Józef Półćwiartek
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| doktor habilitowany nauk historycznych | |
| Specjalność: historia nowożytna | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1966 – historia |
| Habilitacja |
1973 – historia |
| nauczyciel akademicki | |
| Prorektor ds. nauki i współpracy z zagranicą | |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
    
| |
Józef Półćwiartek (ur. 25 marca 1935 w Sarzynie) – polski historyk regionalista i pedagog, pracownik Uniwersytetu Rzeszowskiego, prorektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XX w.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodzi z wielodzietnej rodziny chłopskiej. Jego ojciec Marek był działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, żołnierzem Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej.
Ukończył szkołę podstawową w Sarzynie i Państwowe Liceum Pedagogiczne w Rzeszowie. Jako licealista założył i prowadził w 1951–53 Zespół Samokształceniowy „Filomaci”, za co został wraz z kolegami aresztowany dwa miesiące przed maturą przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, a następnie skazany na dwa lata i trzy miesiące pozbawienia wolności (zwolniony w 1954)[1].
Od 1957 studiował historię w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, gdzie przygotował na seminarium Adama Przybosia i obronił w 1961 pracę magisterską pod tytułem Starostwo leżajskie w XVII i XVIII w.[2]. W 1961–63 pracował w Szkole Podstawowej nr 1 w Leżajsku i krótko w Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku. W marcu 1963 jako urlopowany nauczyciel znalazł się w pierwszej grupie przyjętych na studia doktoranckie z historii na WSP w Krakowie[3], gdzie jego promotorem był ponownie Adam Przyboś. Uzyskał doktorat w 1966 na podstawie rozprawy Położenie ludności wiejskiej w starostwie leżajskim od połowy XVI do XVII wieku, zrecenzowanej przez Józefa Bursztę i Maurycego Horna[4] i opublikowanej jako monografia w 1972.
Po doktoracie pracownik Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, gdzie w 1974 został pierwszym kierownikiem utworzonego wówczas Zakładu Historii. Zakład rozwinął planowe badania historii regionalnej Polski południowo-wschodniej oraz pogranicza polsko-ukraińskiego i polsko-słowackiego, nawiązując trwałą współpracę międzynarodową z pobliskimi zagranicznymi ośrodkami naukowymi[5]. Półćwiartek uzyskał stopień doktora habilitowanego w 1973 i stanowisko docenta w 1975.
W latach 80. Półćwiartek pełnił obowiązki prorektora ds. nauczania i współpracy zagranicznej[1], był też później opiekunem utworzonego przy WSP w 1983 Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Rzeszowie[6]. Od 1990 na stanowisku profesora. Był prodziekanem Wydziału Socjologiczno-Historycznego WSP w Rzeszowie i od 2001 Uniwersytetu Rzeszowskiego. Przeszedł na emeryturę w 2010[1].
Członek Polskiej Akademii Nauk w Krakowie i Międzynarodowej Komisji Historycznej Polsko-Ukraińskiej przy Komitecie Nauk Historycznych PAN. Wiceprzewodniczący Prezydium Rady Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego[1].
Odznaczony za działalność dydaktyczną i naukową Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2002), Złotym Krzyżem Zasługi (1984), Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1978), Krzyżem Więźnia Politycznego 1939–1956 (2000), Złotą Odznaką ZNP (1977) i Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1982)[1]. Honorowy Obywatel Miasta Leżajska (1979) oraz Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (2005)[7], Zasłużony dla Miasta i Gminy Kolbuszowa, Honorowy Członek Towarzystwa Miłośników Ziemi Leżajskiej (2009)[1].
W Muzeum Ziemi Leżajskiej znajduje się przekazana przez Józefa Półćwiartka w 2010 biblioteka poświęcona historii regionalnej Polski południowo-wschodniej od średniowiecza do współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem Leżajska i historycznego starostwa leżajskiego, a także obszaru Puszczy Sandomierskiej i Rusi Czerwonej. Zbiór tworzy około 3000 jednostek inwentarzowych, wśród nich rękopisy sięgające początku XVII w., starodruki, mapy, fotografie, szkice oraz prace doktorskie i magisterskie[1]. Archiwum Państwowe w Przemyślu przechowuje natomiast od 2015 korespondencję, zbiory dokumentowe dotyczące działalności własnej i rodzinnej oraz pamiętnik Józefa Półćwiartka z lat 1958–2012 liczący 2200 kart[8].
Główne prace
[edytuj | edytuj kod]- Położenie ludności wiejskiej starostwa leżajskiego w XVI–XVIII wieku, PWN, Kraków 1972
- Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI–XIX wieku, Rzeszów 1974
- (red.) Puszcza Sandomierska wczoraj i dziś. Zbiór rozpraw i artykułów, Towarzystwo Przyjaciół Regionu Lasowiackiego, Rzeszów 1980
- (z Marią Ślęk-Półćwiartek) Zarys dziejów wsi Tyniowice koło miasta Pruchnika, Archiwum Państwowe w Przemyślu, Przemyśl 2013
- Dzienne zapisy ze stanu wojennego w Polsce (13 XII 1981–22 VII 1983). Fragmenty obszernego pamiętnika z lat 1958–2012 profesora Uniwersytetu Rzeszowskiego, Archiwum Państwowe w Przemyślu, Przemyśl 2014
- (z Marią Ślęk-Półćwiartek i Jarosławem Giemzą) Parochia ruska we wsi Tyniowice eparchii przemyskiej w XIV–XX wieku, Libra, Rzeszów 2022
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Ordyczyńska 2015 ↓.
- ↑ Kiryk i Tabaka 1965 ↓, s. 185.
- ↑ Majorek, Ruta i Tabaka 1973 ↓, s. 115.
- ↑ Majorek, Ruta i Tabaka 1973 ↓, s. 127.
- ↑ Grata, Stolarczyk i Kuzicki 2008 ↓.
- ↑ Uniwersytet Trzeciego Wieku, Uniwersytet Rzeszowski [dostęp 2023-03-31].
- ↑ Józef Półćwiartek, Miasto i Gmina Nowa Sarzyna, 2005.
- ↑ Sebastian Jaśkiewicz, Teki profesora Józefa Półćwiartka [online], 25 września 2015.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Feliks Kiryk, Zbigniew Tabaka, Katedry historyczne, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, 18, 1965, s. 171–189.
- Czesław Majorek, Zygmunt Ruta, Zbigniew Tabaka, Katedry historyczne w latach 1961–1971, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, 46, 1973, s. 109–130.
- Paweł Grata, Marian Stolarczyk, Jerzy Kuzicki, Wstęp, [w:] Z dziejów regionów Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX w. Paweł Grata, Marian Stolarczyk, Jerzy Kuzicki (red.), Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 2008, ISBN 978-83-7338-340-1.
- Anna D. Ordyczyńska, Półćwiartek Józef, [w:] Sylwetki Leżajszczan, 21 kwietnia 2015.
- Zdzisław Konieczny, Historyk Józef Półćwiartek. Zarys dziejów życia i pracy twórczej, Przemyśl: Archiwum Państwowe w Przemyślu, 2006, ISBN 978-83-88172-20-5.
- Wierny swemu dziedzictwu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Józefowi Półćwiartkowi, Beata Lorens, Stanisław Nabywaniec, Sławomir Zabraniak (red.), Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2010, ISBN 978-83-7338-589-4.
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
