For faster navigation, this Iframe is preloading the Wikiwand page for Jan Rekowski-Styp.

Jan Rekowski-Styp

Jan Rekowski-Styp
Data i miejsce urodzenia

6 lutego 1874
Płotowo

Data i miejsce śmierci

12 czerwca 1942
Płotowo

Zawód, zajęcie

włościanin kaszubski, działacz narodowościowy

Rodzice

Jan Paweł, Weronika z d. Żmuda-Trzebiatowska

Małżeństwo

Weronika Bruska

Dzieci

12 (w tym Józef Rekowski i Edmund Styp-Rekowski)

Jan Rekowski-Styp, również Jan Styp-Rekowski[1] (ur. 6 lutego 1874 w Płotowie[a], powiat bytowski, zm. 12 czerwca 1942 tamże)[3] – włościanin kaszubski, działacz Związku Polaków w Niemczech (prezes w Okręgu Kaszuby w latach 1923–1939)[3], więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego[4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był synem Jana Pawła[b] i Wiktorii (z d. Żmudy-Trzebiatowskiej), gospodarzy wiejskich w Płotowie[a] (przed I wojną światową na terenie Królestwa Prus, pod niem. nazwą Groß Platenheim[5]). W wieku lat 17 przejął po śmierci ojca ich rodzinne gospodarstwo. Dziewięć lat później, w roku 1900, ożenił się z Weroniką Bruską, córką zamożnych gospodarzy ze wsi Rolbik (gm. Brusy, pow. chojnicki).

Pozostawał pod wpływem polskich działaczy społecznych i narodowych, m.in. ks. Leona Połomskiego; w pierwszych latach XX w. (dzięki pomocy żony Weroniki oraz jego własnych braci, Franciszka i Leona, którzy zajęli się gospodarstwem) podjął intensywną działalność społeczną, polityczną i narodową. Powierzono mu m.in. obowiązki sołtysa rodzinnej wsi, ławnika w lokalnym sądzie grodzkim. Działał też w zarządach kilku firm (m.in. piasznieńskiej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej i od 1902 roku bytowskiego Banku Ludowego).

Po wybuchu I wojny światowej powołany został, podobnie jak brat Franciszek[c], do wojska niemieckiego, gdzie służył do roku 1917[3]. Powróciwszy do rodzinnej wsi podjął po zakończeniu wojny starania, wspólnie z innymi lokalnymi działaczami[d], o włączenie w granice powstającej Rzeczypospolitej powiatów bytowskiego i lęborskiego[3][1]. Starania te nie powiodły się, ziemie lęborska i bytowska znalazła się po niemieckiej stronie nowo utworzonej granicy państwowej. Rekowski mógł po tym skorzystać z możliwości przeniesienia się do Polski, ale podjął decyzję pozostania na swojej ziemi, w Niemczech[e][3]. Wkrótce potem, w 1923, zorganizował w Płotowie lokalny oddział Związku Polaków w Niemczech, a także (jeszcze w tym samym roku) został prezesem tego związku na Okręg Kaszuby. Nadal działał w Banku Ludowym (do 1935 był przewodniczącym jego rady nadzorczej, a potem Kasy Polskiej w Bytowie), a także przejawiał aktywność polityczną: m.in. w roku 1929 był posłem do sejmiku powiatowego, a w 1932 roku kandydował do Reichstagu[3].

Kilka dni po wybuchu II wojny światowej został aresztowany; przebywał najpierw w areszcie w Bytowie, skąd trafił do Słupska, a stamtąd do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, gdzie spotkał się ze swoimi synami Alfonsem, Edmundem i Józefem, którzy trafili tam przed nim[6]. Z Sachsenhausen przewieziony został do obozu w Dachau jako więzień nr 19551[4][7]; tam znów spotkał syna Józefa, a także swego zięcia (męża córki Władysławy) – nauczyciela i działacza polskiego Ryszarda Knosałę. Ponad rok trwały starania – u władz lokalnych i centralnych III Rzeszy – żony Weroniki i przymusowo wcielonego do wojska niemieckiego syna Marcelego, aby doprowadzić do uwolnienia Jana z obozu, aż 11 listopada 1940 roku Jan Styp-Rekowski został uwolniony[4] i mógł wrócić do żony (choć jego gospodarstwo zajął już niemiecki zarządca państwowy). Po powrocie nie zdołał powrócić do zdrowia fizycznego, a następujące po sobie kolejne tragedie rodzinne doprowadziły go do załamania[7][8]. Zmarł w Płotowie 12 czerwca 1942 roku i tam został pochowany wraz prochami zmarłego nieco wcześniej w obozie koncentracyjnym Oranienburg syna Alfonsa, którego chciał uczynić swoim następcą w rodzinnym gospodarstwie[7]. Jego żona Weronika zmarła dwa lata później[6].

Spośród dwanaściorga dzieci Jana i Weroniki 11 dożyło wieku dorosłego (jedno zmarło w niemowlęctwie)[6]; podczas wojny większość z nich podlegała różnego rodzaju represjom ze strony władz niemieckich[9], a kilku synów zginęło[6][10]:

Po II wojnie światowej Jan Rekowski-Styp (w zapisie nazwiska: Styp-Rekowski) stał się patronem ulic w Bytowie i Rzepnicy na Kaszubach, a także w Gdańsku[9].

  1. a b Sołectwo Płotowo obejmuje również sąsiednią wieś Płotówko (w j. kaszub. Môłé Płótowò; niem. Klein Platenheim); to w Płotówku w miejscu, gdzie znajdowało się gospodarstwo Styp-Rekowskich, mieści się Muzeum Zagroda Styp-Rekowskich (oddział Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie), i to na Płotówko jako miejsce urodzenia Jana wskazuje Pragert w swoim Herbarzu szlachty kaszubskiej[2].
  2. Rekowscy wywodzili się ze starego kaszubskiego rodu, związanego z wsią Rekowo a Pojezierzu Bytowskim.
  3. Franciszek po wybuchu I wojny światowej jako poddany pruski został powołany do wojska niemieckiego, ale zakończył działania wojenne jako żołnierz Błękitnej Armii pod dowództwem generała Józefa Hallera.
  4. M.in.: Szczepan Gracz (1888–1942), Bernard Teofil Werra (1873–1938) i ks. Robert Pluta-Prądzyński (1878–1930), proboszcz w Ugoszczy.
  5. Uznawał, że w państwie niemieckim, na Kaszubach istnieje potrzeba zamieszkiwania mniejszości polskiej.
  6. W źródłach jest sprzeczność: według PSB[6] i wg Galikowskiego[7] zginął na froncie wschodnim, wg zaś opracowania Styp Rekowscy w Tradycja Rodzinna[10] – na froncie francuskim, pomimo że kampania francuska zakończyła się jesienią 1940 i w 1941 roku front zachodni („francuski”) praktycznie nie istniał.
  7. Według opracowania Styp Rekowscy[10] został ciężko ranny w roku 1940 we Francji.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Galikowski 2002 ↓, s. 10.
  2. Pragert 2009 ↓, s. 144.
  3. a b c d e f Smołka 1988 ↓, s. 65.
  4. a b c Personal Files - Concentration Camp Dachau. [w:] The Arolsen Archives online collections [on-line]. Arolsen Archives. [dostęp 2019-07-24]. (ang.).
  5. Friedrich Lorentz Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskim, ISBN 978-83-60437-22-3).
  6. a b c d e f Smołka 1988 ↓, s. 66.
  7. a b c d Galikowski 2002 ↓, s. 11.
  8. Smołka 1988 ↓, s. 67.
  9. a b Wojewoda Pomorski 2017 ↓, s. 3.
  10. a b c Styp Rekowscy ↓.
  11. City archive of Oranienburg. [w:] The Arolsen Archives online collections [on-line]. Arolsen Archives. [dostęp 2019-07-25]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
{{bottomLinkPreText}} {{bottomLinkText}}
Jan Rekowski-Styp
Listen to this article

This browser is not supported by Wikiwand :(
Wikiwand requires a browser with modern capabilities in order to provide you with the best reading experience.
Please download and use one of the following browsers:

This article was just edited, click to reload
This article has been deleted on Wikipedia (Why?)

Back to homepage

Please click Add in the dialog above
Please click Allow in the top-left corner,
then click Install Now in the dialog
Please click Open in the download dialog,
then click Install
Please click the "Downloads" icon in the Safari toolbar, open the first download in the list,
then click Install
{{::$root.activation.text}}

Install Wikiwand

Install on Chrome Install on Firefox
Don't forget to rate us

Tell your friends about Wikiwand!

Gmail Facebook Twitter Link

Enjoying Wikiwand?

Tell your friends and spread the love:
Share on Gmail Share on Facebook Share on Twitter Share on Buffer

Our magic isn't perfect

You can help our automatic cover photo selection by reporting an unsuitable photo.

This photo is visually disturbing This photo is not a good choice

Thank you for helping!


Your input will affect cover photo selection, along with input from other users.

X

Get ready for Wikiwand 2.0 🎉! the new version arrives on September 1st! Don't want to wait?