Israel Baal Szem Tow

ישראל בן-אליעזר

Ohel Israela Baal Szem Towa
Data i miejsce urodzenia	około 1700 Okopy Świętej Trójcy
Data i miejsce śmierci	21 maja 1760 Międzybóż
Zawód, zajęcie	rabin, cadyk

Israel ben-Eliezer (hebr. ישראל בן-אליעזר; ur. około 1700 w Okopach Świętej Trójcy^[1], zm. 21 maja 1760 w Międzybożu)^[2], znany bardziej pod przydomkiem HaBaal Szem Tow (hebr. הבעל שם טוב; różne są tłumaczenia tego przydomku: Mistrz Świętego Imienia, Pan Dobrego Imienia, albo Mąż Dobrej Sławy, zwany także skróconym przydomkiem: BeSzT, hebr. בעש"ט) – rabin, cadyk, jeden z twórców chasydyzmu na terenach dawnej Rzeczypospolitej w XVIII wieku. Mistrz Dow-Bera z Międzyrzecza nauczyciela Elimelecha z Leżajska.

Wyrażał się prostym językiem, zrozumiałym dla każdego Żyda. Już za życia stał się bardzo popularny wśród najbiedniejszej ludności żydowskiej. Działał głównie na terenie Podola, gdzie z czasem osiedlił się w miasteczku Międzybóż. BeSzT był zauroczony żydowskim mistycyzmem (kabałą). Nie odcinał się też od żydowskiej tradycji talmudycznej.

Jego nauka była próbą syntezy tradycji z nowym mistycyzmem i jednocześnie atakiem w ortodoksję żydowską. Baal Szem Tow był jak gdyby odpowiednikiem Marcina Lutra w chrześcijaństwie, gdyż uważał pośrednictwo rabinów w kontaktach z Bogiem i zagłębianie się w tajniki i zawiłości Talmudu za zbędne. Za to spotkał się z krytyką ortodoksów żydowskich.

Głosił zwalczanie zła nie złem, ale dobrem, które należy dostrzec jako aspekt boskości i sprowadzenia go następnie ku dobru. Każdy mógł liczyć na oczyszczenie i nagrodę, gdyż człowiek (a w zasadzie jego dusza) jest złączony z Bogiem miłością (hebr. dewekut – „przylgnięcie”, „zespolenie się”). Złączenie się z Bogiem było osią intelektualną chasydyzmu. BeSzT nauczał, że Boga należy chwalić nie poprzez umartwianie się i ascezę, ale raczej poprzez mądre i radosne korzystanie z życia i darów, jakie z sobą niesie. Pobożność w tym ujęciu była afirmacją życia.

Stąd też wynikała niespotykana wcześniej na taką skalę forma czczenia Boga poprzez taniec i śpiew, a także, charakterystyczna dla chasydów, forma modlitwy ekstatycznej prowadzącej do stanu radosnego uniesienia i zachwytu (hebr. hitlahawut – „entuzjazm”). Taka modlitwa powinna człowiekowi przynieść radość i pogodę ducha, co oznacza zespalanie się z Bogiem.

Nie wyklucza to kontemplacji i nieustannej służby Bogu, która wypełnia całe życie chasyda. W nauce BeSzTa dostrzec można też echa panteizmu chasydów nadreńskich, ponieważ podobnie jak oni starał się dostrzec wszechobecność Boga w każdym aspekcie życia, nie tylko ludzkiego.

Jego wnukiem był Mojżesz Chaim Efraim z Sudyłkowa, a prawnukiem Nachman z Bracławia.

Został sportretowany przez Olgę Tokarczuk w powieści Księgi Jakubowe.