Gazelka płocha
| Nanger dama[1] | |||
| (Pallas, 1766) | |||
 Gazelka płocha | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gazelka płocha | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki[3] | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Gazelka płocha[4], dawniej: mhor[5] (Nanger dama) – gatunek ssaka kopytnego z rodziny wołowatych (Bovidae), o rozmiarach znacznie większych od innych gatunków gazeli, zamieszkujący pustynne i suche stepowe obszary Afryki północnej, w pasie południowej części Sahary od Atlantyku po Sudan[6][5]. Prowadzi życie w małych stadach, które okresowo tworzą większe gromady[5]. Jest gatunkiem zagrożonym[2].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Gazelka płocha jest znacznie większa od innych gazeli[7]. Nogi są cienkie, szyja długa i szczupła. Rogi występują u osobników obu płci – u samców są nieco masywniejsze[8]. Umaszczenie dwukolorowe: białe i rdzawo-czerwone. Masa ciała osiąga 40–60 kg. Nieco mniejsze i smuklejsze są osobniki z podgatunku N. d. ruficollis (mają także bledsze wybarwienie sierści), zaś N. d. mhorr są największe wśród mhorów, a ich sierść jest ciemniejsza[7].
Biologia
[edytuj | edytuj kod]Gazelka płocha żyje w niewielkich stadach liczących 5–10 osobników, a okresowo, podczas sezonowych zmian tworzy większe gromady[5]. Ciąża – zazwyczaj pojedyncza – trwa około 6,5 miesiąca. Poród przypada zwykle na okres wzmożonego wypasu po porze deszczowej (lipiec–wrzesień). Młode pozostają pod opieką matki przez okres 6 miesięcy. Młode samice uzyskują dojrzałość płciową w wieku 9–12 miesięcy, a samce po ukończeniu 18–24 miesięcy. Długość życia – około 12 lat[8].
N. dama prowadzi dzienny tryb życia. Jest gatunkiem typowo koczowniczym, wędrującym w poszukiwaniu pożywienia. W porze deszczowej migruje w kierunku północnego krańca zasięgu występowania, by w porze suchej wracać w kierunku południowym. Jednak w porze rozrodu stado koczuje w jednym miejscu. Gazelka płocha, podobnie jak gerenuki, potrafi stawać na tylnych nogach, by łatwiej sięgnąć do liści rosnących wyżej[8].
W skład menu Nanger dama wchodzą akacje, kaparowate Maerua, parolistowate Balanites, wiechlinowate z rodzajów Panicum i Aristida, a także rośliny strączkowe i dzikie melony[7].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Gazelka płocha zamieszkuje tereny w pasie Sahelu od doliny Nilu na wschodzie, do północnego Senegalu, Mauretanii i południowego Maroka na zachodzie. W centralnej części Sahary mieszka tylko w rejonach, w których możliwa jest bogatsza wegetacja roślin. Takie małe izolowane enklawy spotykane są w Mali, środkowej i wschodniej części Nigru oraz w zachodniej części Czadu[7].
Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Gazelka płocha zamieszkuje pustynne i suche stepowe obszary Afryki północnej, w pasie południowej części Sahary od Atlantyku po Sudan[6][5]. Tereny dzieli z innymi gatunkami krętorogich: oryksem szablorogim i gazelą dorkas[7].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Jest gatunkiem krytycznie zagrożonym[2]. Populacje gazelki płochej liczą niespełna 300 osobników. Zagrożeniem dla istnienia gatunku są nadmierne polowania, susza i utrata siedlisk[7]. Do wrogów gazelki płochej zalicza się gepard, likaon, lew, lampart, hiena i pyton[8]. N. dama chroniony jest na podstawie Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem oraz Konwencji o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Nanger dama, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Nanger dama, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d e Colin Groves, Peter Grubb: Ungulate Taxonomy. JHU Press, 2011-11-01, s. 336. ISBN 978-1421400938.
- ↑ Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b c d e Kazimierz Kowalski (redaktor naukowy), Adam Krzanowski, Henryk Kubiak: Mały słownik zoologiczny: Ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Nanger dama. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 15 stycznia 2013]
- ↑ a b c d e f g SCF: Dama Gazelle Nanger dama. Sahara Conservation Fund. [dostęp 2013-01-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Brent Huffman: Nanger dama – Dama gazelle, Addra gazelle. ultimateungulate.com, 2009-09-06. [dostęp 2013-01-15]. (ang.).
Text is available under the CC BY-SA 4.0 license; additional terms may apply.
Images, videos and audio are available under their respective licenses.
