Jan Koźmian

Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	27 grudnia 1814 Wronów
Data i miejsce śmierci	20 września 1877 Wenecja
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1860

Jan Koźmian (ur. 27 grudnia 1814 we Wronowie^[1], zm. 20 września 1877 w Wenecji) – polski ksiądz katolicki, publicysta i działacz społeczny.

Urodził się w zamożnej ziemiańskiej rodzinie. Do szkoły chodził w Lublinie, a w Warszawie do liceum, gdzie w 1830 r. zdał maturę. W czasie powstania listopadowego był podoficerem artylerii. Po upadku powstania wyjechał do Francji. W Tuluzie ukończył studia prawnicze (1832–1838). Osiadłszy w Paryżu, podtrzymywał kontakty z Mickiewiczem, Goszczyńskim i Zaleskim. Był jednym ze współwydawców pisma Hotelu Lambert Trzeci Maj. współpracował z francuskimi działaczami katolickimi (de Montalembert, Veuillot).

Po samobójstwie żony (1853) rozpoczął (1857) studia teologiczne w Rzymie. Święcenia kapłańskie uzyskał w 1860, po czym został proboszczem w Krzywiniu. W 1870 już jako kanonik poznański towarzyszył arcybiskupowi w misji do pruskiej kwatery w Wersalu.

Zamieszany w rzekome przygotowania zamachu na Ottona von Bismarcka, aresztowany. Po wyjściu z więzienia, kierował ultramontańskim „Kuryerem Poznańskim”. Zmarł w Wenecji, 20 września 1877 wracając z Rzymu do Polski. O jego śmierci donosił nawet londyński „The Times”. Pochowany 29 września 1877 w archikatedrze w Poznaniu, w jednej z kaplic (pomnik autorstwa Oskara Sosnowskiego).

Był jednym z ojców polskiego pozytywizmu i wynalazcą terminu: praca organiczna.

Jego bratem był Stanisław Egbert Koźmian, siostrą Zofia Przewłocka a stryjem Kajetan Koźmian.

• Stan rzeczy w Wielkim Księstwie Poznańskim, 1847
• Rzeczy włoskie, 1848
• Dwa bałwochwalstwa w Polsce niebezpieczne, 1849
• Przeznaczenia Francyi, 1849
• Nowy Rok, 1850
• Pisma, 3 tomy, Poznań 1881.

• Biogram Jana Koźmiana w serwisie „Ośrodek Myśli Politycznej”
• Przemysław Matusik, Religia i naród. Życie i myśl Jana Koźmiana 1814–1877, Poznań 1998.

• Biogram w Internetowym Polskim Słowniku Biograficznym
• Pisma Jana Koźmiana w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej
• Pisma Jana Koźmiana w Bibliotece Narodowej
• Jan Koźmian – publikacje w bibliotece Polona