Hipotensja ortostatyczna, hipotonia ortostatyczna, niedociśnienie ortostatyczne – obniżenie ciśnienia tętniczego w trakcie 3-minutowego testu pionizacyjnego o przynajmniej 20 mm Hg ciśnienia skurczowego, 10 mm Hg ciśnienia rozkurczowego lub spadek ciśnienia skurczowego do poziomu <90 mmHg, niezależnie od występowania objawów chorobowych^[1][2]. Częstość występowania hipotensji ortostatycznej wzrasta z wiekiem^[3] i występuje u 5–30% osób starszych^[4][2][5].

W warunkach prawidłowych ciśnienie tętnicze zarówno w pozycji leżącej i stojącej jest podobne. Regulacja ciśnienia zależy od objętości osocza, odruchu ze strony baroreceptorów i regulacji napięcia naczyń krwionośnych. Hipotensja ortostatyczna rozwija się w przypadku zbyt małej objętości osocza (hipowolemia). Hipotensja ortostatyczna u predysponowanych osób może rozwinąć się w wyniku nadmiernego nagromadzenia krwi w łożysku żylnym, szczególnie w łożysku trzewnym po posiłku^[2].

W prawidłowych warunkach baroreceptory położone w zatoce szyjnej i łuku aorty regulują wahania ciśnienia tętniczego. W następstwie zmiany pozycji ciała i związanemu z nim spadku ciśnienia tętniczego odruch z baroreceptorów zwiększa częstość akcji serca oraz ciśnienie poprzez zwiększenie napięcia ścian naczyń. W przypadku zaburzenia odruchu z baroreceptorów może rozwinąć się hipotensja ortostatyczna, nadciśnienie w pozycji leżącej i utrata dobowego wahania ciśnienia tętniczego^[2].

Najczęstszą przyczyną hipotensji ortostatycznej jest przyjmowanie leków moczopędnych, leków rozszerzających naczynia oraz spożywanie alkoholu^[6].

Przewlekła hipotensja ortostatyczna^[6]

• nadciśnienie tętnicze
• nadwrażliwość baroreceptorów
• dysfunkcja rozkurczowa
• ośrodkowa niewydolność autonomicznego układu nerwowego:
  • otępienie z ciałami Lewy’ego
  • uszkodzenie pnia mózgu
  • zanik wieloukładowy
  • mnogie udary mózgu
  • mielopatia
  • choroba Parkinsona
• obwodowa niewydolność autonomicznego układu nerwowego:
  • cukrzyca
  • alkoholizm
  • amyloidoza
  • dysfunkcja autonomiczna
  • niedokrwistość Addisona-Biermera
  • wiąd rdzenia

Ostra hipotensja ortostatyczna^[6]

• odwodnienie
• zawał serca
• sepsa
• bradykardia, tachykardia
• leki: diuretyki, alfa-blokery, beta-blokery, leki przeciwpsychotyczne, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, bromokryptyna, lewodopa, sildenafil

Nasilenie objawów hipotensji ortostatycznej jest różnorodne. Choroba może dawać niewielkie dolegliwości, ale również może prowadzić do częstych utrat przytomności. Objawy pojawiają się po pionizacji, po dłuższym spoczynku w pozycji leżącej lub po obfitym posiłku^[7]. Typowymi objawami hipotensji ortostatycznej są zawroty głowy i omdlenia^[8]. Do spektrum objawów należą również uczucie ciemności przed oczami, upadki, niepewne utrzymywanie się w pozycji stojącej i niemożność stania lub chodzenia, bóle z tylu głowy i szyi^[7].

Konieczne jest wykluczenie lub potwierdzenie podłoża neurologicznego choroby, cukrzycy, amyloidozy i niedoboru witaminy B₁₂^[2].

Ważna jest redukcja dawek lub odstawienie leków obniżających ciśnienie tętnicze. U chorych bez nadciśnienia tętniczego zaleca się picie dużej ilości wody (około 2,5 litra dziennie) oraz zwiększa się spożycie soli kuchennej^[6]. Midodryna jest alfa-mimetykiem i zwiększa ciśnienie tętnicze. Fludrokortyzon zwiększa objętość osocza i wrażliwość na alfa-mimetyki. Pirydostygmina jest inhibitorem cholinesterazy, podwyższa ciśnienie tętnicze w pozycji stojącej bez podwyższania go w pozycji leżącej, jednak efekty działania nie są zbyt duże^[2].

• hipotonia

• Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014. ISBN 978-83-7430-405-4.