Język grecki
| Obszar |
Grecja, Cypr, Włochy, Albania, Macedonia Północna i inne | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||||
| |||||||||
| Status oficjalny | |||||||||
| język urzędowy |  Grecja Cypr
| ||||||||
| Organ regulujący | Kiendro Elinikis Glosas↗ | ||||||||
| UNESCO | 1 bezpieczny↗ | ||||||||
| Kody języka | |||||||||
| ISO 639-5 | grk | ||||||||
| IETF | grk | ||||||||
| Glottolog | gree1276 | ||||||||
| GOST 7.75–97 | гре 157 | ||||||||
| Występowanie | |||||||||
 Występowanie (jasnoniebieski = język w użyciu, ciemnoniebieski = język urzędowy) | |||||||||
| W Wikipedii | |||||||||
| |||||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||||
Język grecki, greka (stgr. Ἑλληνικὴ γλῶττα, Hellenikè glõtta; nowogr. ελληνική γλώσσα, ellinikí glóssa lub ελληνικά, elliniká) – język indoeuropejski z grupy helleńskiej[1], w starożytności ważny język basenu Morza Śródziemnego. W kulturze europejskiej zaadaptowany, obok łaciny, jako język terminologii naukowej, wywarł wpływ na wszystkie współczesne języki europejskie, a także część pozaeuropejskich i starożytnych. Od X wieku p.n.e. zapisywany jest alfabetem greckim.
Obecnie, jako język nowogrecki, pełni funkcję języka urzędowego w Grecji i Cyprze. Jest też jednym z języków oficjalnych Unii Europejskiej. Po grecku mówi współcześnie około 15 milionów ludzi. Język grecki jest jedynym żywym językiem helleńskim.
Etymologia nazwy
[edytuj | edytuj kod]Określenia „język grecki”, „greka” pochodzą od Rzymian, którzy nazywali ten język po łacinie lingua Graeca. Nazwa stosowana przez samych Greków w grece klasycznej brzmiała ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα = he Hellenikè glõtta (nowogr. η Ελληνική γλώσσα = i Ellinikí glóssa lub τα Ελληνικά = ta Elliniká), co można by przetłumaczyć jako „język helleński”.
Fazy rozwoju
[edytuj | edytuj kod]Termin „język grecki” jest z naukowego punktu widzenia mało precyzyjny, ponieważ może się odnosić do kilku faz rozwojowych języka, z których każda posiada własną nazwę. Może więc odnosić się do następujących bardziej szczegółowych terminów:
- język mykeński – najwcześniejsza potwierdzona faza rozwojowa języka greckiego, używana w okresie ok. 1600 r. p.n.e. do ok. 1200 r. p.n.e., najprawdopodobniej głównie na terenach Krety, wysp Morza Egejskiego i Peloponezu; znany z tabliczek zapisanych pismem linearnym B;
- język grecki archaiczny – znany przede wszystkim w swoim późnym stadium z dzieł Homera, używany po upadku cywilizacji mykeńskiej w „okresie ciemnym” i okresie archaicznym starożytnej Grecji; w okresie greki archaicznej ukształtowały się liczne dialekty, znane z późniejszych tekstów klasycznych;
- język grecki klasyczny – silnie zróżnicowany dialektalnie, używany w okresie klasycznym w starożytnej Grecji; w węższym znaczeniu termin ten odnosi się tylko do dialektu attyckiego[1]; język bogatej literatury, zaświadczony zwłaszcza w dialekcie attyckim;
- greka koine – język używany w okresie hellenistycznym starożytnej Grecji, powstały w wyniku wymieszania się różnych dialektów greki klasycznej (z przewagą dialektu attyckiego) z naleciałościami z łaciny i języków anatolijskich; w grece koine spisany był Nowy Testament;
- język średniogrecki (greka bizantyjska) – używany w okresie Bizancjum, rozwinął się z greki koine – luźne dialekty mówione, bardzo różniące się od języka literackiego;
- katharewusa („greka oczyszczona”) – język nawiązujący do greki klasycznej, sztucznie stworzony przez językoznawców po odzyskaniu niepodległości przez Grecję w XIX wieku; z założenia miał to być ogólnonarodowy język literacki, oczyszczony z naleciałości tureckich;
- język nowogrecki, inaczej demotyk (δημοτική = dimotikí, demotyk) – używany obecnie, głównie na terytorium Grecji i Cypru, współczesny standard literacki powstał w wyniku zmieszania się dialektów mówionych języka greckiego z formami zaproponowanymi w katharewusie; demotyk mówiony rozpada się na kilka dialektów; w szerszym znaczeniu termin ten odnosi się do wszystkich pobizantyjskich odmian języka greckiego łącznie z katharewusą i językami griko, cakońskim, kapadockim i pontyjskim (uważanymi wówczas za dialekty nowogreckie, choć o innej historii niż demotyk).
Poniżej przedstawiono uproszczony schemat historii rozwoju poszczególnych odmian języka greckiego:
| mykeński † | |||||||||||||||||||
| greka archaiczna † | |||||||||||||||||||
| greka klasyczna † | |||||||||||||||||||
| koine † | |||||||||||||||||||
| średniogrecki † (greka bizantyjska) | |||||||||||||||||||
| kapadocki[a] | |||||||||||||||||||
| nowogrecki (demotyk[b], katharewusa[c], współczesne dialekty) | |||||||||||||||||||
| pontyjski[d] | |||||||||||||||||||
| jewanik †[e] | |||||||||||||||||||
| cakoński[f] | |||||||||||||||||||
| griko[g] | |||||||||||||||||||
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwaga
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Istniał już w XII wieku (przez ponad dwieście lat równolegle do greki bizantyjskiej, z której się wywodzi).
- ↑ Współczesny standard literacki, rozwinął się pod silnym wpływem katharewusy.
- ↑ Język sztuczny, używany dawniej tylko w kontekstach oficjalnych (w dokumentach urzędowych, wiadomościach, polityce). Luźno oparty na grece klasycznej i dialektach mówionych języka nowogreckiego.
- ↑ Wywodzi się z koine i dialektu jońskiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem greki bizantyjskiej i języka tureckiego.
- ↑ Wywodzi się z koine okresu hellenistycznego (z zapożyczeniami z języka hebrajskiego), należy do języków żydowskich. Wymarły w końcu XX w.
- ↑ Wywodzi się z dialektu doryckiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem kolejno koine, greki średniowiecznej i języka nowogreckiego.
- ↑ Wywodzi się z dialektu doryckiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem najpierw łaciny, później języka włoskiego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Kazimierz Polański i inni, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Kazimierz Polański (red.), wyd. 3, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003, ISBN 83-04-04680-6, OCLC 69602560 [dostęp 2019-12-28] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Centrum języka greckiego Właściciel: Ministerstwo Oświaty, Kształcenia Ustawicznego i Wyznań (gr.)
- "η Πύλη" – strona języka greckiego, link otwierający się słownikiem greckim. Właściciel: Ministerstwo Oświaty, Kształcenia Ustawicznego i Wyznań (gr. • ang.)
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
