skarb Państwa (Ojcowski Park Narodowy)
Długość	33 m
Wysokość otworów nad dnem doliny	65 m
Położenie na mapie gminy Skała Jaskinia Maszycka
Położenie na mapie Polski Jaskinia Maszycka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Jaskinia Maszycka
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Jaskinia Maszycka
50°10′44″N 19°50′48″E/50,178778 19,846694
Multimedia w Wikimedia Commons

Jaskinia Maszycka – jaskinia w Ojcowskim Parku Narodowym, dzięki odkryciom archeologicznym będąca jedną z najbardziej znanych jaskiń w Polsce^[1]. Znajduje się w Wąwozie Maszyckim na orograficznie lewym zboczu Doliny Prądnika, na zachód od zabudowań wsi Maszyce w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Skała^[2].

Jaskinia znajduje się w skałach w grabowym lesie. Ma długość 33 m i stosunkowo duży otwór wejściowy, za którym ciągnie się płaskodenny i stopniowo zwężający się korytarz. W jego stropie jest komin, który prawdopodobnie został poszerzony w okresie, gdy jaskinię tę używano jako wapiennika do wypalania wapieni^[1].

Jaskinia powstała w późnojurajskich wapieniach. Wytworzona została w strefie freatycznej na pionowych pęknięciach i poziomych powierzchniach międzyławicowych. O tym, że powstała wskutek przepływu wód, świadczy soczewkowaty przekrój poprzeczny jej korytarza^[1].

Jaskinia znana była od dawna. Pierwsze badania archeologiczne prowadził w niej Gotfryd Ossowski w latach 1883–1885. Kolejne, znacznie dokładniejsze badania były prowadzone przez Stefana Karola Kozłowskiego w latach 1962-64 i 1966^[3]. Wyniki badań świadczą, że jaskinia zamieszkiwana była bardzo krótko, tylko przez dwa lub trzy miesiące w jednym roku. Była obozowiskiem łowieckim, w którym nastąpiły dramatyczne wydarzenia. Około 15 tys. lat temu zginęła w niej nagłą śmiercią grupa około 16 osób w różnym wieku i różnej płci, była to więc typowa dla owych czasów rodzinna grupa wędrownych zbieraczy i myśliwych. Zabici zostali następnie zjedzeni – świadczą o tym połupane fragmenty kości, na których widoczne są nacięcia krzemiennymi narzędziami, nadpalenia i nagryzienia (ślady ludzkich zębów?). Prawdopodobnie zostali zaskoczeni w jaskini (być może w nocy przez górny otwór), zabici i zjedzeni. Ich narzędzia i inne przedmioty przez napastników nie zostały zabrane, Ossowski znalazł w jaskini dużą liczbę narzędzi kościanych i krzemiennych oraz szczątki kości zwierząt. Wśród kości zwierzęcych najwięcej było kości i zębów tarpana (Equus ferus) i renifera (Rangifer tarandus). Była także pojedyncza czaszka żubra i suhaka ze śladami ochry^[1].

Datowanie kości i rogu metodą ¹⁴C określiło wiek stanowiska na około 14 520 lat temu. Analogiczne znaleziska z terenów Francji zaliczane są do górnopaleolitycznej kultury magdaleńskiej. Do tej kultury zaliczył także G. Ossowski grupę plemienną zabitą w Jaskini Maszyckiej. Na podstawie analizy kości Ossowski określił, że wśród jej 16 członków było 3 mężczyzn i 5 kobiet, resztę stanowiły dzieci. Na 43% materiałów kostnych są ślady kanibalizmu (nacięcia, ślady zębów, przełamań, nadpalenia). Zabici należeli do gatunku człowiek rozumny (Homo sapiens) rasy laponoidalnej^[1].

• 
  Widok z otworu jaskini
• 
  Drugi otwór (komin)
• 
  Korytarz
• 
  Główny otwór

W Jaskini Maszyckiej znaleziono ok. 100 egzemplarzy narzędzi krzemiennych^[4]. Znalezione w jaskini w znacznej ilości przedmioty z rogu i kości zwierzęcych cechują się bogactwem zdobień, co jest uderzające w odniesieniu do ubogiego zestawu narzędzi krzemiennych. Wśród tych przedmiotów jest kolekcja kilkunastu grotów wykonanych z rogu renifera zdobionych geometrycznymi motywami wykonanymi przez wyrycie ostrym narzędziem krzemiennym. Zdobienia takie znajdowały się także na powierzchniach kościanych rękojeści z rozdwojonymi końcami, które prawdopodobnie były oprawami narzędzi krzemiennych. Poroże renifera miało otwór i falliczne zdobienia na końcach wyrostków. Mogło być atrybutem władzy szamana, choć niektórzy sądzą, że służyło tylko do prostowania drzewców^[3]. Wśród znalezisk wyróżnia się unikalne żebro (prawdopodobnie końskie) pokryte bogatym ornamentem geometrycznym w postaci linii, kratki i łuków. Znalezisko to uznano za jedyny przykład tego typu sztuki człowieka paleolitycznego na ziemiach Polski^[4].

Wszystkie opisane powyżej kości i narzędzia znajdowały się w najniższej warstwie namuliska jaskiniowego. W górnej jego części Ossowski znalazł ceramiczne materiały neolityczne, wczesnośredniowieczne i nowożytne^[1].